KUTÜLAMARE KUŞATMASINA ETKİ EDEN İKİ FAKTÖR: İAŞE VE HASTALIKLAR

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 1 - 18, 31.01.2025

Orhan Avcı

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya ile yaptığı 2 Ağustos 1914 tarihli gizli ittifak, 29 Ekim 1914’te fiilen Birinci Dünya Savaşı’na girmesine neden olmuştur. Böylece bu tarihten itibaren Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere’nin düşmanı olarak savaşın taraflarından biri haline gelmiştir. İngilizler savaşın başından itibaren Osmanlı topraklarını ele geçirmek için Irak’ı işgale başlamışlardır. Kuzeyden güneye doğru genişleyen İngiliz askerî harekâtı başlangıçta rahat bir ilerleme sergiledi. Bağdat yakınlarındaki Selman-ı Pak’a kadar uzayan işgal, Kasım 1915’te burada Türk Ordusu tarafından durduruldu. Çekilen 6. İngiliz tümeninin komutanı Charles Townshend, müstahkem mevki haline getirdiği Bağdat’la Basra arasındaki Kutülamare kasabasına girerek, savunma konumunda kaldı.
Türk askerî birlikleri tarafından sarılan Kutülamare kasabası içerisindeki İngiliz tümeni yaklaşık 4,5 aylık bir kuşatma sonucunda açlık ve hastalıklara çözüm bulunamadığından Türklere teslim oldu.
Bu yazı, kuşatmanın kaderini belirleyen açlık ve hastalıkların harp üzerinde ne kadar önemli sonuçlar doğurabileceğini göstermeye yöneliktir. Hem kuşatanlar hem de kuşatılanlar benzer şekillerde bu iki durumdan etkilenmişlerdir. Kasabada sıkışıp kalan İngiliz tümeninin sonunu ise çatışmalardan ziyade açlık ve hastalıklar belirlemiştir.
Bu zafer, Birinci Dünya Savaşı üzerinde belirleyici bir etkiye sahip değildir. Ancak burada iki noktada Kutülamare zaferinin etkisinden bahsedilebilir. Birincisi Irak coğrafyasında İngilizlerin ilerleme hızını kestiği için savaşın 1918’e kadar uzamasını sağlamıştır. Doğal olarak genel şartlar bu süreçte değişmiştir. İkincisi de İngilizlerin askerî gücünün yenilmez kabul edilmesine ağır bir darbe olmuştur.

Keywords

Kutülamare, Irak Cephesi, Birinci Dünya Savaşı

Two Factors Affecting the Siege of Kut Al Amara: Food and Disease

Abstract

The Ottoman Empire's secret alliance with Germany on August 2, 1914 led to its de facto entry into the First World War on October 29, 1914. Thus, as of this date, the Ottoman Empire became one of the parties to the war as an enemy of Britain. From the beginning of the war, the British started to occupy Iraq in order to seize Ottoman lands. Expanding from north to south, the British military campaign made a comfortable progress at the beginning. The occupation, which extended as far as Salman-ı Pak near Baghdad, was stopped by the Turkish Army here in November 1915. Charles Townshend, the commander of the withdrawn 6th British division, entered the town of Kut al amara between Baghdad and Basra, which he had turned into a fortified position, and remained in a defensive position.
After a siege of about 4.5 months, the British division in the town of Kut al amara, surrounded by Turkish troops, surrendered to the Turks because starvation and disease could not be solved.
This article aims to show how starvation and disease, which determined the fate of the siege, can have significant consequences on warfare. Both the besiegers and the besieged were affected in similar ways. Starvation and disease, rather than fighting, determined the fate of the British division trapped in the town.
This article seeks to show how starvation and disease can have significant consequences for warfare, determining the fate of a siege. Both the besiegers and the besieged were affected in similar ways. Starvation and disease, rather than fighting, determined the fate of the British division trapped in the town.
This victory did not have a decisive impact on the First World War. However, the impact of the Kut al amara victory can be mentioned here at two points. First of all, it prolonged the war until 1918 as it cut the pace of the British advance in the Iraqi geography. Naturally, the general conditions changed in this process. Secondly, it was a heavy blow to the British military power being considered invincible.

Keywords

Kut Al Amara, Iraqi Front, First World War.

