İSLAM CEZA HUKUKUNDA KISÂS MAHALLİNİN ORTADAN KALKMASI VE HUKÛKÎ SONUÇLARI

Year 2022, Volume: 12 Issue: 1, 169 - 178, 31.01.2022

Yunus Kocabıyık

Abstract

Kısâs, bir insanın canını veya bir uzvunu kasten (taammüden) ortadan kaldırmanın cezasıdır. Kısâs, Kur’ân-ı Kerim’in de bize bildirdiği üzere kesin olan bir haktır. Bu hakkı kullanma yetkisi maktulun velilerine aittir. Onlar üzerindeki bu hak, sabit olduktan sonra birden fazla sebepten dolayı düşebilir. Bu sebeplerden biri de, üzerinde çalıştığımız konu olan kısâs mahallinin ortadan kalkmasıdır. Bu bakımdan, bir hakkın düşmesi itibariyle konumuz üzerinde çalışılmaya değerdir. Kısâs, İslâm Ceza Hukukunda şahsa karşı işlenen fiillerde cana karşı (ale’l-nefs) ve organa karşı işlenen (mâ dûne’n-nefs) fiillerin cezasıdır. Kısâs cezası, şartlarını taşıyan ve ceza verilmesine herhangi bir mani olmayan fail üzerinden cezası gerçekleştikten sonra birden fazla sebep nedeniyle düşebilmektedir. Bunlardan biri olan, kısâs mahallinin ortadan kalkmasını ve bunun ortaya çıkardığı hukuki sonuçları ele alarak konumuzu sınırlandırdık. Araştırmamızın ilk kısmında, genel hatlarıyla kısâsın mahiyeti ve kısâsı düşüren haller üzerinde durduk. İkinci kısmında ise, kısâs mahallinin ortadan kalkması ve kısâs mahallinin ortadan kalkması sonucu doğacak hukuki sonuçları inceledik. Sonuç bölümünde ise çalışmamız neticesinde elde ettiğimiz sonuçlar ve öneriler yer almaktadır. Araştırmamızı yaparken kısâsla ilgili ayetlerin tefsiri için ahkâm tefsirlerinden, konuyla ilgili hadis kitaplarından yararlandık. Meselenin hukûkî yönünü incelerken araştırmamızı dört mezheble (Hanefî, Şafiî, Malikî, Hanbelî) sınırlı tutmanın uygun olacağını düşündük. Mezheblerin erken dönem kaynaklarından yararlanırken, aynı zamanda konuya ilişkin yazılan modern eserlerden de faydalandık.

Keywords

Fıkıh, Ceza Hukuku, Kısâs, Kısâs Mahalli, Katl

The Elimination Of Qisas Space And Legal Consequences In Islamic Criminal Law

Abstract

Qisas is the punishment of intentionally destroying a person's life or a body part. As mentioned in the Qur'an, qisas is definitely a justification. The priority to use this right belongs to the parents of the victim. The right to utilize may fall for more than one reason. One of these reasons is the losing of qisas, which is the subject we are studying on. In this respect, it is worth studying on our subject in terms of the loss of a right. In Islamic Criminal Law, qisas is the punishment for acts committed against the soul (al-nefs) and against the parts of body (mâ dûne'n-nefs). The penalty for qisas may be set aside for more than one reason after the penalty is fulfilled, on the perpetrator who fulfills the conditions and does not prevent the imposition of the penalty. We limited our subject by considering one of them, the fall off the agenda of the qisas and its legal consequences. In the first part of our research, we focused on the origin of qisas in general terms and the situations that abolishes qisas. In the second part, we have examined the legal consequences of the abolishing of qisas. In the conclusion part, there are the results and suggestions that we have obtained as a result of our study. In the process of research, we have benefited from the commentaries of jurists and hadith books on the subject for the interpretation of the verses related to qisas. While examining the legal aspect of the issue, we have thought it would be appropriate to limit our research to four madhhabs (Hanafi, Shafii, Maliki, Hanbali). Not only benefited from the early sources of the sects, we also benefited from modern works written on the subject.

