OSMANLI SARAYINDA PEHLİVANLARIN HİMAYE EDİLMESİ VE CEYB-İ HUMAYUN DEFTERLERİNE KAYDEDİLMELERİ

Year 2021, Issue: 11, 295 - 328, 30.03.2021

Umut C. Karadoğan

https://doi.org/10.32579/mecmua.844600

Abstract

ÖZ

Fiziksel olduğu kadar zihinsel mücadeleye de dayanan güreşin geçmişi, Türkistan coğrafyasına kadar uzanmaktadır. Türk folklorunda yiğitliği sergilemenin en önemli yöntemlerinden birisi olan güreşin, Selçuklulardan itibaren hükümdarlar tarafından himaye edilmesiyle birlikte, sosyal hayatın bir parçası olduğu kadar saray hayatının da bir ritüeli olmuştur. Bu düşünceden hareketle saraya pehlivan alımı konusu ise Anadolu’nun yurt edinilmesi ile başlayan tekke kültürü ile açıklanabilmektedir. Çalışma içerisinde bu sebeple tekkelerin oluşumuna ve pehlivan yetiştirme süreçlerine de değinilmiştir.

Türklerde güreş sıradan bir idman faaliyeti olmanın ötesinde dini, sosyal, askeri değerde bir organizasyon olup, Türk hükümdarlarının dahi üzerinde hassasiyet ile durdukları kitlesel bir eylemdir. Özellikle hükümdarların binişleri sonrasında düğün ve bayram törenlerinde, huzurda icra edilen güreşlerin ardından pehlivanlara yapılan ödemeler, takdim edilen ödüller, sultanların “örtülü ödeneği” olan Ceyb-i Humayun defterlerine kaydedilmiştir. Bu bağlamda çalışma içerisinde elde edilen arşiv belgelerinden, XV. Yüzyıldan, XX. Yüzyıla kadar Osmanlı padişahları huzurda yapılan güreşlerin amacı, yapıldıkları yerler, pehlivanların ad ve unvanları, müsabakaları yapanlar, mücadelenin sonucu, duacılara ve pehlivanlara ödenen meblağların ayrıntılı biçimde verilmesine gayret edilmiştir.

Keywords

Pehlivan, Yağlı Güreş, Tekke, Duacı, Ceyb-i Humayun, Silahtar Ağa

References

• Referans 1 Günay, Nejla, “Osmanlı Saray Hayatında Güreş”, II. Uluslararası Geleneksel ve Olimpik Güreşler Sempozyum Kitabı, Kahramanmaraş, (14-15 Eylül 2012), ss. 222.
• Referans 2 Ant, Metin, 16. Yüzyılda İstanbul Kent-Saray-Günlük Yaşam, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, (2011).