Ergenlerde Heyecan Arayışı, Yıkıcı Davranışlar ve Üst Bilişsel Farkındalığın Siber Zorbalığı Yordayıcılığı

Yıl 2021, Cilt: 54 Sayı: 54, 169 - 187, 30.06.2021

Seval Erden Çınar , Özge Erduran Tekin , Berra Keçeci , Denizhan Çetin

https://doi.org/10.15285/maruaebd.881665

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada ergenlerin siber zorbalık davranışı üzerinde heyecan arayışı, yıkıcı davranış ve üst bilişsel farkındalık düzeylerinin yordayıcılığı gücünün incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Çalışmaya 2019-2020 öğretim yılı güz dönemi içerisinde İstanbul ilindeki farklı ortaokul ve liselerde eğitim-öğretimine devam eden 249 erkek ve 287 kız olmak üzere toplam 536 ortaokul ve lise öğrencisi katılmıştır. Çalışmada Siber Zorbalık Ölçeği, Yıkıcı Davranış Bozukluğu Ölçeği, Ergenler İçin Kısa Heyecan Arayışı Ölçeği ve Çocuklar İçin Üst Bilişsel Farkındalık Ölçeği veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin yıkıcı davranış, kısa heyecan arayışı ve üst bilişsel farkındalık düzeylerinin siber zorbalık düzeyleriyle anlamlı düzeyde ilişkili olduğu saptanmıştır. Yıkıcı davranış, heyecan arayışı ve üst bilişsel farkındalık değişkenlerinin birlikte siber zorbalık puanlarını anlamlı düzeyde yordadıkları bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siber zorbalık, heyecan arayışı, üst bilişsel farkındalık, yıkıcı davranış, ergenlik

Prediction of Excitement Seeking, Destructive Behaviors and Metacognitive Awareness on Cyberbullying in Adolescents

Öz

In this study, it is aimed to examine the predictive power of sensation seeking, destructive behavior and metacognitive awareness levels on cyberbullying behavior of adolescents. The study has been designed in relational scanning model. A total of 536 secondary and high school students, 249 boys and 287 girls, who continue their education in different secondary schools and high schools in Istanbul during the fall semester of the 2019-2020 academic year, participated in the study. In the study, Cyberbullying Scale, Disruptive Behavior Disorders Scale, Brief Sensation Seeking Scale and Metacognitive Awareness Inventory for Children were used as instruments. It has been determined that destructive behavior, short excitement seeking and metacognitive awareness levels of the students participating in the study were significantly correlated with their cyberbullying levels. It has been found that destructive behavior, excitement seeking, and metacognitive awareness variables together significantly predicted cyberbullying scores.

Anahtar Kelimeler

Cyberbullying, sensation seeking, metacognitive awareness, disruptive behaviour, adolescence

