TÜKETİCİ SATIN ALMA İLGİLENİMİ VE DAVRANIŞSAL İKTİSAT KARŞILAŞTIRMALI BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 20, 291 - 324, 30.12.2023

Cennet Arman Zengi

https://doi.org/10.54707/meric.1295688

Öz

Son yıllarda iktisat biliminin insan davranışlarını daha etkili bir şekilde anlamak için psikoloji ile birleştiği ve davranışsal iktisat adı verilen bir yaklaşımın ortaya çıktığı görülmektedir. Bu yaklaşımda insanların sınırlı rasyonel davranışlar sergilediği ve tam bilgi sahibi olmadığı gerçeği de ele alınmaktadır. Bu yaklaşımın Türkiye'de de 2000'li yıllardan sonra popüler hale geldiği ve özellikle tüketici satın alma kararlarını etkileyen faktörlerin incelendiği çalışmaların yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada özellikle çerçeveleme etkisi, zihinsel muhasebe gibi temel yaklaşımlar ile satın alma ilgilenimi arasında nasıl bir ilişki olduğu incelenmiştir. Ayrıca, Bu çalışmalarda tüketici satın alma ilgilenimi ise bilinçli tüketim, ilgi ve marka bilinci boyutlarına göre ele alınmıştır. Çalışma da, Tüketici Satın Alma İlgilenimi ölçek alt boyutlarının davranışsal ekonomi sorularına göre karşılaştırılması için t testi ve Anova uygulanmıştır. Bu çalışma diğer benzer çalışmalardan farklı olarak, uygulanan ölçeklerin yeniden uyarlanması ve satın alma ilgilenimi ile davranışsal iktisat yaklaşımlarının birlikte incelenmesiyle birlikte literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma Aydın ilinde yaşayan 18 yaşını doldurmuş rastgele örneklem seçilen katılımcılar arasında yüz yüze anket yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Demografik özelliklere bakıldığında, çalışmaya katılanların neredeyse tüm demografik özelliklerinin örnekleme uygun olduğu görülmüştür. Bu çalışma davranışsal iktisatın temel kavramlarından başlayarak, tüketici davranışı ve satın alma kararına, ilgi düzeyinin satın alma davranışına etkisine ve davranışsal iktisatın satın alma kararına etkisine kadar birçok konuyu ele almaktadır. Çalışma Davranışsal İktisat Bağlamında Demografik Farklılıkların Tüketici Davranışlarına etkisi isimli doktora tezinde olan veriler kullanılarak yeni bir literatür yazılarak yapılmış olup, Çalışmanın sonunda ise elde edilen bulguların özetlenmesiyle birlikte üretici ve tüketicilere yönelik önerilerin sunulması yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal İktisat, satın alma ilgilenimi, ilgilenim, tüketim, çerçeveleme etkisi, zihinsel muhasebe

