Zarf Kavramının Öğretiminde Örnek Ayrıntılama Stratejisinin Kavram Öğrenmeye, Kalıcılığa ve Transfere Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 2, 232 - 252, 19.08.2021

Dilber Nergiz Mükerrem Akbulut Taş

https://doi.org/10.17860/mersinefd.810659

Öz

Örnekler, kavramın daha somut ve anlaşılır hale gelmesini kolaylaştırdığı için kavramların öğrenilmesini olumlu yönde etkilemektedir. Bu çalışmada, Türkçe dersinde zarf kavramının öğretiminde örnek ayrıntılama stratejisinin kavram öğrenme başarısına, kalıcılığa ve transfere etkisi araştırılmıştır. Öntest-sontest kontrol gruplu deneysel modele göre desenlenen bu çalışma, ortaokul yedinci sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu, deney grubunda 30, kontrol grubunda 30 öğrenci olmak üzere 60 öğrenciden oluşmaktadır. Veriler, okuduğunu anlama testi (OAT), kavram öğrenme testi (KÖT) ve transfer testi kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, bağımsız gruplar t testi ve kovaryans analizi (ANCOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin okuduğunu anlama ve kavram öğrenme öntest toplam başarı puanları kontrol edildiğinde, kavram öğrenme sontest düzeltilmiş ortalamaları arasında deney grubu lehine anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Kalıcılık testi ve transfer testi düzeltilmiş ortalamaları açısından deney ve kontrol grupları arasında anlamlı bir farklılık belirlenmemiştir. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre örnek ayrıntılama stratejisinin kavram öğrenmede kısmen etkili bir strateji olduğu belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kavram öğretimi, örnek ayrıntılama stratejisi, zarf kavramı, ortaokul öğrencileri

Destekleyen Kurum

Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

Proje no: SYL-2017-8652

The Effect of Example Elaboration Strategy on Concept Learning, Retention and Transfer on Teaching Adverb Concept

Öz

Since the examples facilitate the concept to become more concrete and understandable, they positively affect the learning of concepts. In this study, the effect of example elaboration strategy on the concept learning success, retention and transfer in the teaching adverb concept in Turkish lesson was examined. This study, designed as the experimental research model with a pre-test/post-test control group, was carried out with 7th grade students who studied in middle school. The study group consists of 60 students (the experimental group: 30 students, the control group: 30 students). Data were obtained by using reading comprehension test (OAT), concept learning test (CLT) and transfer test. In data analysis, mean, standard deviation, independent groups t test and covariance (ANCOVA) analysis were used. As a result, when the pre-test scores of the students in the experimental and control groups were checked, a significant difference was found in favor of the experiment group between the corrected mean of the concept learning posttest scores. No significant difference was found between experiment and control groups in terms of retention test and transfer test corrected mean. According to the results obtained, it can be stated that the example elaboration strategy is partially effective in concept learning.

Anahtar Kelimeler

concept teaching, example elaboration strategy, adverb concept, secondary school students

