WOMEN’S DENGBÊJÎ IN TERMS OF PATRONAGE, TRAINING, SOCIAL ROLE AND PERSPECTIVE AND ARTISTIC PERFORMANCE

Year 2020, Issue: 2, 87 - 96, 29.04.2020

Mehmet Yıldırımçakar

Abstract

This study aims to examine the art of dengbêjî (the traditional Kurdish singing/minstrelsy within its own standards) and the place of women in the performance of this art and endeavours to analyze women’s dengbêjî through the terms of patronage, training, role and social perspectives and artistic performance. At the beginning information has been given about the art of dengbêjî, its borders and criteria and kilam, stran and çîrok have been introduced and the differences between a kilam(bêj), stran(bêj) and çîrok(bêj) have been pointed out and the art of dengbêjî have been divided into two in the light of technological developments and social changes: classical and modern dengbêjî. Just afterwards the question whether female dengbêjs have existed or not has been answered. There has been an effort to prove the entity of women’s dengbêjî and to analyze it in accordance with the limitations and criteria of the art of the dengbêjî and the classification mentioned above. The issue of patronage, the educational processes and the social roles of female dengbêjs and the perspective of the society have been dealt with subsequently and the reasons preventing them to perform their art have been detected. Consequently it has been observed that there are numerous female dengbêjs and the social obstacles disallowing them to fulfill the art of dengbêjî have gradually reduced to a certain extent though they have not disappeared totally. They thus feel freer to maintain this traditional occupation in the public sphere and let the whole world hear their voices. 

Keywords

Art of Dengbêjî, Women’s Role, Patronage, Kilam, Public Sphere

DENGBÊJIYA JINÊ JI HÊLA PATRONAJ, PERWERDEHÎ, ROL Û NÊRÎNA CIVAKÎ Û ÎCRAKIRINA HUNERÊ VE

Abstract

DENGBÊJIYA JINÊ JI HÊLA PATRONAJ, PERWERDEHÎ, ROL Û NÊRÎNA CIVAKÎ Û ÎCRAKIRINA HUNERÊ VE

Abstract

Xebata me li ser hunera dengbêjiyê û cihê jinê di hunera dengbêjiyê de, hûr dibe û hewl dide ku ji hêla patronaj, perwerdehî, rol û nêrîna civakî û îcrakirina hunerê ve dengbêjiya jinê veçire. Me di serî de qala hunera dengbêjiyê, sînor û pîvanên wê kir, kilam, stran û çîrok dane nasîn û cudahiya kilam(bêj), stran(bêj) û çîrok(bêjan) destnîşan kir û li gorî pêşveçûna teknolojiyê û guherînên civakî dengbêjî dabeşî du serdeman kir; dengbêjiya klasîk û ya modern. Di pey re em ketin pey pirsa: Gelo dengbêjên jin hene yan na? Me hewl da ku li gorî sînor û pîvanên dengbêjiyê û dabeşkirina me kirî em hebûna dengbêjên jin bidin nîşan û dengbêjiya jinê analîz bikin. Paşê me behsa patronaj, perwerdehî, rol û nêrîna civakî ya dengbêjên jin kir û astengiyên li ber îcrakirina dengbêjiya jinê û sedemên wan astengiyan tesbît kirin. Di encamê de hat dîtin ku gelek jinên dengbêj hene, ji ber guherîna şert û mercên civakî bi giştî nebe jî astengiyên li ber îcrakirina dengbêjiya jinê hêdî hêdî li hole radibin û jin êdî dikarin di warê giştî de bi rehetî dengbêjiya xwe îcra bikin û dengê xwe belavî cihanê bikin

