Bir Drog ve Bileşen Olarak İbn Sina Tıbbında Su

Year 2022, Volume: 2 Issue: 3, 1 - 19, 30.12.2022

Mustafa Yavuz , Yudum Çelik

Abstract

İbn Sina bilim ve tıp tarihinde yer etmiş tabipler arasında müstesna bir konumdadır. Eseri el Kanun fi’t Tıbb (Tıp Kanunları) adeta bir tıp ansiklopedisi hükmünde olduğundan hem İslam Medeniyetinde hem de Avrupa’da uzun yıllar ders kitabı olarak okutulmuştur. El Kanun fi’t Tıbb toplam beş farklı kısımdan oluşur. Bu kısımlar sırasıyla külliyat, müfredat, mualecat, hummiyat ve mürekkebat olarak adlandırılırlar. İbn Sina, bu eserinde ayrı başlıklar altında su hakkında ilginç bilgiler vermektedir. Bu bilgilerden bir kısmının izini antik döneme değin sürmemiz mümkün görünmektedir. Günümüzde insan bedeninin dörtte üçünün su oluşu, suyun kimyasal özellikleriyle açıklanabilmektedir. Peki, bilim tarihine mal olmuş eserlerde insan ve su ilişkisi nasıl kurulmuştur? Bu soruya bir cevap denemesi olarak bu makalede, el Kanun fi’t Tıbb’da suyun ele alınış biçimi irdelenmiştir. Bunun için el Kanun fi’t Tıbb’ın 1593 yılında Roma’da Arapça olarak basılan versiyonu dikkate alınmıştır. Zira bu eser hem Avrupa’da uzun yıllar ders kitabı olarak okutulmuş, hem de Osmanlı döneminde (18. yy) yapılan Türkçe tercümede kendisinden faydalanılmıştır. Sonuç olarak bu çalışmada, İbn Sina tıbbı bakımından suyun önemi vurgulanmıştır.

Keywords

El Kanun fi’t Tıbb, Biyoloji Tarihi, Bilim Tarihi, İbn Sina Tıbbı, H2O

Water as a Drug and an Element in Avicennan Medicine

Abstract

Avicenna has an exceptional position among physicians in the history of science and medicine. His famous opera, al-Qanun fi al Tibb (Canon of Medicine), has been used as a textbook for many centuries both in the Islamic Civilization and in Europe. Al-Qanun consists of five different parts called kulliyat, mufradat, mualajat, hummiyat and murakkabat, recpectively. In this work, Avicenna gives interesting information about water under separate titles. It might be possible to trace some of this information back to the ancient period. The fact that three quarters of the human body consists of water, can be explained by the chemical properties of water, in the contemporary science. So, how was the relationship between the human and the water established, through the many grand opera in the history of science? As an attempt to answer this question, this article examines the way water is discussed in al-Qanun. In order to ensure this, the Arabic version of al-Qanun, which was published in Rome in 1593, was taken into account. Because this opera has been used as a textbook in Europe for many years, and it has been referred to in the Turkish translation in the Ottoman period (18th century). Finally, in this study, the importance of water in terms of Avicennan medicine has been emphasized.

Keywords

al-Qanun fi al-Tibb, History of Biology, History of Science, Avicennan Medicine, H2O

References

• Akın, G., Akın M. (2005). Suyun insan sağlığı için önemi ve su kirliliği. Antropoloji, (21), 31-57. DOI: 10.1501/antro_0000000295
• Beck, L. (2005). Pedanius Dioscorides of Anazarbus De materia medica. Altertumswissenschaftliche Texte und Studien, Band 38. Hildesheim: Olms-Weidmann
• Dinnavi, M. E. (1999). İbn Sina El Kanun fi’t Tıbb (3 Cilt). Beyrut: Dar el-Kütüb el-İlmiye.
• Durusoy, A. (1997). “Hareket”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 16: 121-123.
• İbn Sina, E. A. (1593). El Kanun fi’t Tıbb. Romae: Typographie Medicea. Süleymaniye Kütüphanesi, Sehit Ali Paşa Kitaplığı 2077 numaralı eser.
• Jouanna, J. & Magdelaine, C. (2018). Hippokrates Külliyatı. (Çev.: Nur Nirven). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Kürkan, F. (2019). Giresun’da Türk Su Kültünün İzleri. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (16), 109-130.
• Leonard, W. E. (1908). The Fragments of Empedocles. London: The Open Court Publishing Company.
• Macit, M. & Özpilavcı, F. (2014). Kitâbu-ş Şifâ Fizik İbn Sina Cilt 1, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• McGinnis, J. (2010). Avicenna. Oxford: Oxford University Press.
• Porter, R. (1997). The Greatest Benefit to Mankind: A Medical History of Humanity from Antiquity to the Present. London: HarperCollins Publishers.
• Reece, J. B. & Campbell, N. A. (2011). Campbell Biology. Boston: Benjamin Cummings / Pearson.
• Sev, Y. G. (2018). Aristoteles Metafizik. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.