Dünyada ve Türkiye’de yerfıstığı (Arachis hypogaea) üretiminin genel durumu, önemli sorunları ve çözüm önerileri

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 8 - 17, 31.03.2022

Mustafa Yılmaz , Cenk Burak Şahin , Didem Yıldız Ganimet Demir Reşat Yıldız Necmi İşler

Öz

Yerfıstığı, dünyada tarımı yapılan tek yıllık yağ bitkileri arasında yer almaktadır. İnsan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılmasının yanı sıra, toprağı azot yönünden zenginleştirmesi bakımından da çok değerli bir yağ bitkisidir. Tane içeriğinde %45-55 yağ, %20-25 protein, %16-18 karbonhidrat, %5 mineral madde bulunmaktadır. Yerfıstığı, yüksek besin değerinin yanında farklı şekillerde tüketilebiliyor olması nedeniyle diğer yağlı tohumlar arasında farklı bir yere sahip olup, beslenmede hem yüksek enerji ve hem de protein noksanlıklarını karşılanmasında alınabilecek, gıda maddelerinin başında yer almaktadır. Bu derleme çalışmasında, Dünyada ve Türkiye’de yerfıstığı üretiminin genel durumu, önemli sorunları ve çözüm önerileri detaylı şekilde sunulmuştur. Yerfıstığı ile ilgili sorunları saptamak için yapılan literatür çalışmaların yanı sıra üretici, sanayici ve tüketicilerle görüşmeler doğrultusunda ortaya çıkarılmış olup, çözüm önerileri ise tecrübeli bilim insanların önerileri doğrultusunda sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yerfıstığı, Arachis hypogaea, Üretim, Verim, Kalite

General situation of peanut (Arachis hypogaea) production in the World and in Turkey, major problems and solution suggestions

Öz

Peanut is one of the only annual oil crops cultivated in the world. In addition to being used as human food and animal feed, it is a very valuable oil plant in terms of enriching the soil in terms of nitrogen. Grain content contains 45-55% oil, 20-25% protein, 16-18% carbohydrate, 5% mineral substance. In addition to its high nutritional value, peanut has a different place among other oil seeds due to its high nutritional value and can be consumed in different ways, and it is one of the leading foodstuffs that can be taken to meet both high energy and protein deficiencies in nutrition. In this compilation study, the general situation of peanut production in the world and in Turkey, its problems and solution proposals are presented in detail. In addition to the literature studies to determine the problems related to peanuts, interviews with producers, industrialists and consumers were revealed, and solution suggestions were presented in line with the suggestions of experienced scientists.

Anahtar Kelimeler

Peanut, Arachis hypogaea, Production, Yield, Quality

Kaynakça

• Akova, Y., (2000). Kuru Ve Sert Kabuklu Meyveler Dış Pazar Araştırması. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi, Ankara
• Aksoy, H., (2016). Effect of Different Nitrogen (N) Doses and İntra Row Spacing on Yield And Yield Component of Groundnut (Arachis hypogaea L.) Under Sanliurfa Condition (Doctoral dissertation).
• Anonymous, (2021). Food and Agriculture Organization of the United Nations Statistics (FAOSTAT). http://www.fao.org/faostat/en (Erişim tarihi: 23.12.2021).
• Anonim, (2021). Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/ (Erişim tarihi: 23.12.2021).
• Arıoğlu, H. H. (2014). Yağ Bitkileri Yetiştirme Ve Islahı Ders Kitabı. ÇÜ Ziraat Fakültesi Ders Kitapları Yayın No: A-70, Genel Yayın No: 220. s: 204. Adana
• Coffelt, T. A., Seaton, M. L., & VanScoyoc, S. W. (1989). Reproductive Efficiency of 14 Virginia-type Peanut Cultivars. Crop Science, 29(5). 1217-1220.
• Gölcüklü, M., Toker, R., Tokgöz, H., & Kadiroğlu, A., (2016). Antalya Koşullarında Yetiştirilen Bazı Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Çeşitlerinin Yağ İçerikleri ve Yağ Asidi Bileşimleri. Gıda Teknolojisi Yayını, 41(1), 31-36.
• İşler, N., Çalışkan, M. E., & Boydak, E. (1999). Virginia Tipi Bazı Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Çeşitlerinin Şanlıurfa Bölgesi Ana Ürün Koşullarındaki Verimi ile Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25.
• İşler, N., & Gözüyeşil, R. (2016). Osmaniye İlinde Yerfıstığı Yetiştiriciliği İle İlgili Sorunların Saptanması. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(ÖZEL SAYI-2). 36-41.
• Kadiroğlu, A., (2008). Yerfıstığı Yetiştiriciliği. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, s: 53. Antalya
• Kadiroğlu, A., (2012). Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) Yetiştiriciliğinde Farklı Çeşitler ve Sıra Üzeri Mesafelere Göre Tek ve Çift Sıralı Ekim Yöntemlerinin Karşılaştırılması. SDÜ Fen Bil. Ens., Tarla Bitkileri ABD, Doktora Tezi, s: 117.
• Karakuş, M. Ü. (2014). 12. Uluslararası Yem Kongresi Açılış Konuşması. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Dergisi, 70, 29-40. Ankara
• Kıllı, F., & Beycioğlu, T. (2019). Türkiye’de ve Dünyada Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretim Durumu Türkiye Yağlı Tohum Üretimine İlişkin Önemli Sorunlar. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 1(5). 17-33.
• Nigam, S. N. (2014). Groundnut at a Glance, pp. 121.
• Pattee, H. E. & Stalker, H.T. (1995). Advances in Peanut Science, American Peanut Research and Education Society.
• Sav, O., & Sayın, C. (2016). Türkiye’de Yağlı Tohumlar Sektörü ve İzlenen Politikalar. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs, Isparta.
• Sogut, T., & Arioglu, H. H. (2004). Plant Density and Sowing Date Effects on Sugarbeet Yield and Quality. Journal of Agronomy, 3(3), 215-218.
• Suyundikov, M. (2020). Eber Sarısı Bitkisinin α-amilaz, α-glukozidaz, Tirozinaz, Asetilkolinesteraz Enzimlerini İnhibe Edici Özellikleri İle Esansiyel Yağ Asidi İçeriğinin Belirlenmesi (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Torun, H., & Uygur, F. N. (2019). Kültür Bitkileri İle Ekim Nöbeti Uygulamalarının Yabancı Ot Yönetimine Etkisi. Turkish Journal of Weed Science, 22(1), 127-132.
• Wang, Q., & Huang. W. (2018). Peanut Processing Characteristics and Quality Evaluation (pp. 97-98). Springer Singapore.
• Yaşlı, Ş., İşler, N., & Şahin, C. B. (2020). Diyarbakır Koşullarında Ana Ürün Yerfıstığı Yetiştiriciliğinde Tek Ve Çift Sıralı Ekim Yöntemlerinin Verim Ve Önemli Tarımsal Özelliklere Etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23(1), 91-98