Tarihi Büyük Hamam (Milas-Muğla) Yapısında Kullanılan Duvar ve Sıva Harçlarının Deneysel Olarak İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 208 - 215, 31.12.2023

Adem Solak

https://doi.org/10.29048/makufebed.1252223

Öz

Tarihi yapılar ülkelerin en önemli kültür miraslarının başında gelmektedir. Tarihi yapıların korunmasında esas gaye onların yapısal bütünlüklerini koruyarak geleceğe güvenle aktarılmasının sağlanmasıdır. Tarihi yapılar ile ilgili yapılacak herhangi bir uygulamadan önce disiplinler arası bir çalışma ile yapıların mevcut halinin detaylı bilinmesi gereklidir. Yapının inşasında kullanılan bağlayıcı malzemelerin özellik ve bileşimlerinin analiz edilmesi bu çalışmanın temel amacıdır. Çalışma kapsamında Muğla ili Milas ilçesinde bulunan Beçin antik kentindeki Büyük Hamam yapısının duvarlarında kullanılan duvar örgü ve sıva harçları incelenmiştir. Büyük Hamam yapısından alınan harç numuneleri üzerinde laboratuvar ortamında stereo mikroskopla petrografik inceleme, X-Işınları Difraktometresi (XRD), Termografik analiz (TG/DTA), X-Işını Floresans (XRF) spektrometresi, birim hacim kütle, kütlece ve hacimce su emme, özgül kütle, kompasite, porozite, asit kaybı ve tek eksenli basınç dayanımı deneyleri yapılmıştır. Yapılan deneyler sonucu, harçların temel fiziksel, mekanik ve hidrolik özellikleri ile mikro yapıları, doğal madde kompozisyonları, doğal maddelerin mineralojik ve kimyasal özellikleri belirlenmiştir. Çalışma sonunda yapıda bulunan duvar örgü ve sıva harçlarındaki bağlayıcı malzemenin saf kireç harcı olduğu belirlenmiştir. Harçların hidrolik özellik göstermediği, ayrıca basınç dayanımlarının da düşük olması incelenen örneklerin hidrolik özellikte olmadığından dolayı yani harçların saf kireç harcı olmasından kaynaklanabileceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağlayıcı malzeme, dayanım, hidrolik özellik, kireç harçları, tarihi yapı

Teşekkür

Bu çalışmaya verdikleri destekten dolayı İTÜ Jeokimya Araştırmaları Laboratuarı’na (XRF ve XRD analizleri için), PAÜ öğretim üyesi Dr. Nazım Usta ve Y.Müh. Cihan Aratman’a (TG/DTG ve Petrografik analizler için) teşekkür ederim.

Experimental Investigation of Masonary and Plaster Mortars Used in the Historical Large Bath Building (Milas-Muğla)

Öz

Historical buildings are one of the most important cultural heritages of countries. The main purpose in the preservation of historical buildings is to ensure that they are safely transferred to the future by preserving their structural integrity. Before any application about historical buildings, it is necessary to know the current state of the buildings in detail with an interdisciplinary study. The main purpose of this study is to analyze the properties and compositions of the binding materials used in the construction of the building. Within the scope of the study, the masonry and plaster mortars used on the walls of the Great Bath structure in the ancient city of Beçin in the Milas district of Muğla province were examined. Petrographic examination, X-Ray Diffractometry (XRD), Thermographic analysis (TG/DTA), X-Ray Fluorescence (XRF) spectrometry, unit volume mass, water absorption by mass and volume, property mass, compactness, porosity on the mortar materials taken from the Great Bath structure in the laboratory environment, acid loss and uniaxial compression bed tests were carried out. As a result of the experiments, the basic physical, mechanical and hydraulic properties of the mortars and their microstructures, natural material compositions, mineralogical and chemical properties of natural materials were determined. At the end of the study, the binder layers in the masonry and plaster mortars in its structure were determined as pure lime mortar. It has been evaluated that the mortars do not show hydraulic properties, and the low compressive strength may be due to the fact that the samples examined are not hydraulic, that is, the mortars are pure lime mortar.

Anahtar Kelimeler

Binding material, strength, hydraulic properties, lime mortars, historical structure

Kaynakça

• Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., Derakhshan Houreh, N. (2022). Afyon Ulu Cami arkeometrik analizleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 29: 37-65.
• Akyol, A.A., Aksoy, E., Kadıoğlu, Y.K. (2022). Malatya Ulu Cami mimari, dekoratif ve yapısal malzemelerinin ar-keometrik karakterizasyonu. Amisos, 7(13): 274-298.
• Aydın, M., Tanrıkulu, H., Tetiker, S. (2019). Şanlıurfa-Hacı Yadigâr Camii restorasyon amaçlı yapı malzemeleri-nin arkeometrik özelliklerinin incelenmesi. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 24: 237-247.
• Boynton R. S. (1966). Chemistry and technology of lime and lime stone. John Wiley&Sons, New York, USA. Böke, H., Akkurt, S., İpekoğlu, B. (2004). Tarihi yapılarda kullanılan horasan harcı ve sıvaların özellikleri. Yapı Dergisi, 69:90-95.
• Güleç. A., Ersen, A. (1998). Characterization of ancient mortars: evaluation of simple and sophisticated met-hods. Journal of Architectural Conservation, 1:56-67.
• Kozlu, H. (2010). Characterization of historical mortars and features of restoration mortars in Kayseri district. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilim ve Teknoloji Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Lea, F.M. (1940). Investigations on pozzolanas building research. Technical Paper, 27:1-63.
• Moropoulou, A., Bakolas, A., Anagnostopoulou, S. (2005). Composite materials in ancient structures. Ce-ment&Concrete Composites, 27: 295-300.
• Oğuz, C., Türker, F., Koçkal, N.U. (2015). Properties of roman, byzantine and seljuk period mortar in andriake harbour. Technical Journal of Turkish Chamber of Civil Engineerings, 26(1): 6993-7013.
• RILEM (2005). Investigative methods for the characterisa-tion of historic mortars in materials and structures. 38, Part 1 and Part 2, 761-769 and 771-780.
• Sayın, B. (2016). Tarihi yığma yapıların malzeme özellikle-rinin belirlenmesi ve uygulama önerileri. Dicle Üniver-sitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7(3): 387-398.
• TS EN 1015-11/A1 (2020). Methods of test for mortar for masonry- part 11: Determination of flexural and comp-ressive strength of hardened mortar. Türkiye Standart-lar Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• TS699 (2009). Methods of testing for natural building sto-nes.Türkiye Standartlar Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Uğurlu-Sagın, E., Böke, H. (2013). Characteristics of ro-man mortar (cocciopesto). 4nd Strengthening of Histori-cal Buildings and Safely Transferred to the Future Symposium, November 27-29, 2013, İstanbul, Turkey, Book of Proceedings, 131-140.
• Ulukaya, S., Yüzer, N., Yoruç, A.B. (2013). Experimental method applied to the identification of lime mortar, Byzantine, Seljuk and Ottoman structure sample of in-vestigation. Fourth Strengthening of Historical Build-ings and Safely Transferred to the Future Symposium, November 27-29, 2013, İstanbul, Turkey, Book of Pro-ceedings, 289-300.
• URL-1 (2023). Venice, international charter for the conser-vation and restoration of monuments and sites 1964. http://www.icomos.org.tr (Erişim Tarihi: 02.01.2023)