Investigation of Stereotypes and Prejudices of Primary School Students in Terms of Age and Gender

Yıl 2024, Cilt: 59 Sayı: 59, 91 - 112, 31.01.2024

Ceren Ağgül , Ferat Yılmaz

Öz

In this study, it was aimed to examine the stereotypes and prejudices of primary school 4th grade students in terms of age and gender. The research was carried out with the survey model, which is one of the quantitative research methods. For this purpose, the Children's Stereotypes Scale and the Children's Prejudice Scale were developed by the researchers. Exploratory Factor Analysis and Confirmatory Factor Analysis were performed to ensure the validity of the scales. The scales, whose validity and reliability were ensured, were applied to 448 4th grade students studying in the central primary schools of Kızıltepe district of Mardin province in the 2021-2022 academic year. The data obtained were analyzed with the One-Way Analysis of Variance and Independent Samples t-Test. As a result of the study, no significant difference was determined according to gender in the levels of stereotype and prejudice in primary school students. In terms of age variable, it was understood that children's prejudices and stereotypes differed significantly. Accordingly, it was noted that stereotypes held by the older age groups were more pronounced compared to those of the younger age groups, while the younger age groups exhibited greater levels of prejudice than their older counterparts. In terms of stereotype and prejudice levels, it was seen that the average stereotypes of the students were low and their prejudices were high. In line with the findings, it is suggested that the skill of recognizing stereotypes and prejudice, which is included in the Social Studies Curriculum and aimed to be gained in the 7th grade, should be included starting from the 4th grade.

Anahtar Kelimeler

stereotype, prejudice, social studies, ability to recognize stereotype and prejudice

İlkokul Öğrencilerinin Kalıp Yargı ve Ön Yargılarının Yaş ve Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, ilkokul 4.sınıf öğrencilerinin kalıp yargı ve ön yargılarını yaş ve cinsiyet açısından incelemek amaçlanmıştır. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeliyle gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda araştırmacılar tarafından Çocuklar için Kalıp Yargı Ölçeği ve Çocuklar için Ön Yargı Ölçeği geliştirilmiştir. Ölçeklerin geçerliliğini sağlamak için Açımlayıcı Faktör ve Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Geçerliliği ve güvenirliği sağlanan ölçekler, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Mardin ili Kızıltepe ilçesi merkez ilkokullarının 4. sınıfında öğrenim gören 448 öğrenciye uygulanmıştır. Elde edilen veriler, Tek Yönlü Varyans Analizi ve İlişkisiz Örneklemler t- Testi ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda ilkokul öğrencilerindeki kalıp yargı ve ön yargı düzeylerinde cinsiyete göre anlamlı bir fark belirlenmemiştir. Yaş değişkeni açısından ise çocukların ön yargıları ve kalıp yargılarının anlamlı farklılık gösterdiği anlaşılmıştır. Buna göre daha üst yaş grubunun alt yaş gruplarına göre kalıp yargılarının, daha alt yaş gruplarının ise üst yaş gruplarına göre ön yargılarının daha fazla olduğu görülmüştür. Kalıp yargı ve ön yargı düzeylerine bakımından, öğrencilerin ortalama kalıp yargılarının düşük, ön yargılarının ise yüksek olduğu görülmüştür. Araştırma sonuçları doğrultusunda, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında yer alan ve 7. sınıfta kazandırılması hedeflenen kalıp yargı ve ön yargıyı fark etme becerisine 4. sınıftan itibaren yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kalıp yargı, ön yargı, sosyal bilgiler, kalıp yargı ve ön yargıyı fark etme becerisi

