Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri ile Biyoçeşitlilik Okuryazarlığı Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 101 - 114, 30.06.2022

Aykut Bulut , Cenk Yoldaş

https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1109241

Cited By: 1

Öz

Araştırmada; fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerileri ile biyoçeşitlilik okuryazarlığı arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma yöntemi olarak betimsel yaklaşımlardan karşılaştırmalı nedensel ve ilişkisel araştırma modelleri birlikte kullanılmıştır. Veri toplama araçları Yoldaş (2009) tarafından geliştirilen Eleştirel Düşünme Becerileri Ölçeği (EDBÖ) ve Gürbüz, Derman ve Çakmak (2013) tarafından geliştirilen Biyoçeşitlilik Okuryazarlığı Ölçeği (BOÖ)’dir. Çalışmada örneklemi Ege bölgesindeki beş farklı eğitim fakültesinde eğitimine devam eden fen bilgisi öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada, fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerileri açısından kızlar yönünde anlamlı bir farklılığının olduğu, eleştirel düşünme becerilerinin biyoçeşitlilik okuryazarlığını anlamlı bir şekilde yordadığı, eleştirel düşünme becerilerinin alt faktörlerinden biri olan empati seviyesinin yüksek olduğu öğretmen adaylarında biyoçeşitlilik kavramı bilgisinin de yüksek olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, eleştirel düşünme becerileri yüksek olan kişilerin biyoçeşitlilik okuryazarlığı seviyelerinin de yüksek olduğu veya biyoçeşitlilik okuryazarlığı olan bireylerde eleştirel düşünme beceri seviyesinin de yüksek olduğu anlaşılmıştır. Gelecekteki çalışmalar için öneri olarak, araştırmalar sadece Ege bölgesi yerine diğer bölgelerde dahil edilerek genişletilebilir, araştırmalarda diğer branşlardaki öğretmen adayları dahil edilebilir ve araştırma öğretmen adaylarıyla beraber mezun olmuş öğretmenler ile yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Düşünme Becerileri, Biyoçeşitlilik Okuryazarlığı, Fen Bilgisi

The Relationship Between the Critical Thinking Skills of Science Teachers and Biodiversity Literacy

Öz

This study aimed to determine the relationship between critical thinking skills and biodiversity literacy of pre-service science teachers. As a research method, comparative causal and relational research models from descriptive approaches were used together. Data collection tools were the Critical Thinking Skills Scale (CTSS) developed by Yoldaş (2009) and the Biodiversity Literacy Scale (BLS) developed by Gürbüz, Derman and Çakmak (2013). The sample of the study consists of science teacher candidates who continue their education in five different education faculties in the Aegean region. In the study, it was found that there was a significant difference between the critical thinking skills of the pre-service science teachers according to gender, critical thinking skills significantly predicted biodiversity literacy, and knowledge of the concept of biodiversity was high in pre-service science teachers who had a high level of empathy, which is one of the sub-factors of critical thinking skills. As a result, it was understood that people with high critical thinking skills also have high levels of biodiversity literacy, or individuals with biodiversity literacy have high levels of critical thinking skills. As a suggestion for future studies, research can be expanded to include other regions instead of only the Aegean region, prospective teachers from other branches can be included in the study, and it can be conducted with teachers who graduated together with the prospective teachers.