Keywords

Fiqh, Criminal Law, Qisas, Qisas Situation, Killing

References

• Avde, ‘A. (2001). et-Teşrîu’l-Cinâi’l-İslâmi. Kâhira: Dâru’ş-Şurûk. III.
• Bilmen, Ö. N. (1968). Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhıyye Kâmusu. İstanbul: Bilmen Basımevi. III.
• Buhârî, Ebû ‘A. M. bin İ. (h. 1329). Câmiu’s-Sahîh. Beyrût: Dâru’l-Minhâc.
• Dağcı, Ş. (2002). Kısâs. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt XXV, 488-495. ss.) Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayın Matbaası.
• Derdîr, Ebû’l-B. bin A. (t.y). eş-Şerhu’s-Sagîr ‘alâ Akrabi’l-Mesâlik ve ilâ Mezhebi’l-İmâmi’l-Mâlik. Kâhira: Dâru’l-Me‘ârif. IV.
• Ebû Fâris, ‘A. (2005). el-Fıkhu’l-Cinâî fî’ş-Şer‘i’l-İslâmî. ‘Ummân: Dâru’l-Furkân.
• Erdoğan, M. (1998). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Garyânî, ‘A. (2006). Mudevvenetu’l-Fıkhı’l-Mâlikî. Beyrût: Muessesetu’r-Rayyân. IV.
• Halîl, el-F. (1988), Kitâbu’l-Ayn. Beyrût: Muessesetu’l-A‘lemî li’l-Matbû‘ât. V.
• İbn ‘Âbidîn, M. E. (1972), Reddu’l-Muhtâr ‘ale’d-Durri’l-Muhtâr Şerhi Tenvîri’l-Ebsâr (Ç. A. Davudoğlu, İstanbul: Şamil Yayınları. XVI.
• İbn Kudâme, M. (h. 1367). el-Muğnî. b.y. : Dâru’l-Menâr. VI.
• İbn Manzûr, M. (1970). Lisânu’l-‘Arab. Beyrût: Dâru’l-Lisânu’l-Arab. III.
• Karâfî, İ. (1994). ez-Zehîra. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî. XII.
• Kâsânî, M. (2005). Bedâi‘u’s-Sanâi‘ fî Tertîbi’ş-Şerâi‘. Kâhira: Dâru’l-Hadîs. X.
• Kal‘acî, M. R. (2006). Mu‘cemu’l-Lugati’l-Fukahâi. Beyrût: Daru’n-Nefâis.
• Mergînânî, B. (2006). el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî. Kâhira: Dâru’s-Selâm. IV.
• Mütercim Asım Efendi (h. 1305). el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. İstanbul: el-Matba‘atu’l-Osmâniyye. II.
• Nevevî, Ebû Z. (2003), Ravdatu’t-Tâlibîn. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye. VII.
• Râfi‘î, Ebu’l-K. (1997), el-‘Azîz Şerhu’l-Vecîz. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye. X.
• Serahsî, Ebû B. (t.y). Kitâbu’l-Mebsût. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, (t.y). I-XXVI.
• Serahsî, Ebû B. (2008). Mebsût. (Ed. Mustafa Cevat Akşit) İstanbul: Gümüşhev Yayınları. XXVI.
• Şirbînî, Ş. (2006). Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma‘rifeti Me‘ânî Elfâzı’l-Minhâc, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye. IV.
• Yazır, H. (1997). Alfabetik İslâm Hukûku ve Fıkıh Istılâhları Kâmusu. İstanbul: Eser Neşriyat. III.
• Zeydân, ‘A. (2007). el-Kısâs ve’d-Diye fî Şerî‘ati’l-İslâmiyye. Beyrût: Muessesetu er-Risâleti’l-Nâşirûn.
• Zeyla‘î, F. (2000) Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye. VII.