SAĞLIK BİLGİ TEKNOLOJİLERİNE YÖNELİK TUTUMLARIN BELİRLENMESİ: BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİ ÖRNEĞİ

Year 2022, Volume: 9 Issue: 2, 813 - 830, 29.07.2022

Buğra Kaya , Yusuf Yalçın İleri

https://doi.org/10.30798/makuiibf.858657

Abstract

Çalışmanın amacı, hastane çalışanlarının sağlık bilgi teknolojilerine (SBT) yönelik tutumlarını belirlemek, SBT’den beklentilerinin ve kullanım düzeylerinin SBT boyutları açısından tanımlayıcı değişkenler ile karşılaştırıldığında anlamlı bir fark olup olmadığını incelemektir. Çalışmada, Sağlık Bilgi Teknolojileri Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeğinin alt boyutu olan “Sağlık bilgi teknolojileri kullanım” boyutu kullanılmıştır. Bu boyutun da 6 alt boyutu bulunmaktadır. Verilerin analizinde Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), normallik, güvenirlilik, yüzde, ortalama, standart sapma, t testi ve ANOVA testi kullanılmıştır. Çalışma bulguları, hastane çalışanlarının mesleki statü değişkeni ile Kullanım niyeti, Öz yeterlilik, SBT’den beklenti alt boyutları ile gruplar arasında anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir (p<0,05). Hastane çalışanlarının yaş değişkeni ile bilgi işlem personel desteği ve bilgisayar teknolojileri altyapısı alt boyutları ile gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0,05). Benzer şekilde, hastane çalışanlarının çalışma süresi değişkeni ile Bilgi işlem personel desteği, Bilgisayar teknolojileri altyapısı, Kullanım niyeti, SBT seçim ve tasarım sürecine katılım beklentisi boyutları ile gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (p<0,05). Çalışma sonucunda, hastane çalışanlarının SBT kullanım niyetlerinin ve beklentilerinin yüksek, öz yeterliliklerinin düşük olduğu belirlenmiştir. Hastane çalışanlarının SBT ile yaşadıkları problemlerde bilgi işlem personelinde hızlı destek alabilmeleri için iletişim kanallarının sürekli açık tutulması, çalışanlara öz yeterliliklerini yükseltecek SBT kullanım eğitimlerinin düzenli şekilde verilmesi önerilmektedir.

Keywords

Bilgi Teknolojileri, Sağlık, Teknolojik özyeterlilik, Hastane

DETERMINING THE ATTITUDES TOWARDS HEALTH INFORMATION TECHNOLOGIES: A STUDY IN A UNIVERSITY HOSPITAL

Abstract

The aim of the study is to determine hospital workers’ attitudes towards health information technologies (HIT) and to examine whether their expectations and usage levels of HIT are significant when compared with the descriptive variables in terms of HIT dimensions. In the study, the "Use of Health Information Technologies" dimension which is the sub-dimension of the "Attitude Scale towards Health Information Technologies Use" was utilized. This dimension also has 6 sub-dimensions. Confirmatory factor analysis, normality, reliability, percentage, mean, standard deviation, t test and ANOVA test were used to analyze the data. Study findings presents a significant difference between the hospital workers’ occupational status variable and the sub-dimensions of intention of use, self-efficacy, and expectation from HIT (p˂0.05). A significant difference was found between the groups of hospital workers in the age variable and the IT staff support and HIT infrastructure sub-dimensions (p˂0.05). Similarly, a significant difference was found between the groups in the working time variable of hospital workers in the dimensions of IT staff support, HIT Infrastructure, intention of use, HIT selection and expected participation in the design process and (p˂0.05). Study results show that hospital workers’ intentions and expectations of using HIT were high but their self-efficacy was low. It is recommended that communication channels should be kept open for hospital workers to receive rapid technical support from IT staff for the problems they experience with HIT and regular HIT trainings should be organized to increase their self-efficacy.