Keywords

Hunera Dengbêjiyê, Dengbêjiya Jinê, Patronaj, Kilam, Warê Giştî

PATRONAJ, EĞITIM, TOPLUMSAL ROL VE BAKIŞ VE SANATI İCRA ETME YÖNÜNDEN KADININ DENGBÊJLİĞİ

Abstract

Çalışmamız dengbêjî sanatı ve kadının dengbêjî sanatındaki yeri üzerine eğiliyor ve hamilik, eğitim, toplumsal rol ve bakış ve sanatı icra etme yönünden kadının dengbêjliğini analiz etmek istiyor. Başta ana hatlarıyla Dengbêjî sanatından, sınır ve ölçülerinden bahsettik, kilam, stran ve çîrok gibi türleri tanımladık ve kilam(bêj), stran(bêj) ve çîrok(bêj) arasındaki farkları tesbit ettik ve teknolojik gelişmeler ile toplumsal değişimler ışığında dengbêji sanatını klasik ve modern dengbêjlik olmak üzere iki dala ayırdık. Ardından acaba kadın dengbêjler var mıdır? sorusunun peşine düştük. Dengbêjî sanatının sınır ve ölçülerine, yaptığımız dallandırmaya göre kadının dengbêjliğinin varlığını göstermek ve kadının dengbêjliğini analiz etmeye gayret ettik. Daha sonra hamilikten, kadın dengbêjlerin eğitim süreçlerinden, toplumsal rollerinden, toplumun bakış açısından ve mesleklerini icra ederken karşılaştıkları zorluklardan ve sebeplerinden bahsedip bazı saptamalarda bulunduk. Sunuç olarak bir çok kadın dengbêjin olduğunu, toplumsal değişimlerin de olumlu etkisi ile tamamen olmasa bile kadın dengbêjlerin mesleklerini icra etmeleri önündeki engellerin gün geçtikçe yavaş yavaş ortadan kalktığını ve kadınların kamusal alanda rahat bir şekilde dengbêjliklerini icra edebildiklerini ve seslerini dünyaya duyurabildiklerini tesbit ettik.

Keywords

Dengbêjî Sanatı, Kadının Dengbêjliği, Kadının Rolü, Patronaj, Kilam, Kamusal Alan

References

• Alakom, R. (2009). Di Folklora Kurdî de Serdestiyeke Jinan. İstanbul: Weşanxaneya Avesta.
• Bozkuş, Y. D. (2011). Kürt Toplumunda Kadın Dengbêjler, Kültürlerarası İletişim Bağlamında İnsana Dair Duygular ve Ritüeller. (ed.). Mora N. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çaçan, S. R. (2013).The Dengbêj Tradition Among Kurdish‐Kurmanj Communities: Narrative and Performance During Late Nineteenth and Twentieth Centuries.(Teza Mastirê ya Neweşandî). Zanîngeha Boğaziçiyê Enstîtûya Zanistên Civakî
• Çelik, D. (2014).Dengbêjliğin Erilliği ve Küçük Kadın Dengbêjler, Kadın Hayatlarını Yazmak: Oto/Biyografi, Yaşam Anlatıları, Mitler ve Tarih Yazımı Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı (ed.). Şimşek L. û Talay B. İsranbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları
• Gürür Z. (2014). Dengbêjî di Pêywenda Patronajê de.(Teza Mastirê ya Neweşandî). Zanîngeha Mardîn Artûklûyê Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê.
• Heja. (2015). "Hegemonyaya Bavkanî jî Dişikê: Mîkro-Têkoşîn û Mîkro-Şoreşa Dengbêja Jin". Zarema. j. 4.
• Kardaş, C. (2017). Âşığın Sazı Dengbêjin Sesi (Dengbêjlik ve Âşıklık Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Öztürk, S. (2012).Kadın Kimliği Bağlamında Kültürel Bellek ve Van Merkezdeki Kadın Dengbêjliği Yansımaları. (Teza Mastirê ya Neweşandî). Zanîngeha Teknîk a Stenbolê Enstîtûya Zanistên Civakî.
• Sakin, E.ûSert G.(2010).Kadın Dengbêjler, http://www.bukak.boun.edu.tr/?p=339, (Dîroka Lêgerînê: 20/11/2017).
• Schafers, M. (2016). "Utançtan Kamusal Sese Kadın Dengbêjler, Acının İşlenişi ve Kürt Tarihi". (wer.). Öpengin E. Kürt Tarihi. j. 26.
• Tan, S., R. Önen, û y.d. (2010). Ortaöğretim Kürt Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı.İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Yıldırımçakar, M. (2017). Heyranok di Edebiyata Kurdî ya Gelêrî de, Mînaka Herêma Wanê. (Teza Mastirê ya Neweşandî). Zanîngeha Mûş Alparslanê Enstîtûya Zanistên Civakî.
• Yorulmaz A. (2017). "Dengbêjler ve Sözlü Tarih Dosyası Üzerine Bir Eleştiri". Kürt Tarihi. j. 28.