RUS KÜLTÜRÜNDEN RUS EDEBİYATINA “USADBA”NIN DEĞİŞEN ÇEHRESİ (ANTON ÇEHOV’UN “ASMA KATLI EV”İ ÖRNEĞİNDE)

Year 2023, Volume: 16 Issue: 42, 664 - 678, 12.06.2023

Eda H. Tan Metreş

https://doi.org/10.12981/mahder.1247652

Abstract

Rus mimarisinde müstakil yerleşim alanı olarak tanımlanan usadba (усадьба), barınmanın ötesinde bir yaşam biçimi olarak kültürel bir olgu kabul edilir. Bünyesindeki park, bahçe, kilise, sarnıç vb. yapılarla soylu kesimin ideal özel yaşama dair görüşlerini biçimlendiren ve yansıtan bu yapılar gündelik yaşamın ve kültürel unsurlarla kuşatılmış manevi değerlerin bir temsilidir. XVIII. yüzyıldan XX. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdüren usadba yaşantısı yalnızca Rus kültürü ve Rusya tarihi özelinde değil, sakinlerinin yaşamlarını yansıtan soylu yuvası mitiyle (миф дворянского гнезда) Rus edebiyatı için de önemli bir araştırma addedilir. Bu kapsamda 1990’lı yılların sonunda gerçekleştirilen kültür tarihi ve edebiyat odaklı bilimsel çalışmalar, usadba yaşantısını usadba metni (усадебный текст) çatısı altında bir araştırma konusu kabul eder.
Yöntem bilimsel olarak edebiyat ve kültür tarihinin kesişme noktasına konumlandırılan usadba metni Vladimir Toporov ve Yuri Lotman’ın kültürel ve yerel (lokal) metin kavramı temelinde şekillenir. Rusya’yı anlatan kültürel tablonun önemli bir parçası olarak değerlendirilen usadba yaşantısı, araştırmacı Vasili Şçukin’in ortaya attığı usadba metni sınıflandırması ve XIX.-XX. yüzyıl sınırında usadbayı bir topos olarak değerlendiren Yelena Dmitriyeva, Olga Kuptsova, Tatyana Japlova gibi edebiyat bilimi araştırmacılarının monografi çalışmalarıyla derinlik kazanır. Bu çalışmada kültürel, tarihsel ve toplumsal gelişmelerin etkisiyle farklı dönemeçlerden geçen usadba yaşantısının Rus edebiyatı özelindeki evrilme süreci Anton Çehov’un Asma Katlı Ev (Дом с мезонином) eseri örneğinde disiplinlerarası bir yöntemle ele alınmıştır.

Keywords

Usadba, kültür-edebiyat, usadba metni, Çehov, “Asma Katlı Ev”.

THE CHANGING FEATURE OF “USADBA” FROM RUSSIAN CULTURE TO RUSSIAN LITERATURE (IN THE CASE OF ANTON CHEKHOV'S “THE HOUSE WITH THE MEZZANINE”)

Abstract

Usadba (усадьба) which is defined as a detached residential area in Russian architecture, is considered a cultural phenomenon as a way of life beyond housing. The park, garden, church, cistern etc. structures which shape and reflect the views of the nobility about the ideal private life, are a representation of daily life and spiritual values surrounded by cultural elements. The usadba life, which existed from the 18th century to the beginning of the 20th century, is considered as an important research area not only for Russian culture and Russian history, but also for Russian literature with its noble home myth reflecting the lives of its inhabitants. In this context, cultural history and literature-oriented scientific studies carried out at the end of the 1990s accept the usadba life as a research subject under the roof of the usadba text (усадебный текст). The usadba text, which is methodically positioned at the intersection of literary and cultural history, is shaped on the basis of the cultural and local text concept of Vladimir Toporov and Yury Lotman. The usadba life is accepted as an important part of the cultural sphere describing Russia. It gains depth with the classification of the usadba text put forward by the researcher Vasily Shchukin and the monographs of literary scholars such as Elena Dmitriyeva, Olga Kuptsova, and Tatyana Japlova who evaluate usadba as a topos at the turn of the 19th-20th centuries. In this study, the evolution process of usadba life in Russian literature, which has gone through different turns due to cultural, historical, and social developments, is handled with an interdisciplinary method in the case of Anton Chekhov's The House with the Mezzanine (Дом с мезонином).