Kaynakça

• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice, Addison-Wesley. Cambridge, MA.
• Arıkan, A. (2019). Sosyal bilgiler dersinde react stratejisine dayalı etkinliklerin öğrencilerin akademik başarılarına, sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Aşkın, M. (1986). Çocuklarda ön yargıları belirleyen etkenler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1). https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/17043/1/1_1_22.pdf adresinden alınmıştır.
• Augoustinos, M. ve Rosewarne, M. D. (2010). Stereotype knowledge and prejudice in children. British Journal of Developmental Psychology, 19(1), 143-156, doi: 10.1348/026151001165912
• Avcı, S. (2017). Eğitimde öğretmenler için yeni bir kalıp yargılar ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(3), 617-626, doi: 10.5961/jhes.2017.238
• Aydemir, M. ve Adamaz, K. (2017). Sosyal bilgiler öğrenci çalışma kitaplarının sosyal bilgiler dersi öğretim programındaki beceriler açısından incelenmesi. International Journal of Field Education, 3(1), 106-119. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/334551 adresinden alınmıştır.
• Bağçeli Kahraman, P. ve Başal, H. A. (2011). Anne eğitim düzeyine göre çocukların cinsiyet kalıp yargıları ile oyun ve oyuncak tercihleri. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 36-58. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/187115 adresinden alınmıştır.
• Bakan, Ö. ve Canöz, K. (2017). Kültürlerarası iletişim bağlamında Türk üniversite öğrencilerinin Japonlara yönelik kalıp yargıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 91-107. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1724897 adresinden alınmıştır.
• Baran, G. (1995). Ankara’da bulunan çocuk yuvalarında kalan 7-11 yaş grubu çocuklarda cinsiyet rolleri ve cinsiyet özellikleri kalıp yargılarının gelişimi. (Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Baron, R. ve Byrne, D. (2000). Social psychology. Boston: Allyn and Bacon.
• Baş, K., Taşkıran, C. ve Bulut, B. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 75-84. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/404872 adresinden alınmıştır.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Akademi.
• Costello, A.B. ve Osborne, J.W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment Research and Evaluation, 10(7), 1-9, doi: 10.7275/jyj1-4868
• Cüceloğlu, D. (2021). İnsan ve davranışı (39. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelikkaya, T., Yıldırım, T. ve Kürümoğlu, M. (2018). Öğrenciler ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin programdaki becerilere ilişkin beceri hiyerarşileri, gerekçeleri ve önerileri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 111-132, doi: 10.33206/mjss.482103
• Çevik, A. ve İlhan R. S. (2003). Önyargıların psikolojisi: Psikodinamik bir gözden geçirme. Nesne Dergisi, 1, 52-67, doi: 10.7816/nesne-01-01-03
• Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5(4), 194-197, doi: 10.1016/S0897-1897(05)80008-4
• Duran, E. ve Erkek, G. (2018). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin okuma ön yargılarının belirlenmesi, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 1-17, doi: 10.31592/aeusbed.368064
• Ekmişoğlu, M. (2007). Erken çocukluk döneminde farklılıklara saygı eğitimi kavramı hakkında öğretmen görüşlerinin incelenmesi ve farklılıklara saygı ölçeği’nin geçerlik güvenirlik çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Erdoğan, Ç. (2012). İlköğretim okullarında güven kültürü ve ön yargı ile ilişkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Faiz, M. ve Karasu Avcı, E. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/503075 adresinden alınmıştır.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 100-119. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/50111 adresinden alınmıştır.
• George, D. ve Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference (4th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Gönül, B. ve Şahin Acar, B. (2018). Çocukların toplumsal cinsiyet bağlamında sosyal dâhil etme yargıları. Türk Psikoloji Dergisi, 33(82), 67-80, doi: 10.31828/tpd.13004433.2018.82.02.05
• Göregenli, M. (2012). Temel kavramlar: Ön yargı, kalıp yargı ve ayrımcılık. K. Çayır ve M. Ayan-Ceyhan (Ed). Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde (ss. 17-27). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Gürses, İ. (2005). Ön yargının nedenleri. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 143-160. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/143850 adresinden alınmıştır.
• Hayırsever, F. (2010). Sosyal bilgiler ders, öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarının sosyal bilgiler öğretim programında kazandırılması hedeflenen temel beceriler açısından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Helgeson, V. (2012). The psychology of gender (4th edition). London: Pearson Education. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf adresinden alınmıştır.