Kaynakça

• Akbaba, S., ve Eroğlu, Y. (2013). İlköğretim öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin yordayıcıları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (1), 105-121.
• Akça-Sümengen, A. ve Akyüz, A. (2020). Lise öğrencilerinin siber zorbalığa maruz kalma durumlarını etkileyen faktörler, Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(3), 214-21.
• Ang, R.P. & Goh, D. H. (2010). Cyberbullying among adolescents: The role of affective and cognitive empathy, and gender. Child Psychiatry & Human Development, 41, 387–397.
• Antoniadou, N. ve Kokkinos, C. M. (2015). Cyber and school bullying: same or different phenomena? Aggress. Violent Behavior, 25, 363–372.
• Antoniadou, N., Kokkinos, C. M. ve Markos, A. (2016). Development, construct validation and measurement invariance of the Greek cyber-bullying/victimization experiences questionnaire (CBVEQ-G). Computers in Human Behavior, 65, 380–390.
• Arıcak, O., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeği'nin ilk psikometrik bulguları. HAYEF Journal of Education, 9(1), 101-114.
• Ayaz, A. B., Çubukçuoğlu Taş, Z., Büyükdeniz, A., Yazkan Akgül, G., Yildirim, B. ve Erol Güler, E., (2016). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı konulan çocuklarda saldırgan davranışları yordayan etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(3), 231-239.
• Bacon, A. M., Burak, H. ve Rann, J. (2014). Sex differences in the relationship between sensation seeking, trait emotional intelligence and delinquent behaviour. Journal of Forensic Psychiatry Psychology, 25, 673–683.
• Bağçeci, B., Döş, B., ve Sarıca, R. (2011). İlköğretim öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile akademik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 551-566.
• Baldry, A. C., Farrington, D. P. ve Sorrentino, A. (2016). Cyberbullying in youth: A pattern of disruptive behaviour. Psicologia Educativa, 22(1), 19-26.
• Bayar, Y. ve Uçanok, Z. (2012). Okul sosyal iklimi ile geleneksel ve sanal zorbalık arasındaki ilişkiler: Genellenmiş akran algısının aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 27(70), 101-114.
• Bonanno, R. A. ve Hymel, S. (2013). Cyber bullying and internalizing difficulties: Above and beyond the impact oftraditional forms of bullying. Journal of Youth and Adolescence, 42, 685-697.
• Brewer, G. ve Kerslake, J. (2015). Cyberbullying, self-esteem, empathy and loneliness. Computers in Human Behavior, 48, 255–260.
• Buckels, E. E., Jones, D. N. ve Paulhus, D. L. (2013). Behavioral confirmation of everyday sadism. Psychological Science, 24, 2201–2209.
• Burnukara, P. (2009). İlk ve orta ergenlikte geleneksel ve sanal akran zorbalığın ilişkin betimsel bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cappadocia, M. C., Craig, W. M. ve Pepler, D. (2013). Cyberbullying. Canadian Journal of School Psychology, 28(2), 171–192.
• Cassidy, W., Jackson, M. ve Brown, K. N. (2009). Sticks and stones can break my bones, but how can pixels hurt me?: Students’ experiences with cyber-bullying. School Psychology International, 30(4), 383-402.
• Chabrol, H., Van Leeuwen, N., Rodgers, R. ve Séjourné, N. (2009). Contributions of psychopathic, narcissistic, Machiavellian, and sadistic personality traits to juvenile delinquency. Personality and Individual Differences, 47, 734–739.
• Compton, L., Campbell, M.A. ve Mergler, A. (2014). Teacher, parent and student perceptions of the motives of cyberbullies. Social Psychology of Education, 17, 383–400.
• Çakır, M. (2020). Dijital Çağın Sanal Zorbalık ile İmtihanı: Unfriended, Dark Web Filmi Örneği. Gençlik ve Dijital Çağ, 69.
• Çat, F. B. (2019). Ergenlerde heyecan arayışının çeşitli değişkenler bağlamında incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Çelik, E., Turan, M. E., ve Güngör, H. (2014). Kısa heyecan arayışı ölçeği: Ölçek uyarlama, güvenirlik ve geçerlik çalışması. 18. Ulusal Psikoloji Kongresi, 207-208.
• Çetin, D. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluşları ve Duyarlı Sevgileri ile Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Durak, H. Y. ve Sarıtepeci, M. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Sergilediği Siber İnsani Değerlerin Hayat Boyu Öğrenme Eğilimlerine Yansımaları Üzerine Bir İnceleme. Journal of Computer and Education Research, 7(14), 418-436.