References

• A) Arşiv Belgeleri
• a) Yayınlanmamış Arşiv Belgeleri
• T.C. Genelkurmay, Askerî Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Arşivi, Birinci Dünya Savaşı Koleksiyonu. Klasör (K): Dosya (D): Fihrist (F):
• K. 3672, D. 314, F. 2-40.
• K. 3672, D. 314, F. 6-48.
• K. 3698, D. 1/235-4, F. 1-162.
• b) Yayınlanmış Arşiv Belgeleri
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, (2016) Kûtü’l-Amare Kuşatması ve Zaferi, 65 (137), Ankara: Genelkurmay Personel Başkanlığı, Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayını.
• B) Kitaplar
• Apak, R. (1998). Yetmişlik bir subayın hatıraları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Avcı, O. (2004). Irak’ta Türk Ordusu, 1914-1918, , Ankara: Vadi Yayınları.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi. (1979) III. Cilt, Irak-İran Cephesi, 1914-1918, 1. Kısım, Ankara: T.C. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını
• Erickson, E. J. (2003). Size ölmeyi emrediyorum!, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, (Çev: T. Akad), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Fromkin, D. (1994). Barışa son veren barış, modern Ortadoğu nasıl yaratıldı? 1914-1922, (Çev: M. Harmancı) , İstanbul, Sabah Kitapları.
• Gardner, N. (2016). Kut’ül amâre, Mezopotamya’da bir savaş, 1915-1916, (Çev: M. Gün), İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kressenstein, F. F. K. von (2007) Son Haçlı Seferi, kuma gömülen imparatorluk, (Çev: T. Balaban), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• [Kut], H. (1997). İttihat ve Terakki’den Cumhuriyet’e bitmeyen savaş, [Yayınlayan]: T. Sorgun, İstanbul: Kamer Yayınları
• McMeekin, S. (2011). I. Dünya Savaşı’nda Rusya’nın rolü, (Çev: N. Elhüseyni), , İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Mehmed Emin. (2016). Kûtülamare hücum ve muhasarası, bir Osmanlı subayının hatıratı, Yayına Hazırlayan: S. Dumlupınar, , Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• [Mehmet Nuri]. (2016) Harb-i Umumi’de Irak harekâtı “Kûtü’l-Amâre”, Yayına Hazırlayan: İ. Dağdelen, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını.
• [Mehmed Reşid], (2016) Osmanlı’nın unutulan son zaferi Kûtülamare, Yarbay Mehmed Reşid Bey’in savaş günlükleri, Yayına Hazırlayan: İ. B. İstekli, İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Yayını.
• Mülazım Mehmet Sinan, (2006) Harp hatıralarım, Çanakkale-Irak-Kafkas Cephesi, Hazırlayanlar: H. Babacan, S. Avşar, M. Bayar, Ankara: Vadi Yayınları.
• Özdemir, H. (2010) Salgın hastalıklardan ölümler, 1914-1918, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Pomiankowiski, J. (1990) Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, (Çev: K. Turan), İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Robbins, K. (2005) Birinci Dünya Savaşı, Ankara: Dost Kitabevi Yayını.
• Sâbis, A. İ. (1991) Harp hatıralarım, Birinci Dünya Harbi, 3. Cilt, İstanbul: Nehir Yayınları.
• Sandes, E.W.C. (2017) Kuşatma ve esaretin adı: Kutülamare, esir bir İngiliz subayının anıları, (Çev: T. Yılmazer), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Selçuk, İ. (1975) Yüzbaşı Selahattin’in romanı, 1. Kitap, , İstanbul: Remzi Kitabevi Yayını.
• Townshend, C. V. F. (2007) Irak Seferi ve esaret, (Tercüme: Tarih-i Asker-i Osmani Encümeni), Sadeleştirme: R. Ahıskalı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Yazıcı, O. (2024) İngiliz kaynaklarına göre Kutülamare teslimiyeti, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• C) Makaleler
• Avcı, O. (2014). Birinci Dünya Savaşı'nda Irak Cephesi'nde Türk askeri, Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi, 100. Yılında 1. Dünya Savaşı ve Mirası, 6-8 Kasım 2014, s. 347-370.
• Avcı, O. (1995) İsmail Hakkı Süerdem’in kaleminden Kutü’l-Amare Zaferi, Türk Kültürü, Sayı: 386, Yıl: XXXIII, Haziran 1995, s. 361-372.
• Erickson, E. J. (2016) Zafere giden yol. Adım adım Kûtu’l-Amâre, Derin Tarih, Sayı 49, Nisan 2016, s. 73-85.
• Kon, K. (2019) Kut'ül-Amare Zaferi'nde Alman faktörü. Birinci Dünya Savaşı'ndaki Türk-Alman İttifakı'nın Irak Cephesi'ndeki yansımaları, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15 (19), s. 87-122.