Kadınların kadercilik eğilimleri ile meme kanseri korkusu ve meme kanseri tarama inançları arasındaki ilişki

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 109 - 120

Elif Keten Edis

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı kadınların kadercilik eğilimleri ile meme kanseri korkusu ve meme kanseri tarama inançları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Yöntem: Kesitsel ve ilişki arayıcı tipteki bu çalışma Şubat-Temmuz 2024 tarihleri arasında bir hastanenin doğum ve kadın hastalıkları polikliniklerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya 419 kadın katılmıştır. Araştırma verileri kişisel bilgi formu, Champion Meme Kanseri Korku Ölçeği, Meme Kanseri Tarama İnançları Ölçeği ve Kadercilik Eğilimi Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, Pearson korelasyon analizi ve doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan kadınların yaş ortalamaları 35.31±10.70’dir. Kadınların %52.7’i kendi kendine meme muayenesinin nasıl yapıldığını bilmektedir. Ancak kadınların %52’si kendine meme muayenesi yapmamaktadır. Son beş yıl içerisinde klinik meme muayenesi yaptıran kadın oranı %17.2, mamografi yaptıran kadın oranı ise %16.7’dir. Araştırmada kadercilik eğilimi ile meme kanseri korkusu arasında pozitif yönde, düşük düzeyde anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p<0.05). Kadercilik eğilimi ile meme kanseri tarama inançları toplam ve alt boyut puan ortalamaları arasında ise negatif yönde, düşük düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur (p<0.05). Regresyon analizi sonuçları kadercilik eğiliminin meme kanseri korkusu üzerinde anlamlı ve pozitif yönde bir etkisinin olduğunu, meme kanseri tarama inançları üzerinde ise anlamlı ve negatif yönde etkisinin olduğunu göstermiştir (p<0.05). Sonuç: Araştırma sonuçları kadercilik eğilimi arttıkça meme kanseri korkusunun arttığını, meme kanseri tarama inançlarının ise olumsuz yönde etkilendiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

kadın sağlığı, meme kanseri, sağlık tutumu, Dini inançlar, erken tanı

The relationship between women's fatalistic tendencies and their fear of breast cancer and breast cancer screening beliefs

Öz

Aim: The aim of this study was to determine the relationship between women's fatalistic tendencies and their fear of breast cancer and breast cancer screening beliefs. Methods: This cross-sectional and correlational study was conducted in the obstetrics and gynecology outpatient clinics of a hospital between February and July 2024. The study included the participation of 419 women. The research data were collected using the individual information form, Champion Breast Cancer Fear Scale, Breast Cancer Screening Beliefs Scale, and Fatalism Tendency Scale. Descriptive statistics, Pearson correlation analysis, and linear regression analysis were used to analyze the data. Results: The mean age of the women participating in the study was 35.31±10.70 years. Of women, 52.7% know how to do breast self-examination. However, 52% of the women do not perform breast self-examination. The rate of women who had a clinical breast examination in the last five years was 17.2%, and the rate of women who had a mammogram was 16.7%. The study found a positive, low-level, and significant correlation between fatalism and fear of breast cancer(p<0.05). A negative and low-level significant correlation was found between fatalism and breast cancer screening beliefs total and sub-dimension mean scores (p<0.05). Regression analysis results showed that fatalism has a significant and positive effect on fear of breast cancer and a significant and negative impact on breast cancer screening beliefs (p<0.05). Conclusion: Research results showed that as fatalism increases, fear of breast cancer increases, and breast cancer screening beliefs are negatively affected.

Anahtar Kelimeler

breast cancer, health attitude, Religious beliefs, early diagnosis, women's health