Proje Numarası

Proje no: SYL-2017-8652

Kaynakça

• Akbulut Taş, M. ve Karataş Coşkun, M. (2012). Öğretim hedefleri ünitesindeki bilişsel alanda davranışsal amaç kavramının öğretiminde sunulan örneklerin çeşitliliğinin değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 541-583.
• Akyol, H. (2005). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Alkan, S. ve Güven, B. (2018). Ders kitaplarında kullanılan örnek türlerinin analizi: Limit konusu. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 9(1), 147-169.
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Baştürk Şahin, B. N., Şahin, G. ve Tapan Broutin, M. S. (2017). Didaktik durumlar teorisi ışığında asal sayılar kavramının öğretimi: Bir eylem araştırması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(2), 156-171.
• Bayram, B. (2015). 5E modelinin 6. sınıf dil bilgisi öğretiminde başarıya, akademik motivasyona ve kalıcılığa etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Bilgin, D. (2018). Türkçe dersinde bulmaca ile kavram öğretiminin öğrenci başarısına ve derse karşı tutuma etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Bolkan, S. ve Goodboy, A. K. (2019). Examples and the facilitation of student learning: Should instructors provide examples or should students generate their own? Communication Education, 68(3), 287-307. doi: 10.1080/03634523.2019.1602275
• Büyüköztürk, Ş. (2001). Deneysel desenler. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Catrambone, R. ve Yuasa, M. (2006). Acquisition of procedures: The effects of example elaborations and active learning exercises. Learning and Instruction, 16, 139-153.
• Cebesoy, Ü. B. (2009). Fen eğitiminde anlamlandırma ve örgütleme stratejileri kullanımının öğrencilerin akademik başarı, tutum ve kavram öğrenmelerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Charney, D. H. ve Reder, L. M. (1986). Initial skill learning: An analysis of how elaborations facilitate the three components (Master’s Thesis). Carnegie-menion University, Pittsburgh.
• Coşkun M. (2011). Kavram öğretimi. Adana: Karahan Kitabevi
• Çakar, E. (2013). Fen ve teknoloji dersinde araştırmaya dayalı öğrenmenin öğrencilerin erişilerine, kavram öğrenmelerine, üstbiliş farkındalıklarına ve fen ve teknoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Çavumirza, E. (2018). Model ile fen öğretiminin 8. sınıf öğrencilerinin başarıları, eleştirel düşünme eğilimleri, tutumlarına ve kavram öğrenmelerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Çocuk, H. E. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitapları bağlamında sıfat öğretiminde aşamalılık sorunu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Delice, İ. (2017). Sözcük türleri. İstanbul: Asitan Kitap.
• Dornisch, M., Sperling, R. A. ve Zeruth, J. A. (2011). The effects of levels of elaboration on learners’ strategic processing of text. Instructional Science, 39(1), 1-26.
• Durukan, E. (2011). İlköğretim 6. sınıfta bilgisayar destekli dil bilgisi öğretiminin başarı ve tutuma etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Eren C. D. (2011). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenmenin eleştirel düşünme eğilimine, kavram öğrenmeye ve bilimsel yaratıcı düşünme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Eyüp, B. (2013). Dil bilgisi öğretiminde beyin temelli öğrenmenin akademik başarı, tutum ve kalıcı öğrenme üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Gagne, R. M., Wager, W. W., Golas, K. C. ve Keller, J. M. (2005). Principles of instructional design (5.bs.). Wadsworth: Thomson Learning.
• Griffin, M. M. (1993). Do student-generated rational sets of examples facilitate concept acquisition? The Journal of Experimental Education, 61(2), 104-115.
• Hacıoğlu, Y. (2011). Bilimsel tartışma destekli örnek olayların 8.sınıf öğrencilerinin kavram öğrenmelerine ve okuduğunu anlama becerilerine etkisinin incelenmesi: Genetik (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Hamilton, J. R. (1997). Effects of three types of elaboration on learning concepts from text. Contemporary Educational Psychology, 22(3), 299-318.
• Hannon, B. (2012). Differential-associative processing or example elaboration: Which strategy is best for learning the definitions of related and unrelated concepts. Learning and Instruction, 22(5), 299-310.
• Hannon, B., Lozano, G., Farias, S., Hernandez, S. P. ve Fuhrman, R. (2010). Differential- associative processing: A new strategy for learning highly-similar concepts. British Psychological Society Journals Virtual, 24(9), 1222-1244.
• İncikabı, L. ve Kılıç, Ç. (2013). An analysis of primary school students’ conceptual knowledge of geometric solids. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(3), 343-358. doi: http://dx.doi.org/10.5578/keg.5920
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayınları.
• Kırılmazkaya, G. (2014). Web tabanlı araştırma-sorgulamaya dayalı fen öğretiminin öğretmen adaylarının kavram öğrenmeleri ve bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Klausmeier, H. J. (1990). Conceptualizing. In B. F. Jones ve L. Idol (Eds.), Dimensions of thinking and cognitive instruction (ss. 93-138). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Kocatürk, D. (2016). Çevre sorunlarını ve eylemlerini araştırma ve değerlendirme modeline dayalı öğretim yönteminin 7. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığına ve kavram öğrenmelerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Koçmar, Y. (2017). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersinde kavram oluşturma süreçleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurt, E. (2018). Altıncı sınıf Türkçe dersi kavram öğretiminde animasyon ve hikaye kullanımının başarıya etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Lewalter, D. (2003). Cognitive strategies for learning from static and dynamic visuals. Learning and Instruction, 13(2), 177-189.
• Mayer, R. E. (1980). Elaboration techniques that increase the meaningfulness of technical text: An experimental test of the learning strategy hypothesis. Journal of Educational Psychology, 72(6), 770-784.
• Martorella, P. H. (1986). Teaching concepts, J. M. Cooper (Ed.). Classroom teaching skills. (s. 182-223) içinde. Lexington: D.C.Heath and Company.
