TÜRKÇEDE HAYVAN ADLARI 2: TÜRKÇE SÖZLÜK’TEKİ TEMEL SÖZLÜKBİRİMLER BAĞLAMINDA HAYVAN ADLARININ YANANLAMSAL-ÇAĞRIŞIMSAL GÖNDERMELERİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 247 - 289, 31.01.2022

Muna Yüceol Özezen

https://doi.org/10.20322/littera.1032098

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, Türkiye Türkçesindeki göndermesi hayvan olmayan hayvan adları üzerine hazırlanmıştır. Çalışmanın evrenini Türk Dil Kurumu tarafından 2011 yılında basılan Türkçe Sözlük’ün, içerisinde hayvan adı geçen ancak göndermeleri hayvan adı (veya sıfatı) olmayan sözlükbirimler oluşturmaktadır. Örneklemde ise 958 sözlükbirim yer almaktadır. Bütünlüklü bir veriyi paylaşma ve değerlendirme iddiasıyla hazırlanan bu çalışma, hayvan adlarının ve hangi hayvanlara hangi adların nasıl verildiğinin incelenmesini içermemektedir. Çalışma hayvan adlarının yananlamsal ve çağrışımsal içeriklerini, bu adların hayvan evreninin oluşması dışındaki işlevlerini, Türk kültürünün kodlanmasındaki ve Türk kavrayış sistemindeki yerlerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu bakımdan çalışma aynı zamanda bir sözlükbilimsel antropoloji (ve bir yanıyla da) bir toplumdilbilim çalışmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, sözvarlığı, Türkçe Sözlük, adbilim, hayvan adlar

Kaynakça

• Acar, E. (2017). Sinop ve yöresi ağızlarında mantar adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1 (1), 29-43.
• Acar, E. (2018). Kastamonu ve yöresi ağızlarında mantar adları, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 4 (9), 177-228.
• Alkayış, M. Fatih (2019). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları. İstanbul: Hiper Yayın.
• Atatür, M. K. – Kaya, U. (2014). İngilizce-Türkçe Zooloji Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri (Çevirenler: Berke Vardar-Mehmet Rifat). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD). 13 (26), 17-41.
• Blount, B. G. (1995). Anthropological linguistics. Handbook of Pragmatics-Manual. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 36-45.
• Çağlar, H. (2019). Türk kültüründe hayvanlara verilen özel adlar. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5 (11), 391-410.
• Demiray, E. - Saz, M. (2020). Derleme Sözlüğü’nde geçen hastalık adları ve tıp terimleri üzerine tematik bir değerlendirme. Tarihsel ve Çağdaş Türk Lehçelerinde Tıp: Metinler, Tarih, Uygulamalar, Kavramlar, Terimler (Yayıma Hazırlayan: Meryem Arslan). Ankara: Detay Yayınları, 147-264.
• Demirci, K. (2021). Türkoloji İçin Dilbilim (Konular, Kavramlar, Teoriler). Ankara: Yenilenmiş 5. Baskı Anı Yayıncılık.
• Düşmez, Ö. A. (2014). Türk Atasözlerinde Geçen Hayvan Adlarına Göre Kavram Profilleri (Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Adlı Eser Örnekleminde). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Muna Yüceol Özezen). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergene, O. (2014). Türkiye Türkçesinin söz varlığında hayvan adlarının organ adlarıyla ya da vücut bölümlerine ilişkin adlarla oluşturduğu deyim aktarması örnekleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9 (6), 319-365.
• Karabaş, S. (1999). Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: 2. Baskı Yapı Kredi Yayınları.
• Karakuş, İ. (1997). Türkçe ad bilim (onomastik)’de hayvan adları. Erdem Dergisi. 9 (27), 1143-1152.
• Leach, E. (1971). Language and anthrophology. Linguistics and Large. (Yayımlayan: Noel Minnis). Paladin (Çeviri: Tosun, C. (1982). Dil ve insanbilim. Dilbilim Seçkisi. (Yayımlayan: Doğan Aksan). Ankara, 235-250).
• Murad, S. (2019). Tıp terimleri” üzerine yapılan çalışmalar hakkında bir bibliyografya denemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (14), 55-67.
• Özden, M. (2020). Eski Oğuz Türkçesinde kullanılan hayvan adlarının Türkiye Türkçesi ağızlarındaki durumları. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 8 (20), 44-74.
• Sağlık, S. (2009). Türkmen Türkçesinde hayvan adlarının olumsuz anlamda kullanımları üzerine. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi. 1 (2/1), 16-27.
• Şenel, M. - İlhan, N. (2008). Av hayvanlarının kişi adlarındaki yansıması. Av ve Avcılık Kitabı (Yayımlayanlar: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun). İstanbul: Kitabevi Yayınları, 321-336.
• Tosheva, D. (2016). Zoonim kısımlı paremaların şahsın betimlenmesindeki yeri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 13 (3), 92-100.
• Turan, Ş. (1990). Türk Kültür Tarihi: İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Uçar, İ. (2013). Türkiye Türkçesinde hayvan adlarından türetilmiş bitki adları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). 2(1), 1-19.
• --------- (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: 11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Williams, R. (2018). Anahtar Sözcükler-Kültür ve Toplumun Sözvarlığı (Çeviren: Savaş Kılıç). İstanbul: 7. Baskı İletişim Yayınları.
• Yüceol Özezen, M. (2021). Türkçede Hayvan Adları 1: Türkçe Sözlük’teki temel sözlükbirimler bağlamında Türklerin hayvan evreni. Littera Turca (Journal of Turkis Language and Literature). 7 (4), 1439-1475.
• elektronik kaynak Güncel Türkçe Sözlük (erişim adresi: www.tdk.org, erişim tarihi: 22.01.2021).