Kaynakça

• Ariely, D. (2010). Predictably irrational: the hidden forces that shape our decisions. Math Comput Educ, 44(1), 68.
• Ariely, D., & Jones, S. (2008). Predictably irrational (pp. 278-9). New York: HarperCollins.
• Bayram, N. (2015). Sosyal Bilimlerde SPSS ile Veri Analizi.(5. Baskı). Bursa: Ezgi Yayınevi.
• Camerer, C. (1999). Behavioral economics: Reunifying psychology and economics. Proceedings of the National Academy of Sciences, 96(19), 10575-10577.
• Camerer, C. F., & Loewenstein, G. (2004). Behavioral economics: Past, present, future. Advances in behavioral economics, 1, 3-51.
• Camerer, C. F., Loewenstein, G., & Rabin, M. (Eds.). (2004). Advances in behavioral economics. Princeton university press.
• Duman Kurt, S. (2011). Davranışsal ekonomi yaklaşımlarının tüketici karar verme tarzları ile açıklanması ve bir uygulama.
• Elster, J. (1989). Social norms and economic theory. Journal of economic perspectives, 3(4), 99-117.
• Engel, J., Blackwell, R., & Kollat, D. (1968). Consumer Behavior, Hinsdale, IL: The DrydenPress. EngelConsumer Behavior1968.
• Erdil, M., & Tiryaki, O. (2020). Manisa İli’nde çiftçilerin tarım ilaçları kullanımı konusundaki bilinç düzeyi ve duyarlılıklarının araştırılması. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 81-92.
• Fishbein, M., & Ajzen, I. (1977). Belief, attitude, intention, and behavior: An introduction to theory and research.
• Gintis, H. (2014). The Bounds of Reason: Game Theory and the Unification of the Behavioral Sciences-Revised Edition. Princeton University Press.
• Howard, J. A., & Sheth, J. N. (1969). The theory of buyer behavior. New York, 63, 145. Kai-Ineman, D. A. N. I. E. L., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 363-391.
• Kandemir, D., Atakan, S. S., & Demirci, C. (2013). İlgilenim kavramı ve Türkçe ilgilenim ölçeklerinin değerlendirilmesi: tüketici ilgilenimi, sürekli ilgilenim ve satın alma kararı ilgilenimi. Iktisat Isletme ve Finans, 28(331), 57-88.
• Kılıç, Fatih (14.04.2023). "Dürtmeler ve Seçim Mimarisi" [LinkedIn Gönderisi]. Erişim tarihi: (gün, ay, yıl). URL: https://tr.linkedin.com/pulse/d%C3%BCrtmeler-ve-se%C3%A7im-mimarisi-fatih-k%C4%B1l%C4%B1%C3%A7
• Konstantinos, A. (2012). Exploring the role of motivation on the development of sport involvement. International Journal of Sport Management and Marketing, 12(1-2), 57-72.
• Kotler, P., & Keller, K. L. (2012). Marketing Management 14th ed. Global Edition.
• Krugman, H. E. (1965). The impact of television advertising: Learning without involvement. Public opinion quarterly, 29(3), 349-356.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological review, 50(4), 370.
• Mete, C., & Tarim, M. (2020). Davranışsal Ekonomi Kapsamında Demografik Özelliklerin Sağlık Hizmetlerinde Tüketici Kararlarına Etkisi: İstanbul İlinde Bir Uygulama. Turan: Stratejik Arastirmalar Merkezi, 12(45), 289-297.
• Penpece, D. (2006). Tüketici davranışlarını belirleyen etmenler: kültürün tüketici davranışları üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Ridderinkhof, K. R., Van Den Wildenberg, W. P., Segalowitz, S. J., & Carter, C. S. (2004). Neurocognitive mechanisms of cognitive control: the role of prefrontal cortex in action selection, response inhibition, performance monitoring, and reward-based learning. Brain and cognition, 56(2), 129-140.
• Rothschild, M. L., & Houston, M. J. (1980). Individual differences in voting behavior: Further investigations of involvement. ACR North American Advances.
• Schiffman, L. G., & Kanuk, L. L. (2007). Reference Groups and Family Influences. Consumer Behaviour, 9th ed., Pearson-Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ, 310-55.
• Slama, M. E., & Tashchian, A. (1985). Selected socioeconomic and demographic characteristics associated with purchasing involvement. Journal of marketing, 49(1), 72-82.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. Ankara, Nobel Basımevi.
• Thaler, R. H. (2016). Misbehaving: the making of behavioral economics. WW Norton & Company. New York, NY.
• Thaler, R. H. (2017). Behavioral economics. Journal of Political Economy, 125(6), 1799-1805.
• Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2008). Nudge: improving decisions about health, wealth and happiness Penguin.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2006). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. (Genişletilmiş İkinci Baskı), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Zaichkowsky, J. L. (1986). Conceptualizing involvement. Journal of advertising, 15(2), 4-34.