SUKUK AS A FINANCIAL INSTRUMENT: A REVIEW IN TERMS OF RECOGNITION WITHIN THE SCOPE OF TFRS-9

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 72, 197 - 216, 30.05.2024

Yavuz Kılınç

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1414967

Öz

Sukuk is an Islamic finance instrument that is issued based on assets and has various types, generally preferred by investors and organizations that want to convert the funds they hold into investment but want to avoid interest. In Sukuk issuance, the investor receives not only cash flow but also ownership rights over the asset issued. While the issuer of the sukuk obtains the funds it needs to provide through issuance, the sukuk investor receives periodic returns on the sukuk asset and a gain from the sale of the asset at maturity. On a global scale, approximately USD 1.79 trillion worth of sukuk was issued between 2001 and 2022. The fact that sukuk has recently become a highly popular financing instrument brings along the question of how sukuk investment certificates should be accounted for. In this study, the question of how to account for sukuk investments, for which there is no direct provision in both the General Communique on Accounting System Application and TAS/TFRSs, is addressed in the context of TFRS 9- Financial Instruments standard. It has been concluded that sukuk investment certificates can be recognized in accordance with TFRS-9, provided that some Islamic principles are followed in the context of enterprises that are required to prepare financial reports in accordance with TFRS.

Anahtar Kelimeler

Sukuk, Islamic Accounting, TFRS-9 Financial Instruments, IFRS-9 Financial Instruments

FİNANSMAN ARACI OLARAK SUKUK: TFRS-9 KAPSAMINDA MUHASEBELEŞTİRME AÇISINDAN BİR İNCELEME

Öz

Sukuk varlığa dayalı olarak ihraç edilen ve çeşitli türleri olan, genellikle elinde bulundurduğu fonu yatırıma dönüştürmeyi isteyen fakat faizden kaçınmak isteyen yatırımcılar ve kuruluşlar tarafından tercih edilen bir İslami finans enstrümanıdır. Sukuk ihracında yatırımcı sadece nakit akışı değil aynı zamanda ihraç edilen varlık üzerinde mülkiyet hakkına sahip olur. Sukukun ihraççısı, ihraç yolu ile temin etmesi gereken fonu elde ederken, sukuk yatırımcısı ise sukuk varlığı üzerinden dönemsel getiriler ve vade sonunda varlığın satışından bir kazanç elde etmektedir. Küresel ölçekte 2001-2022 yılları arasında yaklaşık olarak 1.79 trilyon dolar düzeyinde sukuk ihracı gerçekleştirilmiştir. Sukukun son zamanlarda oldukça rağbet gören bir finansman aracı olması, sukuk yatırım sertifikalarının nasıl muhasebeleştirilmesi gerektiği sorusunu da beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada gerek Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde gerekse TMS/TFRS’lerde doğrudan hüküm bulunmayan sukuk yatırımlarının nasıl muhasebeleştirileceği sorusu TFRS 9- Finansal Araçlar standardı hükümleri bağlamında ele alınmıştır. Yapılan incelemede sukuk yatırım sertifikalarının, TFRS hükümlerine uygun finansal rapor hazırlamak durumunda olan işletmeler bağlamında bazı İslami ilkelere uygun hareket edilmesi koşulu ile TFRS-9’a göre muhasebeleştirilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sukuk, İslami Muhasebe, UFRS-9 Finansal Araçlar, TFRS-9 Finansal Araçlar