Keywords

Information Technologies, Health, Technological self-efficacy,, Hospital

References

• Ada, S. ve Bal, C.G. (2013). Aile hekimlerinin bilişim sistemleri öz-yeterlik algıları: Kahramanmaraş ilinde bir alan araştırması. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 1-12.
• Ak, B. (2010). Parametrik Hipotez Testleri. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (73-82). Ankara: Asil Yayın Dağıtım. Aktaş, A., Zayim, N. ve Saka, O. (2007). Sağlıkta insan-bilgisayar etkileşimi. Akademik Bilişim’07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı, Dumlupınar Üniversitesi, 31 Ocak-2 Şubat 2007, Kütahya, 425-430.
• Altındiş, M. ve Feyzioğlu, B. (2020). Viral enfeksiyonlar ve SARS-CoV-2'nin tanısında yeni teknolojiler. Gazi Medical Journal, 31(2A), 316-321.
• Arshad, A., Bin Noordin M.F. ve Othman, R.B. A comprehensive knowledge management process framework for healthcare information systems in healthcare industry of pakistan. 2016 6th International Conference on Information and Communication Technology for The Muslim World (ICT4M), 22-24 November 2016, Jakarta, 30-35. https://doi: 10.1109/ICT4M.2016.019
• Arslan, H. (2020) Bilişim Teknolojilerinin Dünü, Bugünü ve Geleceği. M. Şeker, Y. Bulduklu, C. Korkut ve M. Doğrul (Ed.), Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum Güvenliği içinde (65-73) Ankara:TÜBA.
• Avgar, A.C., Litwin, A.S., ve Pronovost, P.J. (2012). Drivers and barriers in health IT adoption: A proposed framework. Applied Clinical Informatics, 3(4), 488-500.
• Aydın, G , Di̇kmetaş Y.E . (2019). A study on the healthcare servıce qualıty expectatıon and perceptıon of patıents . Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (2) , 286-299. https://doi: 10.30798/makuiibf.518567.
• Aziz, A., Zork, N., Aubey, J. J., Baptiste, C. D., D'Alton, M. E., Emeruwa, U. N., Fuchs, K. M., Goffman, D., Gyamfi-Bannerman, C., Haythe, J. H., LaSala, A. P., Madden, N., Miller, E. C., Miller, R. S., Monk, C., Moroz, L., Ona, S., Ring, L. E., Sheen, J. J., Spiegel, E. S., … Friedman, A. M. (2020). Telehealth for high-risk pregnancies in the setting of the COVID-19 pandemic. American Journal of Perinatology, 37(8), 800-808. https://doi.org/10.1055/s-0040-1712121
• Bal, C.G., Ada, S. ve Çelik, A. (2012). Bilişim sistemleri başarı modeli ve aile hekimliği bilişim sistemleri. Yönetim ve Ekonomi, 19(1), 35-46.
• Barnes S.J. (2020). Information management research and practice in the post-COVID-19 world. International journal of information management, 55, 102175. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2020.102175
• Bashshur, R.L., Doarn, C.R., Frenk, J.M., Kvedar, J.C., Shannon, G.W., ve Woolliscroft, J.O. (2020). Beyond the COVID pandemic, Telemedicine, and Health Care. Telemedicine journal and e-health : The Official Journal of The American Telemedicine Association, 26(11), 1310-1313. https://doi.org/10.1089/tmj.2020.0328
• Bini, S.A., Schilling, P.L., Patel, S.P., Kalore, N.V., Ast, M.P., Maratt, J.D., Schuett, D.J., Lawrie, C.M., Chung, C.C., ve Steele, G.D. (2020). Digital orthopaedics: A glimpse into the future in the midst of a pandemic. The Journal of Arthroplasty, 35(7S), S68-S73. https://doi.org/10.1016/j.arth.2020.04.048
• Budd, J., Miller, B.S., Manning, E.M., Lampos, V., Zhuang, M., Edelstein, M., Rees, G., Emery, V.C., Stevens, M.M., Keegan, N., Short, M.J., Pillay, D., Manley, E., Cox, I.J., Heymann, D., Johnson, A.M., ve McKendry, R.A. (2020). Digital technologies in the public-health response to COVID-19. Nature Medicine, 26(8), 1183-1192. https://doi.org/10.1038/s41591-020-1011-4
• Carvalho, J.V., Rocha, A., ve Vasconcelos, J. (2015). Towards an encompassing maturity model for the management of hospital information systems. Journal of Medical Systems, 39(9), 99. https://doi.org/10.1007/s10916-015-0288-1
• Coeckelbergh, M. (2020) The postdigital in pandemic times: a comment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies. Postdigital Science And Education 2, 547-550. https://doi.org/10.1007/s42438-020-00119-2
• Çapacı, M , Özkaya, S . (2020). COVID-19 pandemi döneminde tele-tıp uygulamaları. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25(Özel Sayı 1), 260-262. Çelik, L. ve Tetik, M. (2016). Afyonkarahisar ağız ve diş sağlığı merkezi personelinin bilişim teknolojileri kullanım becerilerinin incelenmesi. Journal of Strategic Research in Social Science, 2(1), 45-60.
