Ölçek Geliştirme Süreçlerine İlişkin Bir Derleme Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 466 - 477, 31.12.2024

Fatma Coşkun , Büşra Eren

https://doi.org/10.48066/kusob.1498085

Öz

Sosyal bilimler alanında nicel paradigmaya dayalı araştırmaların yürütülmesinde, insanlara ait doğrudan gözlemlenemeyen örtük özellikleri ölçmek amacıyla kullanılan ölçeklerin rolü yadsınamaz bir gerçektir. Özellikle eğitim, psikoloji, sosyoloji gibi sosyal bilimlerin insan davranışına odaklanan daha özgül alt alanlarında üretilen bilgi, büyük oranda ölçekler aracılığıyla elde edilen verilere dayanmaktadır. Ölçeklerin kullanımı sadece bilimsel çalışmalar ile sınırlı değildir. Okul rehberlik servisleri veya psikoloji kliniklerinde kullanılan ölçekler, bireyler hakkında verilecek kararları büyük oranda etkilemektedir. Bu nedenle doğrudan veya dolaylı olarak insan yaşamı üzerinde etkili olan ölçeklerin geçerli ve güvenilir bir şekilde geliştirilmesi oldukça önemlidir. Ancak alan yazın incelendiğinde sosyal bilimler alanında ölçeklerin kullanımı bir asırdan daha eskiye dayanmasına rağmen ölçek geliştirme çalışmalarında pek çok kuramsal ve teknik hataların olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, ölçek geliştirme süreçlerinde yaygın olarak görülen hataları betimleyerek ölçek geliştirme çalışmalarında uyulması gereken temel prosedürler ile birlikte ölçek geliştirme alanındaki yeni yaklaşımları okuyucuya tanıtmaktır. Bu açıdan, bu çalışmanın yeni ölçek geliştirme uygulamaları için bir kılavuz görevi üstlenerek geçerli ve güvenilir bilginin üretilmesine katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ölçek geliştirme prosedürleri, madde oluşturma, geçerlik ve güvenirlik, cronbach alpha, faktör analizi

An Overview of Scale Development Processes

Öz

In the field of social sciences, the role of scales used to measure implicit characteristics of individuals that cannot be directly observed is undeniably significant in conducting research based on the quantitative paradigm. Particularly in more specific subfields of social sciences such as education, psychology, and sociology that focus on human behavior, the knowledge produced is largely based on data obtained through scales. The use of scales is not limited to scientific studies. Scales used in school guidance services or psychology clinics significantly influence decisions made about individuals. Therefore, it is crucial that scales, which have a direct or indirect impact on human life, are developed in a valid and reliable manner. However, a review of the literature reveals that, despite the use of scales in the social sciences dating back more than a century, there are numerous theoretical and technical errors in scale development studies. The aim of this study is to describe the common errors seen in scale development processes and to introduce the fundamental procedures that should be followed in scale development studies, along with new approaches in the field. In this regard, it is expected that this study will serve as a guide for new scale development practices and contribute to the production of valid and reliable information.

Anahtar Kelimeler

Scale development procedures, item creation, validity and reliability, Cronbach, factor analysis