• Eroğlu, Y. (2011). Koşullu öz-değer, riskli internet davranışları ve siber zorbalık/ mağduriyet arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sakarya.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry. American Psychologist, 34 (10), 906-911.
• Gini, G., Marino, C. ve Spada, M. M. (2019). The role of metacognitions and thinking styles in the negative outcomes of adolescents' peer victimization. Violence and victims, 34(5), 752-769.
• Graf, D., Yanagida, T. ve Spiel, C. (2019). sensation seeking’s differential role in face-to-face and cyberbullying: Taking perceived contextual properties ınto account. Frontiers in Psychology, 10, 1572
• Guevremont, D. C. ve Dumas, M. C. (1994). Peer relationship problems and disruptive behavior disorders. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 2(3), 164-172.
• Hartman, H. J. (Ed.). (2001). Metacognition in learning and instruction: Theory, research and practice (Vol. 19). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• Heppner, P. P., Wampold, B. E. ve Kivlighan, D. M., Jr. (2013). Psikolojik danışmada araştırma yöntemleri (D. M. Siyez, Çev.) Ankara: Mentis Yayıncılık
• Horsley, T. A., de Castro, B. O. ve Van der Schoot, M. (2010). In the eye of the beholder: Eye-tracking assessment of social information processing in aggressive behavior. Journal of Abnormal Child Psychology, 38, 587–599.
• Howard, R. C. (2011). The quest for excitement: a missing link between personality disorder and violence? Journal of Forensic Psychiatry Psychology, 22, 692–705.
• Hu, C., Kumar, S., Huang, J. ve Ratnavelu, K. (2020). The predictors of users’ satisfaction in an anonymous environment: the role of the negative true self. Behaviour & Information Technology, 39(2), 213-225.
• Huang, O., Singh, K.V. ve Atrey, K. P., (2014). Cyber bullying detection using social and textual analysis, in Proceedings of the 3rd International Workshop on Socially- Aware Multimedia, ACM, 3-6.
• Islam, M.I., Khanam, R. ve Kabir, E. (2020). Bullying victimization, mental disorders, suicidality and self-harm among Australian high school children: Evidence from nationwide data. Psychiatry Research, 292, 113364.
• Jaleel, S. (2016). A Study on the metacognitive awareness of secondary school students. Universal Journal of Educational Research, 4(1), 165-172.
• Juvonen, J. ve Gross, E. F. (2008). Extending the school grounds? -Bullying experiences in cyberspace. Journal of School Health, 78(9), 496–505.
• Karakelle, S. ve Saraç, S. (2007). Çocuklar için üstbilişsel farkındalık ölçeği (UBFO-Ç) A ve B formları: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 87-103.
• Kallio, H., Virta, K. ve Kallio, M. (2018). Modelling the components of metacognitive awareness. International Journal of Educational Psychology, 7(2), 94-122.
• Kazdin, A. E. (1995). Conduct disorders in childhood and adolescence (2. ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Khan, A. (2015). Cyberbullying- Instructional Approaches by Middle School Teachers. (Unpublished Master Thesis). Toronto Üniversitesi, Toronto.
• Kim, M. & Choi, D. (2018). Development of youth digital citizenship scale and implication for educational setting. Journal of Educational Technology & Society, 21(1), 155-171.
• Kiremitci, O. ve Canpolat, A. M. (2014). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin çoklu zekâ alanlarının üstbilişsel farkındalık ve problem çözme becerilerini belirlemedeki rolü. Spor Bilimleri Dergisi, 25(3), 118-126.
• Kowalski, R. M. ve Limber, S. P. (2007). Electronic bullying among middle school students. Journal of Adolescent Health, 41(6), 22–30.
• Kuhn, D. ve Pearsall, S. (2000). Developmental origins of scientific thinking. Journal of Cognition and Development, 1, 113-129.
• Lapsekili, N., Uzun, Ö. ve Ak, M. (2010). Obsesif kompulsif bozukluk olgularında heyecan arama davranışı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 13(4), 170-176.
• Law, D. M., Shapka, J. D., Hymel, S., Olson, B. F. ve Waterhouse, T. (2012). The changing face of bullying: An empirical comparison between traditional and internet bullying and victimization. Computers in Human Behavior, 28, 226–232.
• Lin, S. S. J. ve Tsai, C. C. (2002). Sensation seeking and Internet dependence of Taiwanese high school adolescents. Computers in Human Behavior, 18, 411-426.
• Machácková, H., Dedkova, L. Sevcikova, A. ve Cerna, A. (2013). Bystanders’ support of cyberbullied schoolmates. Journal of Community & Applied Social Psychology, 23, 25–36.