Keywords

Usadba, culture-literature, usadba text, Chekhov, “The House with the Mezzanine”

References

• Aydın, O. (2022). Lev Gumilyov’un passionarlık kuramı ve Rus edebiyatında bir uygulama örneği: I. Petro. Ankara: İksad Yayınevi.
• Bahtin, M. M. (2007). Voprosı literaturı i estetiki. Moskva: Hudoj. lit.
• Biryukova, N. V. (2005). İstoriya arhitekturı. Moskva: İnfra-M.
• Bogdanova, O. A. (2010). “Usadebnaya kultura” v russkoy literature XIX- naçala XX veka. Sotsiokulturnıy aspekt. Novıy filologiçeskiy vestnik: filologiçeskiy jurnal. 2 (13), 14-26.
• Butova, İ. N. vd. (2018). “Usadebnıy mir” russkoy kulturı: mif ili realnost?: kollektivnaya monografiya. (Otv. Red.: O. V. Reş), Praga: Vědecko vydavatelské centrum “Sociosféra-CZ”.
• Çehov, A. P. (1980). Çelovek v futlyare. Povesti i rasskazı. Moskva: Hud. Lit.
• Çelikateş Tepe H. H. – İkisivri Akdemir, D. (2021). 1830 kolera salgınında A. S. Puşkin: İlk Boldino güzü. The Journal of Academic Social Science Studies. Sayı: 86, 181-191.
• Dmitriyeva, Ye. Ye. - Kuptsova, O. N. (2003). Jizn usadebnogo mifa: utraçennıy i obretennıy ray. Moskva: O.G.İ.
• Dmitriyeva, Ye. Ye. (2019). Russkaya usadba: semantika, topos i hronos. İmagologiya i komparativistika, 11, 140-173.
• Glazkova, M. V. (2008). Usadebnıy tekst” v russkoy literature vtoroy polovinı XIX veka (İ. A. Gonçarov, İ. S.
• Turgenyev, A. A. Fet). avtoreferat diss. Na soisk. uçen. step. kand. filol. nauk. Moskva.
• Günör, T. (2022). Komedi mi? Dram mı? Vişne Bahçesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 62 (1), 495-509.
• İvanova, L. V. (2001). Dvoryanskaya i kupeçeskaya selskaya usadba v Rossii XVI-XX vv.: istoriçeskiye oçerki. Moskva: Editorial URSS.
• Küçük, K. S. (2020). Köyden kente geleneksel Rus evleri. Gelenekler Bağlamında Rus Kültürü ,(ed.: R. Şakar), 309-321, Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Lihaçev, D. S. (1998). Poeziya sadov: k semantike sadovo-parkovıh stiley. Sad kak tekst. Moskva: Soglasie, OAO Tipografiya “Novosti”.
• Michel de Certeau. (1992). The mystic fable, volume one: The sixteenth and seventeenth centuries. (trans.: M. B. Smith), Chicago: University of Chicago Press.
• Necatigil, B. (2017). Küçük mitologya sözlüğü. İstanbul: YKY.
• Olcay, O. (2005). İvan S. Turgenyev. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Şçukin, V. G. (2007). Mif dvoryanskogo gnezda. Geokulturologiçeskoe issledovanie po russkoy klassiçeskoy literature. Rossiyskiy geniy prosveşçeniya, 157-458, Moskva: ROSSPEN
• Troyat, H. (1987). Çehov. (çev.: V. Günyol), İstanbul: Ada yayınları.
• Tyuhova, Ye. V. (2000). “Dvoryanskoye gnezdo” Turgenyeva i “Dom s mezoninom” Çehova. Spasskiy vestnik, 7, 5-13.
• Vinogradova, V. V. (Pod red.) (1960). Literaturnoye nasledstvo. Tom 68. Çehov. Moskva: İzd-vo. AN SSSR. Vyazemski, P. A. (1963). Zapisnıye knijki (1813-1848). Moskva: Nauka.