Astımlı bireylerin hastalık algısı ve astım yönetim düzeyleri

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 49 - 64, 30.04.2023

Deniz Yıldız , Derya Tülüce

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1174894

Öz

Amaç: Bu tanımlayıcı tipteki araştırma, astımlı bireylerin hastalık algısı ve astım yönetim düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Araştırma, Aralık 2020-Nisan 2021 tarihleri arasında bir eğitim ve araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları polikliniğine başvuran 211 astımlı birey ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında; hasta tanıtım formu, hastalık algısı ölçeği ve araştırmacılar tarafından hazırlanan astım yönetimi checklisti kullanılmıştır. Veriler SPSS 20.0 programı ile analiz edilmiştir. Araştırmanın yapılabilmesi için ilgili Üniversitesinin Etik Kurulu’ndan etik onay, ilgili hastanenin yönetiminden gerekli yazılı izin ve araştırmaya dahil olan hastalardan yazılı ve sözlü bilgilendirilmiş onam alınmıştır. Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 45.15+14.56 ve astım tanı yılı ortalaması 7.73+7.56 olarak bulunmuştur. Hastaların ifadelerine göre astım kontrol düzeyleri düşük bulunmuştur. Yaş ile hastalık algısı ölçeği alt boyutlarında sonuçlar, duygusal temsiller ve risk faktörleri arasında pozitif korelasyon, kişisel kontrol ve tedavi kontrolü alt boyutu arasında negatif korelasyon bulunmuştur. Hastaların yaşı ile astıma bağlı günlük aktivitede kısıtlılık yaşama arasında negatif yönde, kurtarıcı ilaç kullanımı arasında pozitif yönde fark bulunmuştur. Sonuç: Araştırmaya katılan hastaların hastalık algıları toplam ve alt boyut puan ortalamaları yüksek ve astım yönetim düzeyleri düşük bulunmuştur. Astım hastalarının astım yönetim düzeylerini artırmak için hastaların takip ve tedavi süreçlerinde hastalık algılarının değerlendirilmesi ve sosyokültürel özellikleri göz önünde bulundurularak anemnez alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Astım, astım yönetim checklisti, hastalık algısı ölçeği, hemşirelik

Illness perception and asthma management levels of asthma patients

Öz

Aim: This descriptive research was conducted to determine the illness perception and asthma management levels of asthma patients. Method: The study was performed to the 211 asthmatic individuals applied to the Chest Diseases Clinic at a training and research hospital in December 2020-April 2021. A patient information form, The Revised Illness Perception Questionnaire and an asthma management checklist prepared by the researchers. were used to collect the data. The data were analyzed via SPSS 20.0 program. An ethical approval from the related University Ethics Committee, a written permission from the related hospital administration, oral and written informed consent from the participants were gathered to conduct the research. Results: The mean age of the patients was 45.15±14.56, and the average year of asthma diagnosis was 7.73±7.56. According to the statements of the patients, asthma control levels were found to be low. A positive correlation was found between age and disease perception scale sub-dimensions, results, emotional representations and risk factors, and negative correlations were found between personal control and treatment control sub-dimensions. There was a negative difference between the age of the patients and limitation in daily activities due to asthma, and a positive difference between the use of rescue medication. Conclusion: the total and sub-dimension mean scores of the illness perception of the patients participated in the study were found to be high, and their asthma management levels were low. It is recommended to evaluate the illness perceptions of the asthma patients during the follow-up and treatment processes and to take anamnesis considering their sociocultural characteristics in order to increase the asthma management levels of the patients.

