MEB 7. Sınıf Matematik Ders Kitabının Matematiksel Yaratıcılığı Desteklemesi Bağlamında İncelenmesi

Year 2023, Volume: 52 Issue: 1 - K-12 BECERİ EĞİTİMİNDE TÜRKİYE PERSPEKTİFİ: KURAM VE UYGULAMA, 537 - 576, 25.12.2023

Ayşenur Altuner Sözeri , