The Pre-Socratic Perception of “Nature” and its Reflections on Contemporary Philosophy of Science

Year 2023, , 67 - 76, 28.12.2023

Uğur Daştan

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.23129

Abstract

The perception of “nature,” which has a very important place in pre-Socratic thought, is one of the most frequently referred topics in the field of philosophy of science. The opinions of ancient Greek intellectuals, who had quite diverse methods of thinking, have been attempted to be positioned by both pro-scientific thinkers and modern critics of science through their perceptions of “nature.” Therefore, the primary goal of this study is to thoroughly analyze the pre-Socratic conception of “nature” before examining how it affects the philosophy of science. Following that, the effects of this view are discussed in relation to the concept of science and its place in science. Finally, the impacts of the pre-Socratic concept of “nature” are traced on scientific features such as objectivity, rationality, factuality, causation, systematicity, and consistency.

Keywords

Description of science, features of science, perception of “nature”, philosophy of science, presocratics

Presokratik “Doğa” Algısı ve Bu Algının Günümüz Bilim Felsefesine Yansımaları

Abstract

Presokratik düşüncede oldukça önemli bir yere sahip olan “doğa” algısı, bilim felsefesi alanında son dönemlerde en sık göndermelerin yapıldığı konuların başında gelmektedir. Hem modern bilim yanlısı düşünürler hem de modern bilim eleştirmenleri bilime ait düşüncelerini aktarırken, birbirinden oldukça farklı düşünce biçimlerine sahip olan Antik Yunan düşünürlerine ait mevcut görüşleri, onların “doğa” algıları üzerinden konumlandırmaya çalışırlar. Dolayısıyla Presokratik “doğa” algısının bilim felsefesindeki etkilerini gözler önüne sermeyi amaçlayan bu çalışmada, öncelikle söz konusu bu “doğa” algısının detaylı bir tahlili yapılmak istenmiştir. Ardından bilimin tanımı ve kökenine ilişkin tartışmalar içerisinde bu algının yarattığı sonuçlar verilmiştir. Son olarak da Presokratik “doğa” algısının; nesnellik, rasyonellik, olgusallık, nedensellik, sistemli ve tutarlı olma gibi bilimin kendine ait özellikleri üzerindeki etkilerinin izleri sürülmeye çalışılmıştır.

Keywords

Bilimin tanımı, bilimin özellikleri, “doğa” algısı, bilim felsefesi, presokratikler