• Madan, A. O. (2014). Cyber aggression / cyber bullying and the dark triad: Effect on workplace behavior / performance. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 8(6), 1740-1745.
• Michel, M. C. K. ve King, M. C. (2019). Cyber influence of human behavior: personal and national security, privacy, and fraud awareness to prevent harm. IEEE International Symposium on Technology and Society (ISTAS), 1-7.
• Mitsopoulou, E. ve Giovazolias, T. (2015). Personality traits, empathy and bullying behavior: A meta-analytic approach. Aggression and Violent Behavior, 21, 61–72.
• Mokhtari, K. ve Reichard, C. A. (2002). Assessing students' metacognitive awareness of reading strategies. Journal of educational psychology, 94(2), 249.
• Montag, C. ve Diefenbach, S. (2018). Towards homo digitalis: important research issues for psychology and the neurosciences at the dawn of the internet of things and the digital society. Sustainability, 10(2), 415.
• Muraven, M. ve Baumeister, R.F. (2000). Self-regulation and depletion of limited resources: Does self-control resemble a muscle? Psychological Bulletin, 126, 247-259.
• Namlu, A. G. ve Odabasi, H. F. (2007). Unethical computer using behavior scale: A study of reliability and validity on Turkish university students. Computers & Education, 48(2), 205-215.
• Neaville, S. (2017). Investigating the Efficacy of the Coping Strategies Adolescents Use to Handle Cyberbullying. Walden Dissertations and Doctoral Studies. 3711.
• Oğuz, A., ve Kutlu-Kalender, M. D. (2018). Ortaokul öğrencilerinin üst bilişsel farkındalıkları ile öz yeterlik algıları arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2), 170-186.
• Özkan, M. S., Gündoğan, S. ve Eldeleklioğlu, J. (2018). Lise öğrencilerinin risk alma davranışlarının karar verme becerileri ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elementary Education Online, 17(3), 1238-1251.
• Öztürk, A. (2009). Fizik problemlerini çözmede yüksek ve düşük başarılı fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fizik problem çözme süreçlerinin bilişsel farkındalık açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Patchin, J. W. ve Hinduja, S. (2010). Cyberbullying and self‐esteem. Journal of School Health, 80(12), 614-621.
• Paulhus, D. L. (2014). Toward a taxonomy of dark personalities. Current Directions in Psychological Science, 23, 421–426.
• Paulhus, D. L. ve Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556–563.
• Peker, A., Eroğlu, Y., Nebioğlu-Yıldız, M. (2021). Does high self-efficacy in adolescents minimize cyber bullying behaviour? Clinical and Experimental Health Sciences, 11, 140-145.
• Peker, A., ve Nebioğlu-Yıldız, M. (2021). Mediating Role of self-control in the relationship between aggressiveness and cyber bullying. Psychiatry and Behavioral Sciences, 11(1), 40-49.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On The Horizon, 9(5), 1-6.
• Przybylski, A.K. ve Bowes, L. (2017). Cyberbullying and adolescent wellbeing in england: A population-based cross-sectional study. Lancet Child and Adolescent Health, 1, 19-26.
• Resett, S. ve Gamez-Guadix, M. (2017). Traditional bullying and cyberbullying: Differences in emotional problems, and personality. Are cyberbullies more Machiavellians? Journal of Adolescence, 61, 113–116.
• Ribeiro, J. C. (2009). The increase of the experiences of the self through the practice of multiple virtual identities. PsychNology Journal, 7(3), 291-302.
• Roth, M. ve Hammelstein, P. (2012). The need inventory of sensation seeking (NISS). European Journal of Psychological Assessment, 28, 11–18.
• Runions, K. C. (2013). Toward a conceptual model of motive and self-control in cyber-aggression: rage, revenge, reward, and recreation. Journal of Youth and Adolesence, 42, 751–771.
• Satıcı, S. A., Kayiş, A. R., Yılmaz, M. F., ve Eraslan-Çapan, B. (2019). Üniversite öğrencilerinde karanlık üçlü kişilik özellikleri ile dürtüsellik ve heyecan arama davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 857-881.
• Santrock, J. W. (2018). Adolescence. (17th Ed.) USA: McGraw-Hill Companies.
• Serin, H. (2012). Ergenlerde siber zorbalık / siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. (Yayınlanmamış doktora tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi.
• Shaffer, H. J. (1996). Understanding the means and objects of addiction: Technology, the Internet and gambling. Journal of Gambling Studies, 12, 461–469.