• Çeli̇k, K., Özköse, H. ve Güleryüz, S. (2018). R ile yapısal eşitlik modeli. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi(ASEAD), 5(10), 38-48.
• Dizman, H. (2018). Hastane yönetim bilgi sistemlerini kullanan sağlık kurumlarında hasta memnuniyetini etkileyen faktörlerin SEM(PLS) yöntemi ile değerlendirilmesi Kütahya örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(C-IASOS Özel Sayısı), 36-51.
• Ersöz, S., Ersöz, O.Ö., (2015). İşletmelerde Bilgi Sistemleri. Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık.
• Fagherazzi, G., Goetzinger, C., Rashid, M. A., Aguayo, G. A., ve Huiart, L. (2020). Digital health strategies to fight COVID-19 worldwide: Challenges, recommendations, and a call for papers. Journal of Medical Internet Research, 22(6), e19284. https://doi.org/10.2196/19284.
• Garfin D.R. (2020). Technology as a coping tool during the coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic: Implications and recommendations. Stress and Health:Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 36(4), 555-559. https://doi.org/10.1002/smi.2975.
• Haux, R., Winter, A., Ammenwerth, E. ve Brigl, B. (2004). Strategic information management in hospitals: An introduction to hospital information systems. New York: Springer.
• Hikmet, N. (1999). Factors affecting the intent to use information technology in healthcare organizations: A comparative study. Phd Thesis, University of Rhode Island, Rhode Island, ABD.
• Hitt, L.M. ve Tambe, P. (2016). Healthcare information technology, work organization, and nursing home performance. ILR Review, 69(4), 834-859. https://doi.org/10.1177/0019793916640493
• Hollander, J.E. ve Carr, B.G. (2020) Virtually perfect? Telemedicine for COVID-19. New England Journal of Medicine, 382(18), 1679-1681. https://doi.org/10.1056/NEJMp2003539
• İleri, Y.Y. ve Arik, O. (2018). Investigation of resistance, perception and attitudes of employees against change in information systems using change management approach: A study in a university hospital. Journal of Information and Knowledge Management, 17(4), 1850038:1-21. https://doi.org/10.1142/S0219649218500387.
• Işık, O. ve Akbolat, M. (2010). Hastanelerde bilgi sistemi ve bilgi teknolojileri kullanımı: Tıbbi sekreterler üzerine bir araştırma. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 9(1), 11-23.
• İleri, Y.Y. (2016). Implementation processes of hospital information management systems: A field study in Turkey. Journal of Information and Knowledge Management, 15(3), 1650031:1-14.
• İleri, Y.Y. (2018). Sağlık Yönetim Bilişim Sistemleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Keesara, S., Jonas, A., & Schulman, K. (2020). Covid-19 and health care's digital revolution. The New England Journal of Medicine, 382(23), e82:1-3. https://doi.org/10.1056/NEJMp2005835.
• Korkmaz, A. ve Korkmaz, Ç.A. (2018). Hemşire adaylarının hemşirelikte bilgisayar kullanımına yönelik tutum algıları. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 1-18.
• Kumar, A., Gupta, P.K., ve Srivastava, A. (2020). A review of modern technologies for tackling COVID-19 pandemic. Diabetes & Metabolic syndrome: Clinical Research & Reviews, 14(4), 569-573. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.05.008.
• Kyhlstedt, M. ve Andersson, S.W. (2020). Diagnostic and digital solutions to address the COVID-19 pandemic: The need for international collaboration to close the gap. Health Policy and Technology, 9(2), 126-128. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2020.04.010.
• Lalmuanawma, S., Hussain, J., ve Chhakchhuak, L. (2020). Applications of machine learning and artificial intelligence for Covid-19 (SARS-CoV-2) pandemic: A review. Chaos, Solitons, and Fractals, 139, 110059. https://doi.org/10.1016/j.chaos.2020.110059.
• Laudon, K.C. ve Laudon, J.P., (2014), Management Information Systems, USA: Pearson Education.
• Leite, H., Hodgkinson, I.R. ve Gruber, T. (2020). New development: ‘Healing at a distance’-Telemedicine and COVID-19, Public Money & Management, 40(6), 483-485. https://doi.org/10.1080/09540962.2020.1748855.
• Li, P., Liu, X., Mason, E., Hu, G., Zhou, Y., Li, W., ve Jalali, M.S. (2020). How telemedicine integrated into China's anti-COVID-19 strategies: case from a National Referral Center. BMJ Health & Care Informatics, 27(3), e100164. https://doi.org/10.1136/bmjhci-2020-100164. Madurai Elavarasan, R., ve Pugazhendhi, R. (2020). Restructured society and environment: A review on potential technological strategies to control the COVID-19 pandemic. The Science of the total environment, 725, 138858. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.138858