Kaynakça

• Charkazi A, Samimi A, Razzaghi K, Kouchaki GM, Moodi M, Meirkarimi K, et al. Adherence to recommended breast cancer screening in Iranian Turkmen women: The role of knowledge and beliefs. Int Sch Res Notices. 2013;2013(1):581027. doi: 10.5402/2013/581027.
• Molaei-Zardanjani M, Savabi-Esfahani M, Taleghani F. Fatalism in breast cancer and performing mammography on women with or without a family history of breast cancer. BMC Women Health. 2019;19:1-5. doi: 10.1186/s12905-019-0810-6.
• WHO. Breast cancer: World Health Organization; 2024. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/breast-cancer. 10 Kasım 2024’te erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. Sağlık istatistikleri yıllığı, 2022. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü; 2024. https://www.saglik.gov.tr/TR-84930/saglik-istatistikleri-yilliklari.html. 10 Kasım 2024'te erişildi.
• Sağlık Bakanlığı. Kanser Taramaları. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi Başkanlığı; 2023. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari. 10 Kasım 2024'te erişildi.
• Özkan İ, Taylan S. Barriers to women’s breast cancer screening behaviors in several countries: A meta-synthesis study. Health Care Women Int. 2021;42(7-9):1013-43. doi: 10.1080/07399332.2020.1814777.
• Saeed S, Asim M, Sohail MM. Fears and barriers: problems in breast cancer diagnosis and treatment in Pakistan. BMC Women Health. 2021;21:1-10. doi: 10.1186/s12905-021-01293-6.
• Taha H, Al-Qutob R, Nyström L, Wahlström R, Berggren V. “Voices of Fear and Safety” Women’s ambivalence towards breast cancer and breast health: A qualitative study from Jordan. BMC Women's Health. 2012;12:1-10. doi: 10.1186/1472-6874-12-21.
• Elsaba HAHF, Abd El-Maksoud ASA. Relationship of fear and fatalism with breast cancer screening among women using health belief model. International Journal of Advanced Nursing Studies. 2020;9(2):52-60. doi: 10.14419/ijans.v9i2.30970.
• Emami L, Ghahramanian A, Rahmani A, Mirza Aghazadeh A, Onyeka TC, Nabighadim A. Beliefs, fear and awareness of women about breast cancer: Effects on mammography screening practices. Nurs Open. 2021;8(2):890-9. doi: 10.1002/nop2.696.
• Ayyıldız Nİ, Evcimen H. Aile sağlığı merkezine başvuran kadınların kanser tarama tutumlarının kadercilik ile ilişkisinin incelenmesi. TJFPMC. 2024;18(3):364-70. doi: 10.21763/tjfmpc.1381248.
• Kissal A, Ersin F, Koç M, Vural B, Çetin Ö. Determination of women’s health beliefs, breast cancer fears, and fatalism associated with behaviors regarding the early diagnosis of breast cancer. Int J Cancer Manag. 2018;11(12):e80223. doi: 10.5812/ijcm.80223.
• Ece ZO, Koçak HS, Güngörmüş Z. Birinci derece yakını meme kanserli kadınların korku düzeyinin erken tanı davranışlarına etkisi. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2022;5(1):22-9. doi: 10.54189/hbd.1049877.
• Champion VL, Skinner CS, Menon U, Rawl S, Giesler RB, Monahan P, et al. A breast cancer fear scale: Psychometric development. J Health Psychol. 2004;9(6):753-62. doi: 10.1177/1359105304045383.
• Secginli S. Mammography self-efficacy scale and breast cancer fear scale: Psychometric testing of the Turkish versions. Cancer Nursing. 2012;35(5):365-73. doi: 10.1097/NCC.0b013e3182331a9a.
• Kwok C, Fethney J, White K. Chinese breast cancer screening beliefs questionnaire: development and psychometric testing with Chinese‐Australian women. J Adv Nurs. 2010;66(1):191-200. doi: 10.1111/j.1365-2648.2009.05177.x.
• Türkoğlu N, Çelik AS. Validity and reliability of the Turkish version of the breast cancer screening beliefs scale. Eur J Breast Health. 2021;17(2):116-22. doi: 10.4274/ejbh.galenos.2020.5565.
• Kaya A, Bozkur B. Kadercilik eğilimi ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2015;11(3):935-46. doi: 10.17860/efd.55137.
• Hair JF, Black WC, Babin BJ, Anderson RE, Tatham RL. Multivariate data analysis: Pearson Education Limited. 2013.
• Morgan GA, Leech NL, Gloeckner GW, Barrett KC. SPSS for introductory statistics: Use and interpretation: Psychology Press; 2004. https://doi.org/10.4324/9781410610539.
• Saçıkara Z, Koçoğlu-tanyer D. Kırsal bölgede yaşayan kadınların serviks ve meme kanseri taramalarına katılım ve bilgi durumları. STED. 2021;30(1):43-52. doi: 10.17942/sted.652657.
• Bozkurt ÖD, Hazar S, Can M, Ahsun S. Kadınlarda sağlık anksiyetesi ve meme kanseri korkusunun erken tanı davranışlarına etkisi. BAUN Sag Bil Derg. 2021;10(3):348-55. doi: 10.53424/balikesirsbd.959775.
• Abbas MO, Baig M. Knowledge and practice concerning breast cancer risk factors and screening among females in UAE. Asian Pac J Cancer Prev. 2023;24(2):479-87. doi: 10.31557/APJCP.2023.24.2.479.
• Ghahramanian A, Rahmani A, Aghazadeh AM, Mehr LE. Relationships of fear of breast cancer and fatalism with screening behavior in women referred to health centers of Tabriz in Iran. Asian Pac J Cancer Prev. 2016;17(9):4427-32. doi: 10.7314/APJCP.2016.17.9.4427.
• Flores-Luevano S, Shokar NK, Dwivedi AK, Shokar GS, Defeu SN. Breast cancer fear among Mexican American women in the United States. Breast Cancer. 2020;14:1-8. doi: 10.1177/1178223420952745.
• Şipal ŞB. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeylerinin meme kanseri tarama inançları üzerine etkisi (Yükseklisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2022.
• Altıntaş HK, Aslan GK. Kadınların meme ve serviks kanserinin erken tanısına yönelik sağlık inançlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2020;7(3):249-61. doi: 10.31125/hunhemsire.834101.
• Gündüz İC, Aktaş B. Testis kanseri ve kendi kendine testis muayenesine yönelik inanç ve tutumlar ile kadercilik eğilimi arasındaki ilişki. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2021;7(3):501-6. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ikcusbfd/issue/72902/1034652.
• Akmeşe NB, Altunbaş K. Bir eğitim ve araştırma hastanesindeki hemşirelerin kanser taramalarına yönelik tutumları ve kadercilik eğilimleri. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2023;5(3):271-85. doi: 10.54061/jphn.1308469.
• Duru G, Topatan S. A barrier to participation in cervical cancer screenings: fatalism. Women Health. 2023;63(6):436-44. doi: 10.1080/03630242.2023.2223698.
• Selvi A, Kaya H. The relationship between learning needs and fatalism tendency in women who have a relative with breast cancer. J Relig Health. 2022;61(2):1333-50. doi: 10.1007/s10943-021-01339-x.
• Yıldırım MS, Yıldız M, Okyar G. Investigation of the relationship between fear and fate of breast cancer in women over 40. Aegean Journal of Obstetrics and Gynecology. 2020;2(3):53-7. doi: 10.46328/aejog.v2i3.51