ANAYASA MAHKEMESİ UYGULAMASINDA MASUMİYET KARİNESİ

Year 2017, Issue: 9, 491 - 517, 16.06.2017

Akif Yıldırım

Abstract

Ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğin adil yargılanma hakkına

uygun yol ve yöntemlerle bulunmasıdır. Bu bağlamda, adli makamlar

ceza yargılamasında maddi gerçeği araştırırken adil yargılanma hakkının

sanıklara tanıdığı güvencelerle sınırlandırılmaktadır. Bu güvencelerden

biri de masumiyet karinesidir. Temel insan hakları arasında gösterilen ve

adil yargılanma hakkının özünü oluşturan masumiyet karinesi, birçok

uluslararası belgede düzenlenmiştir.

Bu karine, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil

yargılanma hakkının bir unsuru olmakla beraber suçluluğu hükmen sabit

oluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağına dair Anayasa’nın 38.

maddesinin dördüncü fıkrasında ayrıca düzenlenmiştir.

Masumiyet karinesi, sadece hâkim veya mahkeme kararlarıyla değil,

kamu gücü kullanan diğer yetkililer/kurumlar tarafından da ihlal edilebilir.

Öte yandan, devlet görevlilerinin açıklamaları veya kışkırtmalarına

dayanan basın ve yayın organlarındaki yazılar veya bazı küçük düşürücü

ifadeler nedeniyle masumiyet karinesinin ihlali söz konusu olabilir.

Bu makalede, masumiyet karinesi Anayasa Mahkemesi içtihatları

ışığında ele alınıp incelenecektir.Ceza yargılamasının amacı maddi gerçeğin adil yargılanma hakkına

uygun yol ve yöntemlerle bulunmasıdır. Bu bağlamda, adli makamlar

ceza yargılamasında maddi gerçeği araştırırken adil yargılanma hakkının

sanıklara tanıdığı güvencelerle sınırlandırılmaktadır. Bu güvencelerden

biri de masumiyet karinesidir. Temel insan hakları arasında gösterilen ve

adil yargılanma hakkının özünü oluşturan masumiyet karinesi, birçok

uluslararası belgede düzenlenmiştir.

Bu karine, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil

yargılanma hakkının bir unsuru olmakla beraber suçluluğu hükmen sabit

oluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamayacağına dair Anayasa’nın 38.

maddesinin dördüncü fıkrasında ayrıca düzenlenmiştir.

Masumiyet karinesi, sadece hâkim veya mahkeme kararlarıyla değil,

kamu gücü kullanan diğer yetkililer/kurumlar tarafından da ihlal edilebilir.

Öte yandan, devlet görevlilerinin açıklamaları veya kışkırtmalarına

dayanan basın ve yayın organlarındaki yazılar veya bazı küçük düşürücü

ifadeler nedeniyle masumiyet karinesinin ihlali söz konusu olabilir.

Bu makalede, masumiyet karinesi Anayasa Mahkemesi içtihatları

ışığında ele alınıp incelenecektir.

Keywords

Masumiyet Karinesi, İspat Yükü, Basın Açıklamasında Suçlayıcı İfade, Mahkeme Kararlarında Kullanılan Dil, Ceza Davasını Takip Eden Yargısal Süreçler

References

• DOĞAN Koray, “Ceza Muhakemesinde Hüküm”, Ceza Hukuku Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 7, 2008.
• DÖNMEZER Sulhi, “Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler” Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, İstanbul 1998.
• HAFIZOĞULLARI Zeki, “5237 S. Türk Ceza Kanununda Davanın ve Cezanın Düşürülmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 2006/3, (Düşme).
• FEYZİOĞLU Metin, “Suçsuzluk karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, AÜHFD, Yıl: 1999, Cilt: 48, Sayı:1-4, (Suçsuzluk Karinesi).
• HARRİS David/O’BOYLE Michael/BATES Ed/BUCKLEY Carla, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Avrupa Konseyi 2013.
• İNCEOĞLU Sibel, Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Avrupa Konseyi, Ankara 2007.
• KIRMIZIGUL Hüsamettin, Uygulama ve Teoride Disiplin Suç ve Cezaları ve Denetim Yolları, Kazancı Kitap ve Ticaret A.Ş., İstanbul 1998.
• MUSACCHIO Vincenzo: “La presunzione din on colpevolezzacomevalorefondamentale del sistemapenaleeuropeo”, Rivistapenale, Yıl: 2009, Sayı: 5.
• OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Soruşturmanın Gizliliği” AÜHFD, Cilt: 59, Sayı:2.
• OĞURLU Yücel, “Ceza Mahkemesi Kararının Disiplin Cezalarına Etkisi ve Sorunu ‘Ne Bis İn İdem’ Kuralı”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Ankara 2003.
• OKUYUCU ERGÜN Güneş, “Suçsuzluk Karinesi: ‘Alice Harikalar Diyarında’”, Ankara Barosu Uluslar Arası Hukuk Kurultayı, 10-14 Ocak 2012, Cilt: 3, (Karine).
• ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C: I, İstanbul 1960, s. 868; KAYA Cemil, “Memur Disiplin Suç ve Cezalarına ve Disiplin Soruşturmasına Hakim Olan Temel İlkeler”, Amme İdaresi Dergisi, C: 38, Y: 2005, S: 2.
• ORMANOĞLU Hatice Derya “Anayasal Bağlamda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Boyutuyla Suçsuzluk Karinesi”, AÜHFD, Yıl: 2016, Cilt: 65, Sayı:4.
• ÖZBEK Veli Özer/KANBUR Mehmet Nihat/BACAKSIZ Pınar/DOĞAN Koray/TEPE İlker: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2012.
• ÖZEN Mustafa, “NonBis İn İdem (Aynı Fiilden Dolayı İki Kez Yargılama Olmaz) İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2010, Cilt: XIV, Sayı: 1.
• PETERS Anne, “Adil Yargılanma (m.6 f.1 ve 2),” (Çev. Mahmut Koca), Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, (Ed. Kayıhan İÇEL- Yener ÜNVER), Seçkin Yayınları, Ankara 2004.
• SANCAKDAR Oğuz, Disiplin Yaptırımı Olarak Devlet Memuriyetinden Çıkarma ve Yargısal Denetimi, Yetkin Yayınevi, Ankara 2001.
• SEZER Yasin/İPEK Ali İhsan, “Hükmün Açıklanmasının Geri bırakılmasının Kamu Personel Hukukuna Etkileri”, TAAD, Cilt:1, , Yıl: 1, Sayı: 3, (20 Ekim 2010).
• SCHROEDER Friedrich Christian - YENİSEY Feridun - PEUKERT Wolfgang, Ceza Muhakemesinde‘Fair Trial’ İlkesi, İstanbul Barosu CMUK Uygulama Servisi Yayınları, İstanbul 1999,
• TAŞKIN Ahmet, Kamu Görevlileri Disiplin Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
• TOZMAN Önder, “Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ”, EÜHFD, Yıl: 2007, Cilt: 11, Sayı: 3-4.
• ÜZÜLMEZ İlhan, “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”, TBB Dergisi, Yıl: 2005, Sayı: 58.