• Mann, D. M., Chen, J., Chunara, R., Testa, P. A., ve Nov, O. (2020). COVID-19 transforms health care through telemedicine: Evidence from the field. Journal of the American Medical Informatics Association : JAMIA, 27(7), 1132-1135. https://doi.org/10.1093/jamia/ocaa072
• Mettler, T., ve Blondiau, A., (2012). HCMM – A Maturity Model for Measuring and Assessing the Quality of Cooperation between and within Hospitals. 25th IEEE International Symposium on Computer-Based Medical Systems (CBMS), 20-22 June 2012, Rome, doi: 10.1109/CBMS.2012.6266397
• Mumcu, G.D. (2018). Quality and user satisfaction in electronic medical records. 4th International Congress On Healthcare Management, 14-18 Şubat 2018, Antalya.
• Omboni S. (2020). Telemedicine during the COVID-19 in Italy: A missed opportunity?. Telemedicine Journal and e-health : The Official Journal of The American Telemedicine Association, 26(8), 973-975. https://doi.org/10.1089/tmj.2020.0106
• Ömürbek, N., Demirgubuz, Ö.M. ve Tunca, M.Z. (2013). Hastanelerdeki bilişim sistemlerinden klinik bilgi sistemlerinin kullanımına yönelik bir araştırma: Denizli ve Isparta örneği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(25), 301-328.
• Özşahi̇n, M, Coşkun, E., Alma, Ç.B. (2020). Kobi’lerde dijitalleşmeyi etkileyen girişimci özellikleri ve örgütsel faktörler üzerine nitel bir araştırma: Yalova ili örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 511-539. https://doi: 10.30798/makuiibf.690013.
• Sayılır, A., Dirlik, S., (2009). Yönetim Bilişim Sistemlerinin Örgüt Yapısına ve Karar Vermeye Etkisi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Shokri, T., ve Lighthall, J.G. (2020). Telemedicine in the era of the COVID-19 pandemic: Implications in facial plastic surgery. Facial Plastic Surgery & Aesthetic Medicine, 22(3), 155-156. https://doi.org/10.1089/fpsam.2020.0163
• Singh, R.P., Javaid, M., Haleem, A., & Suman, R. (2020). Internet of things (IoT) applications to fight against COVID-19 pandemic. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 14(4), 521-524. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.04.041.
• Tarcan, Y.G. (2015). Hastane yöneticilerinin sağlık bilgi teknolojilerine yönelik tutumlarını etkileyen bireysel ve örgütsel faktörlerin belirlenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tarcan, Y.G. ve Çelik, Y. (2016). Hastane yöneticilerinin sağlık bilgi teknolojilerine yönelik tutumlarını etkileyen bireysel faktörlerin belirlenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(1), 35-55.
• Tarcan, Y.G. ve Karahan, A. (2018). Kamu hastanelerinde klinik teknoloji düzeyini etkileyen faktörler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(2), 335-346.
• Terlemez, B., Şahin, D. ve Dilek, F. (2014). Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezinde tıbbi sekreter ve idari personelin bilgi ve arşiv sistemleri hakkındaki düşünceler. Electronic Journal of Vocational Colleges, 4(3-BÜROKON Özel Sayısı), 364-378.
• Tiryaki, Ö., Zengin, H. ve Çınar, N. (2018). Pediatri hemşirelerinin sağlık bakımında bilgisayar kullanımına yönelik tutumları: Sakarya örneği. Journal of Human Rhythm, 4(3), 158-164.
• Woolliscroft J.O. (2020). Innovation in response to the COVID-19 pandemic crisis. Academic Medicine: Journal of The Association of American Medical Colleges, 95(8), 1140-1142. https://doi.org/10.1097/ACM.0000000000003402
• Wosik, J., Fudim, M., Cameron, B., Gellad, Z. F., Cho, A., Phinney, D., Curtis, S., Roman, M., Poon, E. G., Ferranti, J., Katz, J. N., ve Tcheng, J. (2020). Telehealth transformation: COVID-19 and the rise of virtual care. Journal of the American Medical Informatics Association: JAMIA, 27(6), 957-962. https://doi.org/10.1093/jamia/ocaa067.
• Yang, G. Z., J Nelson, B., Murphy, R. R., Choset, H., Christensen, H., H Collins, S., Dario, P., Goldberg, K., Ikuta, K., Jacobstein, N., Kragic, D., Taylor, R. H., ve McNutt, M. (2020). Combating COVID-19-The role of robotics in managing public health and infectious diseases. Science Robotics, 5(40), eabb5589. https://doi.org/10.1126/scirobotics.abb5589.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2014). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.