Kaynakça

• Acar Güvendir, M. ve Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye'deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 14(52), 23-33. doi: 10.17755/esosder.54872
• AERA, APA, NCME (1999). Standards for educational and psychological testing. Washington DC: American Psychological Association.
• Aydoğan, S., Kıbrıslıoğlu Uysal, N. ve Doğan, N. (2019). Cronbach a ve Mcdonalds Ω değerlerinin gerçek verılerde karşılaştırılması. The Journal of Academic Social Science, 62(62), 460-468.
• Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması (3. baskı). Pegem Akademi.
• Bekmezci, S. ve Doğan, N. (2021). Ölçek geliştirmede açımlayıcı faktör analizi, karar ağacı ve yapay sinir ağları sonuçlarının karşılaştırılması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 135-154.
• Boateng, G. O., Neilands, T. B., Frongillo, E. A., Melgar-Quiñonez, H. R., & Young, S. L. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: a primer. Frontiers in public health, 6, 149. doi: 10.3389/fpubh.2018.00149
• Borsboom, D. (2006). When does measurement invariance matter?. Medical care, 44(11), 176-181.
• Carpenter, S. (2018). Ten steps in scale development and reporting: A guide for researchers. Communication methods and measures, 12(1), 25-44. doi: 10.1080/19312458.2017.1396583
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. Basım). Pegem Akademi.
• Çüm, S. ve Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12(24), 115-135.
• DeVellis, R. F. (2012). Scale development theory and applications (Third Edition). Sage Puplications.
• Embretson, S. E. (1996). The new rules of measurement. Psychological Assessment, 8(4), 341.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25.
• Erkuş, A. (2012). Varolan ölçek geliştirme yöntemleri ve ölçme kuramları psikolojik ölçek geliştirmede ne kadar işlevsel: Yeni bir öneri. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 3(2), 279-290.
• Erkuş, A. (2014). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I temel kavramlar ve işlemler (2. baskı). Pegem Akademi.
• Güler, G., & Ayan, C. (2020). Review of Attitude Scales Developed in Turkey Between 2002-2018 Regarding the Scale Development Process. Journal of Faculty of Educational Sciences, 53(3), 839-863. doi: 10.30964/auebfd.658488
• Hambleton, R. K. (2004). Issues, designs, and technical guidelines for adapting tests into multiple languages and cultures. In R. K., Hambleton, P. F., Merenda & C. D. Spielberger (Eds.), Adapting educational and psychological tests for cross-cultural assessment, (pp. 15-50). Psychology Press.
• Hinkin, T. R. (1995). A review of scale development practices in the study of organizations. Journal of management, 21(5), 967-988.
• Karakoç, F. Y. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49. doi: 10.25282/ted.228738
• Kaya Uyanık, G. K., Güler, N., Taşdelen Teker, G., ve Demir, S. (2017). Türkiye’de eğitim alanında yayımlanan ölçek geliştirme çalışmalarının uygunluğunun çok yüzeyli Rasch modeli ile incelenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 8(2), 183-199.
• Li, S., & Wang, H. (2018). Traditional literature review and research synthesis. In A. Phakiti, P. De Costa, L. Plonsky, & S. Starfield (Eds.), The Palgrave handbook of applied linguistics research methodology (pp. 123-144). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-59900-1_6
• Mellenbergh, G. J. (1989). Item bias and item response theory. International journal of educational research, 13(2), 127-143.
• Mor Dirlik, E. (2014). Ölçek geliştirme konulu doktora tezlerinin test ve ölçek geliştirme standartlarına uygunluğunun incelenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 62-78. doi: 10.21031/epod.63138
• Morgado, F. F., Meireles, J. F., Neves, C. M., Amaral, A., & Ferreira, M. E. (2017). Scale development: ten main limitations and recommendations to improve future research practices. Psicologia: Reflexão e Crítica, 30(3), 1-20. doi: 10.1186/s41155-016-0057-1
• Rowan, N., & Wulff, D. (2007). Using qualitative methods to inform scale development. Qualitative Report, 12(3), 450-466.
• Simms, L. J. (2008). Classical and modern methods of psychological scale construction. Social and Personality Psychology Compass, 2(1), 414-433. doi: 10.1111/j.1751-9004.2007.00044.x
• Soysal, S. (2023). Çok boyutlu test yapılarında alfa, tabakalı alfa ve omega güvenirlik katsayılarının karşılaştırılması. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 213-236.
• Şahin, M. G. ve Öztürk, N. B. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199. doi: 10.24106/kefdergi.375863
• Şimşek, D. (2006). Kümeleme analizi, çok boyutlu ölçekleme, doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizi ile elde edilen yapı geçerliği kanıtlarının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tavşancıl, E. (2018). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (6. baskı). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Tavşancıl, E., Güler, G. ve Ayan, C. (2014). 2002-2012 yılları arasında Türkiye’de geliştirilen bazı tutum ölçeği geliştirme çalışmalarının ölçek geliştirme süreci açısından incelenmesi. IV. Ulusal Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi (Uluslararası Katılımlı) 9-13 Haziran, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.