ULAŞIM COĞRAFYASI AÇISINDAN TÜRKİYE’DE HAVAYOLU ULAŞIMININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE MEVCUT YAPISI

Yıl 2012, Sayı: 25, 340 - 377, 02.10.2013

Muzaffer Bakırcı

Öz

Hız, konfor ve güvenliğe ilişkin talep ve ihtiyaçlar, ulaşım
sistemlerinde bir çeşitlenmeyi beraberinde getirmektedir. Bu çeşitlenme
aynı zamanda ulaşım sistemleri arasında büyük bir rekabeti de
tetiklemekte, ülkeler bu rekabette üstün gelebilmek amacıyla bu alandaki
yatırımlarını arttırmaktadırlar.
Temel ulaşım sistemlerinden birini teşkil eden havayolu ulaşımı,
diğer ulaşım sistemlerine göre sahip olduğu üstünlükler dolayısıyla her
geçen gün daha fazla tercih edilmeye devam etmektedir. Bu gelişme
sadece uluslararası taşımada değil aynı zamanda ülke içi ulaştırmada da
belirgin bir hal almaya başlamış bulunmaktadır.
Geçekleştirilen yatırımlar sonucu, Türkiye’de havayolu
ulaşımında özellikle son 20 yılda çok önemli ilerlemeler kaydedilmiş, bu
süre zarfında düzenli ulaşım sağlanan havaalanı sayısı 16’dan 46’ya
yükselmiştir. 1980’li yılların ortalarına kadar ulaşım tek şirket (THY)
vasıtasıyla gerçekleştirilirken, 2010 yılında bu sayı 17’ye çıkmış, buna
paralel olarak da uçak sayısı ve koltuk kapasitelerinde yüksek artışlar
sağlanmıştır. Sektörde yaşanan bu olumlu gelişmeler, özellikle yolcu
taşımasında büyük artışları da beraberinde getirmiş, 1990 yılında
yaklaşık 13,5 milyon olan toplam yolcu sayısı 2010 yılı sonunda % 654
artışla ilk kez 100 milyonu aşmıştır.
Bu çalışmada, havayolu ulaşımına ilişkin şartların Türkiye
özelinde incelemesi amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Ulaşım Coğrafyası, Türkiye, Havayolu Ulaşımı, Havaalanı, Mekânsal Etkiler

Kaynakça

• DHMİ, (2009), “Kuruluş Tarihçesi” Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ) 2009 Faaliyet Raporu. Ankara
• DHMİ, (2011), “Atatürk Havalimanı Tarihçesi” http://www.dhmiata.gov.tr/havaalanlari/sayfa.aspx? hv–1&mnu–684. 24.02.2011
• DİE, İstatistik Yıllığı 1932–1933. Cilt 6, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü. İstanbul
• DİE, İstatistik Yıllığı 1935–1936. Cilt 8, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü. İstanbul
• DİE, İstatistik Yıllığı 1938–1939. Cilt 10, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü.
• DİE, İstatistik Yıllığı 1953. Cilt 21, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü. Ankara
• DPT, (1963), Birinci 5 Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). Ankara
• DPT, (1972), Üçüncü 5 Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). Ankara
• DPT, (1979), Dördüncü 5 Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). Ankara
• DPT, (2000), Sekizinci 5 Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara
• DPT, (2001), “Ulaştırma Özel İhtisas Komisyonu Raporu Hava Yolu Ulaştırması Alt Komisyonu Raporu” Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara
• DPT, (2006), “Havayolu Ulaşımı Özel İhtisas Komisyonu Raporu” Dokuzuncu Kalkınma Planı Ankara
• DPT, (2011a), “Sektörlere Göre Kamu Yatırımları” http://www2.dpt.gov.tr/ kamuyat /sektorozet.html” 28.03.2011
• DPT, (2011b), “Sektörler İtibariyle Sabit Sermaye Yatırımları (Toplam)” http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/9928/Sektorler _Itibariyle_sabit_Sermaye_Yatrimlari.xls. ve http://www.dpt.gov.tr/PortalDesign/PortalControls/WebIceri kGosterim.aspx?nc=83D5A6FF03C7B4FCC41EB0226750A 883 01.03.2011
• SHGM, (2011), “Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarihçesi”.http://web.shgm.gov.tr/kurumsal.php?page=tarihc e 15.02.2011
• Taşlıgil N., (1997), “Türkiye’de Hava Ulaşımının Gelişimi” Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Öneri Dergisi. Cilt 2, Sayı: 7, s: 89 – 97, İstanbul.
• THY, (2011a), “THY Tarihçe” http://www.turkishairlines.com/tr-TR/ corporate/aboutus/history.aspx 31.03.2011
• THY, (2011b), http://www.turkishairlines.com/tr-TR/corporate /investorrelations/presentations.aspx 31.03.2011
• THY, (2011c), “Türk Hava Yoları Tarihçesi” http://www.turkishairlines.com/tr-TR/corporate/about_ us/history. aspx 14.02.2011.
• THY, (2011d), “Üç Aylık Trafik Verileri” http://www.turkishairlines. com/trTR/corporate/investorrelations/traffic_results.aspx 31.03.2011.
• THY, (2011e), http://www.turkishairlines.com/trTR/corporate/ investorrelations/presentations.aspx 14.02.2011.
• TÜİK, (2010a), Türkiye Ulaştırma İstatistik Özetleri (1967-2009). Türkiye İstatistik Kurumu Yayını. Ankara
• TÜİK, (2010b), İstatistik Göstergeler 1923–2009. Türkiye İstatistik Kurumu Yayını. Ankara.
• TÜSİAD, (2007), Kurumsal Yapısı, Yasal Çerçevesi ve Göstergeleriyle Ulaştırma Sektörü. TÜSİAD Yayın No: 2007-2/431 İstanbul.
• ULAŞTIRMA BAKANLIĞI (2008), Karayolu Ulaşım İstatistikleri 2008. Karayolları Genel Müdürlüğü Yayını Ankara
• ULAŞTIRMA BAKANLIĞI (2009), 2002’den 2008’e Sivil Havacılık. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Yayını Ankara
• ULAŞTIRMA BAKANLIĞI (2009), Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü 2009 Faaliyet Raporu. Ankara
• ULAŞTIRMA BAKANLIĞI (2011), “Havayolu Sektörü”. http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/UBAK/tr/dokumanust menu /projelerfaaliyetler/20090814_173338_204_1_64.html. 24.02.2011