Kaynakça

• Aker, Y., & Karavardar, A. (2018, November 3-4) Kira Sertifikası ve Türkiye’deki Kobi’ler İçin Yeni Bir Finansman Modeli Önerisi. International Congress of Islamic Economy, Finance And Ethics (p. 50).
• Akpınar, A., & Çetintaş, M. E. (2021). Sukuk Yatırım Sertifikalarının FFMS 33 ve FFMS 34 Kapsamında Muhasebeleştirilmesi. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 7(1), 72-99.
• Alamad, S. (2019). Technical Analysis of IFRS 9 Application to Sukuk. In: Financial and Accounting Principles in Islamic Finance. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-16299-3_10
• Ansari, O. M. (2018). IFRS and the Shari'ah Based Reporting A Conceptual Study. www.aaoifi.com
• Arzova, S. B., & Şahin, B. Ş. (2019). Tarımda kira sertifikalarının (sukuk) kullanımı, muhasebeleştirilmesi ve hukuki boyutu. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (83), 1-24.
• Ayub, M. (2017). İslami finansı anlamak. İstanbul: İktisat Yayınları.
• Bank Aljazira Financial Report, 2022, https://www.bankaljazira.com/Portals/0/OpenContent/Files/604/BAJ_FS_2022_-_English.pdf)
• Baydoun, N., Sulaiman, M., Willett, R. J., & Ibrahim, S. (2018). Principles of Islamic Accounting. John Wiley & Sons.
• Biancone, P. P., & Shakhatreh, M. Z. (2016). Accounting Issues in Sukuk Issuance. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 2(3), 95-108.
• Büyükakın, F., & Önyılmaz, O. (2012). Faizsiz Finansman Bonosu Sukuk ve Türkiye Uygulamalari. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4(7), 1-16.
• Çebi, A., & Ünkaya, G. (2018). Finansman modeli olarak murabaha sukuk: Türkiye’deki uygulaması ve muhasebeleştirilmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 10 (4), 9-23.
• Dubai İslamic Bank Financial Report 2022, https://www.dib.ae/docs/default-source/financial-reports/dib_fs_e_25_01_2023.pdf?sfvrsn=2811d886_4
• Durmuş, A. (2010). Modern bir finansal araç olarak sukûk ve fıkhî açıdan tahlîli. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 16(1), 141-156.
• FFMS 3, Mudârebe Finansmanı, https://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/FFMS/FFMS%203%20-%20Mudârebe%20Finansmanı.pdf
• Güçlü, F. (2019). AAOIFI Faizsiz Finans Standartları ve Sermaye Piyasası Kurulu Mevzuatında Sukuk Düzenlemeleri, Business and Organization Research (International Conference), 4-6 Eylül 2019.
• IASB Report (2016). Outreach on Shariah-Compliant Instruments and Transactions, Issues in the application of IFRS 9 to Islamic Finance: A paper prepared by the IASB Staff, https://www.ifrs.org/content/dam/ifrs/groups/islamic-finance-consultative-group/issues-in-the-application-of-ifrs-9-to-islamic-finance.pdf
• International Islamic Financial Market-IIFM, (2023). Sukuk Report: A Comprehensive Study of The Global Sukuk Market. https://www.iifm.net/frontend/general-documents/f0a12d4a6880f8e3bc23a23a03baa8e61693983390.pdf
• İçellioğlu, C. Ş. (2019). Bir Sermaye Piyasası Aracı Olarak Sukuk: S&P Sukuk Endeksi Ve Geleneksel Tahvil Endeksi Üzerine Bir Uygulama. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 43-62.
• Kılınç, Y. (2021). Murabaha İşlemlerinin Faizsiz Finans Muhasebe Standartlarına Göre Muhasebeleştirilmesinin TMS/TFRS’ler Açısından Karşılaştırmalı İncelemesi. Alanya Akademik Bakış, 5(3), 1213-1229.
• Kısacık, H. (2021). Katılım Finans Ürünleri Ve Muhasebe Süreçleri. İstanbul. TKBB Yayınları, Yayın, (18).
• Lahsasna, A., Hassan, K. M., & Ahmad, R. (2018). Forward lease Sukuk in Islamic capital markets. Structure and Governing Rules. Palgrave Macmillan.
• Morshed, A. (2020). Applying IFRS9 with Sukuk by IFRS’s Compliant Firms. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 6(3), 318-335. https://doi.org/10.25272/ijisef.806932
• Orhan, B. (2018). Sukukun Yapısı ve İşleyişinin Analizi. Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2), 1-20.
• Özeroğlu, A. İ. (2014). Sukuk ve Türkiye’de sukukun uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(19), 751-772.
• Ramirez, J. (2015). Accounting for derivatives: advanced hedging under IFRS 9 (Second Edition). John Wiley & Sons.
• Schoon, N. (2016). Modern Islamic Banking: Products and Processes in Practice. John Wiley & Sons.
• Sevinç, E. (2013). Sukuklardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Portföy ile Türkiye’de İhraç Edilmiş Eurobondlardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Portföyün Riske Maruz Değerinin Karşılaştırması. Bankacılar Dergisi, 86, 78-100.
• Shafii, Z., & Abdul Rahman, A. R. (2016). Issues on the application of IFRS9 and fair value measurement for Islamic financial instruments. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 7(3), 202-214.
• Siswantoro, D. (2018). Sharia accounting standard for Sukuk (Islamic Bond) accounting in Indonesia. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 9 (3), 434-447.
• Söyler, İ. (2016). Hkuki ve Mali Boyutlarıyla Sukuk (Kira Sertifikaları). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Sümer, G., & Onan, F. (2015). Dünyada Faizsiz Bankacılığın Doğuşu, Türkiye’deki Katılım Bankacılığının Gelişme Süreci ve Konvansiyonel Bankacılıktan Farkları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 296-308.
• Teraman, Ö. (2019). TFRS 9: Finansal Araçlar-Kayda Alma/İlk Muhasebeleştirme- Sınıflandırma - Ölçüm - Sunum vd., https://www.tnbakademi.com/post/tfrs-9-fi-nansal-araçlar-kayda-alma-i-lk-muhasebeleştirme-sınıflandırma-ölçüm-sunum.
• TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı
• Ulaş, M. F., & Bayram, K. (2021). İcare Sukuk Sertifikalarının Örnek Olay Üzerinden Değerlendirilmesi: Nakheel Sukuk Örnek Olayı. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD), 7(2), 229-254. https://doi.org/10.54863/jief.916579
• Yardımcıoğlu, M., Ayrıçay, Y., & Çoşkun, S. (2014). İslami finans çerçevesinde menkul kıymetleştirilmiş varlık; Sukuk dünya ve Türkiye piyasası incelemesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 157-174.
• Yatbaz, A. (2020). Faizsiz Finans Muhasebe Standartları: Alternatif mi Tamamlayıcı mı?. https://islamiktisadi.net/2020/03/02/faizsiz-finans-muhasebe-standartlari-alternatif-mi-tamamlayici-mi/
• Yılmaz, E. (2014). Yeni Bir Finansal Araç Olarak Sukuk: Çeşitleri, Türkiye Uygulaması ve Vergilendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (61), 81-100.
• Yılmaz, E., & Gökgöz, A. (2015). Sukuk ve Muhasebesi (Kira Sertifikalarına İlişkin Teori-Mevzuat-Uygulama). Ankara: Savaş Yayınevi.