Anahtar Kelimeler

Asthma, asthma management checklist, disease perception scale, nursing

Kaynakça

• Cevhertas L, Ogulur I, Maurer DJ, et al. Advances and recent developments in asthma in 2020. Allergy. 2020;75(12):3124-3146. doi: 10.1111/all.14607.
• Global strategy for asthma management and prevention 2021. https://ginasthma. org/wp-content/uploads/2021/05/ GINA-Main-Report-2021-V2-WMS.pdf (Erişim Tarihi: 19/05/2021).
• Türk Toraks Derneği Astım Tanı ve Tedavi Rehberi. Turkish Thoracic Journal 2016;17:1-96.
• Barrett KE, Barman SM, Boitano S, Brooks HL. Ganong’un Tıbbi Fizyolojisi. Nobel Tıp Kitabevleri; 2018.
• Maciag MC, Phipatanakul W. Prevention of asthma: targets for ıntervention. Chest. 2020;158(3):913-922. doi: 10.1016/j.chest.2020.04.011.
• World Health Organization. Asthma. 2021. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma (Erişim Tarihi: 22/05/2021).
• Global Strategy For Asthma Management and Prevention 2020. https://ginasthma.org/wp-content/ uploads/2020/06/GINA-2020-report_20 _06_04-1-wms.pdf (Erişim Tarihi: 18/11/2020).
• Ünal B, Ergör G, Dinç Horasan G, Kalaça S, Sözmen K. Kurumu TSBHS. Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması. Anıl Matbaa Ltd Şti Ankara 2013. https://sbu.saglik.gov.tr/ekutuphane/kitaplar/khrfat.pdf
• T.C Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Kurumu, Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması, Ankara 2015.
• Rothe T, Spagnolo P, Bridevaux PO, et al. Diagnosis and management of asthma -The Swiss guidelines. Respiration; international review of thoracic diseases. 2018;95(5):364–380. https://doi.org/10.1159/000486797
• Kartaloğlu Z. Astım ve stres arasındaki ilişkiler. Gülhane Tıp Derg. 2011;53: 304-312.
• Kocaman N, Özkan M, Armay Z, Özkan S. Hastalık algısı ölçeğinin türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2007;8:271-280.
• Petrie JK, Weinman J. Why illness perceptions matter. Clin Med. 2006;6(6):536–539.
• Scullion J. The nurse practitioners' perspective on ınhaler education in asthma and chronic obstructive pulmonary disease. Can Respir J. 2018;5. 2018:2525319. doi: 10.1155/2018/2525319
• Hannane A, Misane L, Devouassoux G, Colin C, Letrilliart L. Asthma patients' perception on their care pathway: a qualitative study. NPJ primary care respiratory medicine. 2019;29(1):9. doi: 10.1038/s41533-019-0121-2.
• Price D, Fletcher M, van der Molen T. Asthma control and management in 8,000 European patients: the REcognise Asthma and LInk to Symptoms and Experience (REALISE) survey. NPJ Prim Care Respir Med. 2014;24:14009. doi:10.1038/npjpcrm.2014.9.
• Bahçecıoğlu G, Akyıl R Ç. Determınatıon of effect on asthma control of ıllness perceptıon of asthma patıents. Acta Medica Mediterranea 2014;30:591.
• Weinman J, Petrie KJ, Moss-Morris R, Horne R. The ıllness perception questionnaire: a new method for assessing the cognitive representtation of illness. Psychology and Health 1996;11(3):431-445.
• Doğan MD, Tosun E, Tek AD. Kronik hastalıklarda hastalık algısı, yaşam kalitesi, öz-bakım yönetimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2018;7(3):33-40.
• Papi A, Brightling C, Pedersen SE, Reddel HK. Asthma. The Lancet. 2018; 391(10122),783–800. doi:10.1016/s0140-6736(17)33311-1
• Tiotiu AI, Novakova S, Labor M, et al. Progress in Occupational Asthma. Int J Environ Res Public Health. 2020;24;17(12):4553. doi: 10.3390/ijerph17124553.
• Kara DD, Mert E, Uysal Y, Başhan İ. Çoklu ilaç kullanan erişkinlerde tedaviye uyumun hastalik algısı, bilgi ve tutum bağlamında değerlendirilmesi. TJFMPC. 2017;11(4):227-234.
• Colombo D, Zagni E, Ferri F, Canonica GW, PROXIMA study centers. Gender differences in asthma perception and its impact on quality of life: a post hoc analysis of the PROXIMA (Patient Reported Outcomes and Xolair® In the Management of Asthma) study. Allergy, asthma, and clinical immunology : official journal of the Canadian Society of Allergy and Clinical Immunology 2019;15:65. https://doi.org/10.1186/s 13223-019-0380-z.
• Horne R, Weinman J. Self-regulation and self management in asthma: exploring the role of ıllness perceptions and treatment beliefs in explaining non-adherence to preventer medication, Psychology and Health 2002;17:1,17-32, doı: 10.1080/08870440290001502
• Zillmer LR, Gazzotti MR, Nascimento OA, Montealegre F, Fish J, Jardim JR. Gender differences in the perception of asthma and respiratory symptoms in a population sample of asthma patients in four Brazilian cities. Jornal Brasileiro de Pneumologia. 2014;40(6):591–598. https://doi.org/10.1590/S1806-371320 14000600002.
• Axelsson M, Ekerljung L, Lundbäck B. The significance of asthma follow-up consultations for adherence to asthma medication, asthma medication beliefs, and asthma control. Nursing research and practice, 2015: 139070.
• Federman AD, Wisnivesky JP, Wolf MS, Leventhal H, Halm EA. Inadequate health literacy is associated with suboptimal health beliefs in older asthmatics. J Asthma. 2010;47(6):620-6. doi: 10.3109/02770901003702816
• Maspero JF, Jardim JR, Aranda A, et al. Insights, attitudes, and perceptions about asthma and its treatment: findings from a multinational survey of patients from Latin America. The World Allergy Organization journal 2013;6(1):19. https://doi.org/10.1186/1939-4551-6-19.
• Ozoh OB, Ayuk AC, Ukwaja KN, et al Asthma management and control in Nigeria: the asthma insight and reality Nigeria (AIRNIG) study. Expert review of respiratory medicine. 2019;13(9):917-927. https://doi.org/10.1080/17476348.2019.1651201.
• Gold LS, Smith N, Allen-Ramey FC, Nathan RA, Sullivan SD. Associations of patient outcomes with level of asthma control. Associations of patient outcomes with level of asthma control. Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 2012;109(4):260–265.e2. https://doi.org/10.1016/j.anai.2012.07.024
• Marchioro J, Gazzotti MR, Nascimento OA, Montealegre F, Fish J, Jardim JR. (2014). Level of asthma control and its relationship with medication use in asthma patients in Brazil. Jornal brasileiro de pneumologia: publicacao oficial da Sociedade Brasileira de Pneumologia e Tisilogia 2014;40(5):487-494. https://doi.org/10.1590/s1806-37132014000500004.
• Sekerel BE, Gemicioglu B, Soriano JB. Asthma insights and reality in Turkey (aıret) study. Respiratory Medicine 2006;100(10): 1850-1864.
• Çalışkan SŞ, Erdenen F, Çelik N, Şak D, Kantarcı EN. Astım Tedavisi Görmekte Olan Hastalarda Gına Kılavuzuna Uyumun Değerlendirilmesi Asthma Allerji İmmünoloji 2017;15:23-31. doi: 10.21911/Aai.14.
• Ahmedani BK, Peterson EL, Wells KE, Williams LK. Examining the relationship between depression and asthma exacerbations in a prospective follow-up study. Psychosom Med. 2013;75(3):305-10. doi: 10.1097/PSY.0b013e3182864ee