• Shapka, J. D. (2011). Internet socializing online: What are the risks? Presented at Curtin University of Technology, Perth, Australia.
• Shi, J., Chen, Z. ve Tian, M. (2011). Internet self-efficacy, the need for cognition, and sensation seeking as predictors of problematic use of the internet. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 14, 231-234. doi: 10.1089/cyber.2009.0462.
• Siyez, D. M. (2014). Lise öğrencilerinde problemli internet kullanımının yordayıcıları olarak heyecan arama ve cinsiyet. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 1(1), 63-97.
• Slonje, R. ve Smith, P. K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian Journal of Psychology, 49(2), 147-154.
• Sperling, R. A., Howard, B. C. Miller, L. A. ve Murphy, C. (2002). Measures of children’s knowledge and regulation of cognition. Contemporary Educational Psychology, 27(1), 51-79.
• Steinberg, L. (2007). Risk taking in adolescence: New perspective from brain and behavioral science. Current Directions in Psychological Science, 16(2), 55-59. http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-8721.2007.00475.x
• Stephenson, M.T., Hoyle, R.H., Palmgreen, P. ve Slater, M.D. (2003). Brief measures of sensation seeking for screening and large-scale surveys. Drug and Alcohol Dependence, 72, 279–286.
• Sticca, F., Ruggieri, S., Alsaker, F. ve Perren, S. (2012). Longitudinal risk factors for cyberbullying in adolescence. Journal of Community & Applied Social Psychology, 23(1), 52–67.
• Tanrıkulu, T., Kınay, H. ve Arıcak, O. T. (2015). Sensibility development program against cyberbullying. New Media & Society, 17(5), 708-719.
• Tokunaga, R.S. (2010). Following you home from school: A critical review and synthesis of research on cyberbullying victimization. Computers in Human Behavior, 26, 277–287.
• Turan, M. E. ve E. Çelik (2013). The validity and reliability of the Turkish version of the disruptive behavior disorders scale for adolescents, Journal of European Education, 3(1), 1-7.
• Ubertini, M. (2010). Cyberbullying may reduce adolescent’s well-Being: Can life satisfaction and social support protect them. (Unpublished Doctorate Thesis), Hofstra University.
• Udris, R. (2015). Cyberbullying in Japan: an exploratory study. International Journal of Cyber Society and Education, 8(2), 59-80.
• Van Eck, K., Finney, S. J. ve Evans, S. W. (2010). Parent report of ADHD symptoms of early adolescents: A confirmatory factor analysis of the disruptive behavior disorders scale. Educational and Psychological Measurement, 70(6), 1042 –1059.
• Wahab, N. A. ve Yahaya, W. A. J. W. (2016). A preliminary ınvestigation: feasibility of an ınteractive multimedia application in ıncreasing knowledge and awareness of cyber bullying among adolescents. Computing Research & Innovation (CRINN), Vol. 1, 126-129.
• Wied, M., Goudena, P. P. ve Matthys, W. (2005). Empathy in boys with disruptive behavior disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(8), 867-880.
• Wilkowski, B. M., Robinson, M. D., Gordon, R. D. ve Troop-Gordon, W. (2007). Tracking the evil eye: Trait anger and selective attention within ambiguously hostile scenes. Journal of Research in Personality, 41, 650–666.
• Willard, N. (2004). I can’t see you- you can’t see me: How the use of information and communication technologies can impact responsible behavior. http://www.csriu.org/cyberbully/docs/disinhibition.pdf. adresinden 6 Ocak 2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldız-Durak, H ve Sarıtepeci, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin sergilediği siber insani değerlerin hayat boyu öğrenme eğilimlerine yansımaları üzerine bir inceleme. Journal of Computer and Education Research, 7(14), 418-436.
• Yüksel-Korkmaz, K., ve Çekiç, A. (2019). The effect of the cognitive behavioral therapy based cyberbullying prevention program. The International Journal of Human and Behavioral Science, 5(2), 18-31.
• Zuckerman, M. (1979). Sensation seeking: Beyond the optimal level of arousal. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Zuckerman, M. (1994). Behavioral expressions and biological bases of sensation seeking. New York, Cambridge University Press.
• Zuckerman, M., Ball, S. ve Black, J. (1990). Influences of sensation seeking, gender, risk appraisal, and situational motivation on smoking. Addictive Behaviors, 15(3), 209-220.