• Marzano, R. J., Brandt, R. S., Hughes, C. S., Jones, B. F., Presseisen, B. Z., Rankin, S. C. ve Suhor, C. (1989). Dimensions of thinking: A framework curriculum and instruction (2.bs.). NJ: The Association for Supervision and Curriculum Development.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2014). İlköğretim yedinci sınıf Türkçe kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Türkçe dersi (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar için) öğretim programı. Erişim adresi: http://web.deu.edu.tr/ilyas/ftp/turkce_2018.pdf
• Merrill, M. D., Tennyson, R. D. ve Posey, L. O. (1992). Teaching concepts: An instructional design guide (2.bs.). Englewood Cliffs. NJ: Educational technology publications.
• Minaslı, E. (2009). Fen ve teknoloji dersi maddenin yapısı ve özellikleri ünitesinin öğretilmesinde simülasyon ve model kullanılmasının başarıya, kavram öğrenmeye ve hatırlamaya etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özcan, Z. Ç., Kılıç, Ç. ve Obalar, S. (2018). Öğrencilerin matematikteki hatalarını belirleme ve gidermede açıklayıcı ipuçlarıyla desteklenmiş çözümlü örnekler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45, 1-22. doi: 10.21764/maeuefd.322223
• Özderi, T. (2010). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinde zarf kullanımı üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Özel, S. (2018). Türkiye Türkçesi temel dil bilgisi. Ankara: Dil Derneği Yayınevi.
• Park, O. C. (1984). Example comparison strategy versus attribute identification strategy in concept learning. American Educational Research Journal, 21(1), 145-162.
• Pınar, A. ve Akdağ, H. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının iklim, rüzgâr, sıcaklık, yağış, erozyon, ekoloji ve harita kavramlarını anlama düzeyi. İlköğretim Online, 11(2), 530-542.
• Polatcan, F. (2013). 6. Sınıflarda kavram haritalarıyla dil bilgisi öğretiminin başarıya etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Rawson, K. A. ve Dunlosky, J. (2016). How effective is example generation for learning declarative concepts? Educational Psychology Review, 28(3), 649-672.
• Rawson, K. A., Thomas, R. C. ve Jacoby, L. L. (2015). The power of examples: Illustrative examples enhance conceptual learning of declarative concepts. Educational Psychology Review, 27(3), 483-504.
• Roelle, J., Hiller, S., Berthold, K. ve Rumann, S. (2017). Example-based learning: The benefits of prompting organization before providing examples. Learning and Instruction, 49,1-12.
• Sağlam Kaya, Y. (2019). Matematik öğretmenlerinin öğrenen tarafından üretilen örnekleri sınıfta kullanma sıklıklarının ve gerekçelerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199), 21-47.
• Sayalı, S. (2009). Türkiye Türkçesinde zarflar ve zarflaştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Sayın, K. Ö. (2014). İlköğretim 5.sınıf Türkçe derslerinde çoklu zeka kuramı temelinde kavram öğretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Schunk, D. H. (2014). Öğrenme teorileri eğitimsel bir bakışla (5. bs.). M. Şahin (Çev. Ed.), Öğrenme ve sinirbilim, (s.366-405) içinde. Ankara: Nobel Akademi Yayınları.
• Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Stark, R., Mandl, H., Gruber, H. ve Renkl, A. (2002). Conditions and effects of example elaboration. Learning and Instruction, 12, 39-60.
• Süğümlü, Ü. (2009). Dil bilgisi öğretiminde senaryo tabanlı öğrenme yaklaşımının etkililiği: Kelime türleri örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Şengül, M. ve Yalçın, S. K. (2004). Okuma ve yazma becerilerinin geliştirilmesine yönelik olarak hazırlanan bir model önerisi. Milli Eğitim Dergisi, 164, 17-21.
• Şimşek, A. (2006). İçerik türlerine dayalı öğretim. Ankara: Nobel Yayınları.
• Talaslıoğlu, S. S. (2016). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin grafik okuryazarlığı etkinlikleri ile karar verme becerileri ve kavram öğrenmeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tan, E. (2008). İlköğretim 7. sınıf dil bilgisi öğretiminde zarflar konusuyla ilgili yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmış çalışma yapraklarının öğrenci başarısına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Tennyson, R. D. ve Cocchiarella, M. J. (1986). An empirically based instructional design theory for teaching concepts. American Educational Research Association, 56(1), 40- 71.
• Tennyson, R. D. ve Park, O. C. (1980). The teaching of concepts: A review of instructional design research literature. Review of Educational Research, 50(1), 55-70.
• Temizyürek, F. ve Türktan, R. (2015). Yapılandırılmış grid test tekniğinin Türkçe eğitiminde kavram öğretimine katkısı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2). doi: 10.17860/efd.94443
• Ubuz, B. ve Kırkpınar, B. (2000). Matematiksel kavramların oluşumunda örneklerin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 134-138.
• Usta, R. (2010). Türkiye Türkçesinde zarflar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Watson, A. ve Shipman, S. (2008). Using learner generated examples to introduce new concepts. Educational Studies in Mathematics, 69(2), 97-109.
• Yamaç, A. (2010). Dedemin gizli defteri. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Yaman, H. (2006). İlköğretim ikinci kademe dil bilgisi derslerinde kavram haritası tekniğinin öğrenci başarısına ve hatırlamaya etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yenilmez, K. ve Demirhan, H. (2013). Altıncı sınıf öğrencilerinin bazı temel matematik kavramları anlama düzeyleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 275-292.
• Yıldız, K. (2013). Fen ve teknoloji öğretiminde bellek destekleyici stratejilerin öğrencilerin başarılarına ve kavram öğrenmelerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Zamary, A. ve Rawson, K. A. (2018a). Which technique is most effective for learning declarative concepts-provided examples, generated examples or both? Educational and Psychology Review, 30(1), 275-301. doi 10.1007/s10648-016-9396-9
• Zamary, A. ve Rawson, K. A. (2018b). Are provided examples or faded examples more effective for declarative concept learning? Educational and Psychology Review, 30(3), 1167-1197. https://doi.org/10.1007/s10648-018-9433-y