• Işık, Ş. (2012). Kültürlerarası iletişim bağlamında cumhuriyet üniversitesindeki gençlerin Almanlara yönelik kalıp yargıları. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 161-190. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/en/download/article-file/49903 adresinden alınmıştır.
• Karabayev, B. ve Tutkun, Ö.F. (2001). Türk cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına karşı taşıdıkları kalıp yargılar. Bilig, 18, 1-25. https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1254-published.pdf adresinden alınmıştır.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (35. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kayri, M. (2009). Araştırmalarda gruplar arası farkın belirlenmesine yönelik çoklu karşılaştırma (post-hoc) teknikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 51-64. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/72000#page=57 adresinden alınmıştır.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach' ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/207823/ adresinden alınmıştır.
• Kunst, J. R., Thomsen, L., Sam, D. L. ve Berry, J. W. (2015). “We are in this together” common group identity predicts majority members’ active acculturation efforts to integrate immigrants. Personality and Social Psychology Bulletin, 41(10), 1438-1453, doi: 10.1177/0146167215599349
• Lineweaver, T. T., Roy, A. ve Horth, M. (2017). Children’s stereotypes of older adults: Evaluating contributions of cognitive development and social learning. Educational Gerontology, 43 (6), 300- 312, doi: 10.1080/03601277.2017.1296296
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). Sosyal bilgiler öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar).
• Mutluer, C. (2013). Sosyal bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri (İzmir Menemen örneği). International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(7), 355-362, doi: 10.7827/TurkishStudies.5236
• National Council for the Social Studies [NCSS]. (1994). Expectations of excellence: Curriculum standards for social studies. National Council for the Social Studies. https://eric.ed.gov/?id=ED378131 adresinden alınmıştır.
• Okanda, M. ve Taniguchi, K. (2021). Is a robot a boy? Japanese children’s and adults’ gender-attribute bias toward robots and its implications for education on gender stereotypes. Cognitive Development, 58, 101044, doi: 10.1016/j.cogdev.2021.101044
• Otuz, B., Görkaş Kayabaşı, B. ve Ekici, G. (2018). 2017 Sosyal bilgiler dersi öğretim programının beceri ve değerlerinin anahtar yetkinlikler açısından analizi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4), 944-972, doi: 10.30831/akukeg.409791
• Öztürk, M. ve Mutlu, N. (2017). Sosyal bilgiler ve tarih derslerinde beceri ve değerleri ne kadar öğretiyoruz? Sakarya University Journal of Education, 7(3), 552-563, doi: 10.19126/suje.328256
• Paker, M. (2013). Ruhsal açıdan ön yargı ve ayrımcılık. K. Çayır ve M. Ayan-Ceyhan (Ed.), Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Quillian, L. (2006). New approaches to understanding racial prejudice and discrimination. Annual Review of Sociology, 32, 299-328, doi: 10.1146/annurev.soc.32.061604.123132
• Sağıroğlu, A.Z. (2014). Türkiye’de etnisite, din ve ön yargı: Üniversite öğrencileri örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Schumacker, R. E. ve Lomax, R. G. (2014). A beginner's guide to structural equation modeling. New Jersey: Taylor & Francis.
• Temiz, Z., Ünlü Çetin, Ş. ve Yılmaz, S. (2020). Okul öncesi eğitim alan beş yaş çocuklarının meslek seçimleri ve cinsiyetlerine ilişkin düşüncelerinin incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 318-350, doi: 10.33711/yyuefd.691593
• Toper, M. ve Cengiz, A. A. (2019). Kişilik, sosyal baskınlık ve ön yargı: Eski hükümlülere yönelik bir inceleme. Çalışma ve Toplum, 3, 1757-1786. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2576209 adresinden alınmıştır.
• Turan, S. ve Karasu Avcı, E. (2018). 2018 sosyal bilgiler öğretim programının dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 28-38. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/638585 adresinden alınmıştır.
• Tutkun, Ö. F. ve Koç, M. (2008). Mesleklere atfedilen kalıp yargılar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 255-273. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/509030 adresinden alınmıştır.
• Uslu, E. (2019). Ödüllü çocuk ve gençlik kitaplarında toplumsal bir sorun olarak grup düşmanlıkları: Kalıp yargı, ön yargı, ayrımcılık. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yzerbyt, V. ve Schadron, G. (2016). Kalıp yargılar ve sosyal yargı (Çev., İ. Işıtan). Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 5(3), 203-243, doi: 10.7596/taksad.v5i3.539