References

• Akar, B., & Sabancı, C. (2015). Bir miras Olarak "Aρχή". in A. K. Çüçen & H. Tepe (Dü.), Miletli Filozoflar: Thales, Anaksimandros ve Aneksimenes (ss. 163–172). Türkiye Felsefe Kurumu.
• Anagnostopoulos, G. (1990). Some thoughts on explanation in ancient philosophy. in P. Nicolacopoulos (Ed.), Greek studies in the philosophy and history of science (ss. 61–80). Kluwer Academic Publishers.
• Aristoteles (1996). Metafizik (A. Arslan, Çev.), Sosyal Yayınlar.
• Arslan, A. (2006a). İlkçağ felsefe tarihi 1- Sokrates öncesi Yunan felsefesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Arslan, A. (2006b). İlkçağ felsefe tarihi 2 / Sofistlerden Platon'a. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Arslan, A. (2008). İlkçağ felsefe tarihi 4 / Helenistik dönem felsefesi, Epikurosçular, Stoacılar, Septikler. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Barney, R. (2006). The sophistic movement. in M. L. Pellegrin (Dü.), A Companion to ancient philosophy (ss. 77–97). Blackwell Publishing Ltd.
• Brunet, J. (2013). Erken Yunan felsefesi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi.
• Campbell, N. R. (1921). What is science? Methuen & Co Ltd.
• Capelle, W. (2011). Sokrates'ten önce felsefe (O. Özügül, Çev.). Pencere Yayınları.
• Çelebi, E. (2011). Pre-Sokratik dönemde arke ve oluş sorunu çerçevesinde tanrı problemi. Y. Kılıç (Dü.), Antik Yunan'da felsefe ve çağımıza etkileri (ss.182–199). Doğu Batı Yayınları.
• Çelik, S. (2010). Bilgi felsefesi / İlkçağ'dan Yeniçağ'a. Doruk Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2009). Felsefe tarihi. Say Yayınları.
• Collingwood, R. G. (2020). Doğa tasarımı (K. Dinçer, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Cornford, F. M. (1952). Principium Sapientiae, The origins of Greek philosophical thought. Cambridge Univeristy Press.
• Cornford, F. M. (1991). From religion to philosophy: A study in the origins of Western speculation. Princeton University Press.
• Curd, P. (2020). PreSocratic natural philosophy. in L. Taub (Ed.), The Cambridge companion to ancient Greek and Roman science (ss. 15–38). Cambridge University Press.
• Drabkin, i. E. (1936). An appraisal of Greek science. Classical Weekly, 30(6), 57–63. [CrossRef]
• Frank, P. (2017). Bilim Felsefesi - Bilim ile felsefe arasındaki bağ (D. Kadıoğlu, Çev.). Say Yayınları.
• Guthrie, W. K. (1957). The beginning - some greek views on the origins of life and the early state of man. Cornell University Press.
• Guthrie, W. K. (2011). Yunan felsefe tarihi 1 / Sokrates öncesi ilk filozoflar ve Pythagorasçılar (E. Akça, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Güzel, C. (2013). Bilim Felsefesi. Bilgesu Yayıncılık.
• Hahn, H., Carnap, R., & Neurath, O. (2019). Bilimsel dünya arayışı, Viyana çevresi. in H. T. Erkıpçak (Ed.), Viyana Çevresi / Program Yazıları. Pinhan Yayıncılık.
• Henry, J. (2011). Bilim devrimi ve modern bilimin kökenleri (S. Değirmenci, Çev.). Küre Yayınları.
• Herakleitos (2005). Fragmanlar (C. Çakmak, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Hussey, E. (2006). The begginnings of science and philosophy in archaic Greece. in M. L. Gill & P. Pellegrin (Dü.), A Companion to Ancient Philosophy (ss.3–17). Blackwell Publishing Ltd.
• Hussey, E. (2013). The Presocratics. Bristol Classical Press.
• Jaeger, W. (2011). İlk Yunan filozoflarında tanrı düşüncesi (G. Ayas, Çev.). İthaki Yayınları.
• Jones, W. T. (2006). Batı felsefe tarihi 1 (H. Hünler, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Kılıç, Y. (2015). Doğa birşey söylemez. in A. K. Çüçen & H. Tepe (Dü.), Miletli filozoflar, Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes (ss. 105–122). Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kranz, W. (2014). Antik felsefe - metinler ve açıklamalar (S. Y. Baydur, Çev.). Cinius-Sosyal Yayınları.
• Laertios, D. (2013). Ünlü filozofların yaşamları ve öğretileri (C. Şentuna, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Lloyd, G. E. (1991). Methods and problems in Greek science. Cambridge University Press.
• Lloyd, G. E. R. (1992). Methods and problems in the history of ancient science, The Greek case. Isis, 83(4), 564–577. [CrossRef]
• McClure, M. T. (1934). The conception of nature. Philosophical Review, 43(2), 109–124. [CrossRef]
• Özkan, C. İ. (2020). Bilim felsefesi. Say Yayınları.
• Platon (1996a). Protagoras (T. Gökçöl, Çev.) (Diyaloglar 2, Sects 121–175). Remzi Kitapevi.
• Platon (1996b). Theaitetos (M. Gökberk, Çev.) (Diyaloglar 2, Sects 179–270). Remzi Kitapevi.
• Platon (2010). Alkibiades I-II (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Rosenberg, A. (2020). Bilim felsefesi / çağdaş bir giriş (İ. Yıldız, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Sarton, G. (1997). Bilim tarihine önsöz. in R. Demir (Ed.), Bilim tarihinde yöntem (G. Can, Çev.). Doruk Yayımcılık.
• Schrödinger, E. (2020). Doğa ve Yunanlılar & bilim ve hümanizm (A. Başpınar, Çev.). Babil Kitap.
• Selsam, H. (2004). Din, bilim ve felsefe (M. Türdeş, Çev.). Morpa Kültür Yayınları.
• Sfendoni-Mentzou, D. (1990). Models of change, A common ground for ancient Greek philosophy and modern science. in P. Nicolacopoulos (Dü.), Greek studies in the philosophy and history of science (ss. 149–169). Kluwer Academic Publisher.
• Tağman, S. E. (2019). Presokratiklerin bilim anlayışı üzerine çağdaş bilim felsefesi bağlamında bir inceleme. FLSF / Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 305–318.
• Tarnas, R. (2014). Batı düşünce tarihi I (Y. Kaplan, Çev.). Külliyat Yayınları.
• Thilly, F. (2016). Felsefeye yolculuk (İ. Şener, Çev.). Karbon Kitaplar.
• Waterfield, R. (2000). The first philosophers the Presocratics and Sophists. Oxford University Press inc.
• Wolfsdorf, D. (2015). Sophistic method and practice. in W. M.. Bloomer (Dü.), A Companion to ancient education (ss. 63–76).
• John Wiley & Sons, inc. Yıldırım, C. (2021). Bilimin öncüleri. Fol Yayınları.
• Yıldız, N. (2012). İnsan arayışı, kendini bilmek. Felsefe Arkivi, 36, 7–15.
• Yıldızdöken, Ç. (2017). Sofistlerin epistemolojideki yeri ve önemi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, IV(Xii), 185–203.