Abstract
Legends that contain many social and cultural elements of a society are known commonly among the public. Legends which told for the purpose of taking a share of living events and transfer these to the next generations deal with many events that take place in daily life.
The exemplary stories, which lived in human history turn into precautions taken by the society with the repetition of legends which are faith-based narratives among the public. Legends settled in public almost as a warning to prevent misconduct, injustice, viciousness etc. Not to do about a subject, situation and event are listed and explained with examples. Customs about social unconscious transferred to individuals of that society with these narratives.
Myths that already existed widely in many cities of Turkey, in particular helps the precautions taken to be permanent by petrifaction motif. Legends told around the names of villages, places, and dwellings ensure that this geography is owned. These texts, which are transferred by focusing on people who have a voice in a society, find an important place among the oral cultural narratives as one of the precautions taken to prevent a mistake among the public or to eliminate the deficiency.
In this study, the legends which is in Prof. Dr. Saim Sakaoğlu's 101 Anatolian Legends (1976) were scanned. The precautions taken for the attitudes and behaviors that should not be done in the society were determined with the examples selected from the narratives aforementioned and they were put forward as one of the functions of the legend genre.
References
- Alptekin, A. B. (2012). Efsane ve motifleri üzerine. Ankara: Akçağ.
- Bascom, W. R. (2019). Folklorun dört işlevi (çev. Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (ed. M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel. 71-86.
- Buch, W. (1992), Masal ve efsane üzerine (çev. Ali Osman Öztürk), Millî Folklor, 10-15.
- Ceylan, T. M. (2012). Ortak benlik nörofelsefi temellendirme. İstanbul: Ayrıntı.
- Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (çev. Alâeddin Şenel). İstanbul: Ayrıntı.
- Goody, J. (2017). Mit, ritüel ve söz (Türkçesi: Damla Sezgi). İstanbul: Küre.
- Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek (çev. Zuhal Karagöz), İstanbul: Pinhan.
- Lüthi, M. (1995). Masalın, efsane, menkabe, mit, fabl ve fıkra türlerden farkı (çev. Sevengül Karasubaşı), Millî Folklor, 24, 66-68.
- Malinowski, B. (2016), Bilimsel bir kültür teorisi. (çev. Deniz Uludağ). Ankara: Doğu Batı.
- Önal, M. N. (2013). Muğla efsaneleri. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
- Özmen, F. (2019). Anadolu Türk efsanelerinde ödüllendirme motifi üzerine bir değerlendirme, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 19, 79-90.
- Sakaoğlu, S. (1976). 101 Anadolu efsanesi. İstanbul: Damla.
- Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk efsanelerinde taş kesilme motifi ve bu efsanelerin tip kataloğu, Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Sakaoğlu, S. (2009). Efsane araştırmaları. Konya: Kömen.
Abstract
Bir topluma ait pek çok sosyal ve kültürel unsuru barındıran efsaneler, halk arasında yaygın bir şekilde bilinmektedir. Yaşanılan olaylardan bir hisse çıkarmak ve bunları gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla anlatılan efsaneler, günlük yaşamın içinde yer alan pek çok olayı konu edinir.
İnsanlık tarihinde yaşanan ibret öyküleri, inanç temelli anlatılar olan efsanelerin halk arasında anlatılarak tekrarlanmasıyla toplum tarafından alınan tedbirlere dönüşür. Efsaneler, hatalı davranışların, adaletsizliğin, erdemsizliğin ve benzerinin toplumda yerleşmesini engellemek için âdeta bir uyarı niteliği taşır. Bir konu, durum, olay hakkında yapılmaması gerekenler sıralanır, örnekler verilerek açıklanır. Toplumsal bilinçdışının konuyla ilgili teamülleri bu anlatılarla o toplumun bireylerine aktarılır.
Türkiye’nin pek çok şehrinde yaygın bir şekilde varlığını koruyan efsaneler, özellikle taş kesilme motifi aracılığıyla alınan tedbirlerin kalıcı olmasına yardımcı olur. Köy, yer, mesken adları etrafında anlatılan efsaneler ise o coğrafyanın sahiplenilmesini sağlar. Bir toplumda söz sahibi olmuş kişileri merkeze alarak aktarılan bu metinler, halk arasında bir yanlışlığı engellemek veya eksikliği gidermek hususunda alınan tedbirlerden biri olarak sözlü kültür anlatıları arasında önemli bir yer bulur.
Bu çalışmada Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’nun 101 Anadolu Efsanesi (1976) adlı eserinde yer alan efsaneler taranmıştır. Söz konusu anlatılardan seçilen örneklerle toplumda yapılmaması gereken tavır ve davranışlar için alınan tedbirler tespit edilerek efsane türünün işlevlerinden biri olarak ortaya konulmuştur.
Keywords
References
- Alptekin, A. B. (2012). Efsane ve motifleri üzerine. Ankara: Akçağ.
- Bascom, W. R. (2019). Folklorun dört işlevi (çev. Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (ed. M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel. 71-86.
- Buch, W. (1992), Masal ve efsane üzerine (çev. Ali Osman Öztürk), Millî Folklor, 10-15.
- Ceylan, T. M. (2012). Ortak benlik nörofelsefi temellendirme. İstanbul: Ayrıntı.
- Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (çev. Alâeddin Şenel). İstanbul: Ayrıntı.
- Goody, J. (2017). Mit, ritüel ve söz (Türkçesi: Damla Sezgi). İstanbul: Küre.
- Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek (çev. Zuhal Karagöz), İstanbul: Pinhan.
- Lüthi, M. (1995). Masalın, efsane, menkabe, mit, fabl ve fıkra türlerden farkı (çev. Sevengül Karasubaşı), Millî Folklor, 24, 66-68.
- Malinowski, B. (2016), Bilimsel bir kültür teorisi. (çev. Deniz Uludağ). Ankara: Doğu Batı.
- Önal, M. N. (2013). Muğla efsaneleri. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
- Özmen, F. (2019). Anadolu Türk efsanelerinde ödüllendirme motifi üzerine bir değerlendirme, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 19, 79-90.
- Sakaoğlu, S. (1976). 101 Anadolu efsanesi. İstanbul: Damla.
- Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk efsanelerinde taş kesilme motifi ve bu efsanelerin tip kataloğu, Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Sakaoğlu, S. (2009). Efsane araştırmaları. Konya: Kömen.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Literary Studies, Cultural Studies, Turkish Folklore, Creative Arts and Writing |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 15, 2020 |
| Submission Date | August 31, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020 Volume: 13 Issue: 32 |
