AKKİRMANLI NAKŞÎ ALİ EFENDİ'NİN ESRÂR-NÂME'SİNDE YER ALAN Mİ‘RÂCİYYE MANZUMELERİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1067 - 1091, 13.11.2020

İsmail Yıldırım

https://doi.org/10.20322/littera.757949

Öz

İslâmî edebiyatta Allâhü Teâlâ’nın zâtından sonra en çok sevilen isim şüphesiz dinin son temsilcisi Hz. Peygamber gelmektedir. O’nun doğumu, nübüvveti, nübüvveti esnasında yaşanılan İlâhî hâdise ve vak‘alar, gazâları gibi mübarek hayatının önemli kısımlarını teşkil eden bazı dönüm noktaları olmuştur. Bir gece Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya oradan Sidretü’l-müntehâ’ya yaptığı yolculuğu ihtiva eden Mi‘râc olayı da bunlardan birisidir. Bu olay, Türk-İslâm medeniyetine mensup şair ve yazarlar tarafından yazıya dökülmüş, birbirinden kıymetli, eşsiz edebî metinler telif edilmiştir. Bu ilgiye mazhar olmuş şairlerden biri de Akkirmanlı Nakşî Ali Efendi’dir.
XVII. asrın Tekke-Tasavvuf edebiyatı, şair ve nasirlerinden Nakşî Ali Akkirmânî (ö. 1065/1655), üçü manzum biri mensur olmak üzere dört eser kaleme almıştır. Bu eserlerden mensur olanı Esrâr-nâme’de akıl, fikir, ruh ve kalbin faziletleri, seyr ü sülûk kavramının mahiyeti, insan-ı kâmil olmanın yolları, zâhir ve bâtın ilimlerini öğrenmenin hikmetleri gibi pek çok dinî-tasavvufî konuya yer vermiştir. Yazarın söz konusu eserinin başında bir, sonunda ise iki adet mi‘râciyye manzumesi vardır. Manzumelerden ikisi Nakşî Ali Efendi’ye, diğeri ise müstensihe aittir. Her üç mi‘râciyye de sade bir üslûpla kaleme alınmış olup cennet tasvirleri, Hz. Peygamber’in o gece gökyüzüne çıkması, karşılaştığı durumlar ve sonrasında yaşadıklarını konu edinmektedir. Bu yazıda Nakşî Ali Efendi’nin şahsiyetiyle beraber bahis konusu edilen üç mi‘râciyye manzumesi ayrıntılı olarak tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâmî Türk Edebiyatı, Hz. Peygamber, Akkirmanlı Nakşî Ali Efendi

Kaynakça

• Akar, Metin (1987). Türk Edebiyatında Manzum Mi‘râc-nâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arslan, Mehmet (2019). Manzum Mirâc-nâme ve Mirâciyyeler. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Atik, Hikmet (2006). “Nakşî-i Akkirmânî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 334.
• Atik, Hikmet (hzl.). (2007). Nakşî Ali Akkirmânî Dîvânı. Sivas: Buruciye Yayınları.
• Atik, Hikmet (2018). “Nakşî-i Akkirmânî Dîvânı’nda Mi‘râciyyeler”. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi. 23-25 Mart Kudüs. 336-347.
• Canım, Rıdvan (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ebû Şücâ‘ b. Şîrûye b. Şehredâr ed-Deylemî (1986). Firdevsü’l-ahbâr, C. I. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Köprülü, M. Fuat (2013). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, Cemal, Tatcı, Mustafa (hzl.). (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Kurnaz, Cemal, Tatcı, Mustafa (hzl.). (2009) Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Nakşî Ali Akkirmânî. Esrâr-nâme. İBB Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Yazmaları. No. 1708.
• Pala, İskender (2012). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pekolcay, Neclâ vd. (2000). İslâmî Türk Edebiyatına Giriş. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (2011). Klâsik Edebiyat Bilgisi. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Uçman, Abdullah (2004). “Nakşî”. Büyük Türk Klâsikleri. C. 6. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 38-39.
• Ulaş, A. Halim (1998). Nakşî Alî Akkirmânî – Gavriyye Mesnevîsi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Umagan, Suat (1996). Nakşî Alî Akkirmânî – Aynü’l-hayât. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Uzun, Mustafa (2005). “Mi‘râciyye”. İslâm Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 135-140.
• Yavuz, S. Sabri (2005). “Mi‘râc”. İslâm Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 132-135.
• Yıldırım, İsmail (2020). Esrâr-nâme, İnceleme-Mukayeseli Metin-Tıpkıbasım. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Yılmaz, Mehmet (2013). Kültürümüzde Âyet ve Hadisler. İstanbul: Kesit Yayınları.