Anahtar Kelimeler

Critical Thinking Skills, Biodiversity Literacy, Science

Kaynakça

• Arıkan, O. OKS, SBS ve TEOG Fen Bilimleri Testi Sorularının Bilimsel Süreç Becerileri ve Eleştirel Düşünme Becerilerine Göre İncelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı, Kırıkkale, 2018, 199 s. (Yüksek Lisans Tezi) .
• Aşık, S. Biyoloji Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri: Trabzon Örneği. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Trabzon, 2018, 48 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Ay, Ş., Akgöl, H. Eleştirel düşünme gücü ile cinsiyet, yaş ve sınıf düzeyi. Kurumsal Eğitimbilim. 2008, 1(2), 65-75.
• Aybek, B. Konu ve Beceri Temelli Eleştirel Düşünme Öğretiminin Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Düzeyine Etkisi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana, 2006, 250 s. (Doktora Tezi).
• Bastı, K., Doğan, N., Bahar, M., Nartgün, Z. (2010). İlköğretim 4, 5 ve 6. sınıf öğrencilerinin biyoçeşitlilik konusunda farkındalıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: bolu ili örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2010, 11(2), 239-256.
• Bilgel Aşıcı, T. (2014). İlköğretim Öğrencilerinin Biyoçeşitlilik Bilgileri Üzerinde Etkili Olan Faktörler. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara, 2014, 187 s. (Doktora Tezi).
• Bulut, M. Fen Bilimleri, Biyoloji, Coğrafya ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Biyoçeşitlilik Konusundaki Görüşleri ve Çalıştıkları Bölgedeki Biyoçeşitliliği Derslerinde İşleme Düzeyleri. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Matematik ve Fen Bilimleri Anabilim Dalı, Sakarya, 2019, 183 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş., Çakmak, E. K. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 2015, 181-183, 196.
• Çelik, İ. Biyoçeşitlilik ne kadar değerli. Bilim Teknik Dergisi, 2010, 516, 50-53.
• Çepni, S. Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Celepler Matbaacılık , Trabzon, Türkiye, 2009, (4. Baskı).
• Deniz, Ç. Lise Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri, Akademik Güdülenme ve Mükemmeliyetçilik Düzeyleri ile Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Kayseri, 2019, 85 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Dervişoğlu, S. Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasına Yönelik Eğitim İçin Öğrenme Ön Koşulları. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Anabilim Dalı, Ankara, 2007, 188 s. (Doktora Tezi).
• Duran, V. Öğretmen Adaylarının Akıl Yürütme Stilleri, Bilişsel Çarpıtmaları ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara, 2019, 447 s. (Doktora Tezi).
• Emrahoğlu, N., Öztürk, A. Fen bilgisi öğretmen adaylarının akademik başarılarına bilişsel farkındalığın etkisi: bir nedensel karşılaştırma araştırması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2010, 19(2), 18-30.
• Ertan, C. Okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının mezuniyet türüne göre incelenmesi: bir nedensel karşılaştırma araştırması. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2016, 5(14).
• Fıstıkeken, N. Ortaokul Öğrencilerinin Biyoçeşitliliğin Azalmasına Yönelik Tutumlarının İncelenmesi Ve Biyoçeşitlilik Eğitiminin Önemi. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Antalya, 2017, 105 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Girginer, N., Kaygısız, Z., Yalama, A. Doğrusal olmayan kanonik korelasyon analizi ile istatistiğe yönelik tutumlarda üniversite öğrencileri arasındaki bireysel farklılıkların incelenmesi. Ekonometri ve İstatistik E-Dergisi. 2007, (6), 29-40.
• Gülveren, H. Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Bu Becerileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Faktörleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir, 2007, 218 s. (Doktora Tezi).
• Gündoğdu, H. Eleştirel düşünme ve eleştirel düşünme öğretimine dair bazı yanılgılar. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2009, 7(1), 57-74.
• Gürbüz, H., Derman, M., Çakmak, M. Biyoçeşitlilik okuryazarlığı ölçeği: geliştirme, geçerlik ve güvenirliği. Electronic Journal of Education Sciences. 2013, 2(3).
• İlhan, M., Çetin, B., Sünkür, M. Ö., Yılmaz, F. Ders çalışma becerileri ile akademik risk alma arasındaki ilişkinin kanonik korelasyon ile incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2013, 3(2), 123-146.
• Kaloç, R. Orta Öğretim Kurumu Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Eleştirel Düşünme Becerilerini Etkileyen Etmenler. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara, 2005, 123 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Karabal, M. Fen Ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Burdur, 2011, 99 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Karasar. N. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, 2007, 17. Baskı.
• Katılı, A. S., Rahmat, A. Biodiversity literacy in scıence education for biodiversity conservation. İnternational Journal Of İnnovatİons İn Engineering Research And Technology [IJIERT]. 2020, 7 (5), 31-35.
• Kırbulut, Z. D., Uzuntiryaki-Kondakçı, E. Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimi özyeterliklerinin üstbilişsel öğrenme yönelimleri ve üstbilişsel özdüzenleme ile yordanması. Elementary Education Online. 2017, 16(3), 1316-1328.
• Koçoğlu, A. Fen Bilimleri ve Matematik Öğretmenlerinin Özerklik Desteğinin Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Problem Çözme Becerileri Algısına Katkısının İncelenmesi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Mersin, 2017, 91 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Korkmaz, Z. S. Eleştirel Düşünme Becerileri Eğitiminin Öğretmenlerin ve Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Becerilerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Erzurum, 2018, 234 s. (Doktora Tezi).
• Koşkan, Ö., Önder, E. G., Şen, N. Değişken setleri arası ilişkinin tahmini için kanonik korelasyon analizinin kullanımı. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2011, 1(2), 117-123.
• Meral, E. Argümantasyon Tabanlı Bilim Öğrenme Yaklaşımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına Eleştirel Düşünme Eğilimlerine ve Argüman Oluşturma Becerilerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum, 2018, 275 s. (Doktora Tezi).
• Saka, M. Öğretmen adaylarının çevre etiği yaklaşımlarının yordayıcısı olarak eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education. 2016, 6(3), 100-115.
• Sayın, A., Koğar, H., Çakan, M. Aşamalı dersler arasındaki ilişkilerin kanonik korelasyon tekniğiyle incelenmesi: sınıf öğretmenliği örneği. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi. 2012, 3(1), 210-220.
• Schreglmann, S. Konu Temelli Eleştirel Düşünme Öğretimi Özelliğine Sahip Eğitsel Arayüz ile Desteklenmiş Eğitim Yazılımının Eleştirel Düşünme Becerisi ve Fen Bilimleri Dersindeki Akademik Başarı Üzerindeki Etkisi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana, 2016, 215 s. (Doktora Tezi).
• Şahin, Ü. G. Ortaokul Öğrencilerinin Biyoçeşitlilik Konusunda Farkındalıklarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Antalya, 2018, 62 s.(Yüksek Lisans Tezi).
• Şenel, T. Üniversite Öğrencilerinin Biyoçeşitlilik Algısı ve Biyoçeşitlilikle İlgili Tutumlarının Analizi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul, 2015, 37 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Şişman, A. Biyoloji Öğretmen Adaylarının Yazılı, Görsel, İşitsel Medya Kullanımının Biyoçeşitlilik Okuryazarlıklarına ve Akademik Başarılarına Etkisi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara, 2016, 71 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Tankuş, M. Öğrencilerin Biyolojik Çeşitliliği Koruma Davranışlarının İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara, 2011, 74 s. (Doktora Tezi).
• Uysal, E., Cebesoy, Ü. B., Karışan, D. Fen bilgisi öğretmen adaylarının genetik uygulamalarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi. 2018, 9(1), 1-14.
• Uzun, N. (2007). Ortaöğretim Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Bilgi ve Tutumları Üzerine Bir Çalışma. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanlar Anabilim Dalı, Ankara, 2007, 115 s. (Doktora Tezi).
• Yıldırım, A. Ç. Türkçe ve Türk Dili Edebiyatı Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Becerilerinin İncelenmesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı, Zonguldak, 2005, (Yüksek Lisans Tezi).
• Yoldaş, C. Çevre Bilimi Dersinin Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri, Erişileri ve Tutumlarına Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, İzmir, 2009, 406 s. (Doktora Tezi).
• Yüksekbilgili, B. İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ile Matematik Başarılarının İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi,Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Gaziantep, 2019, 114 s. (Yüksek Lisans Tezi).
• Zayif, K. (2008). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Bolu, 2008, 115 s. (Yüksek Lisans Tezi).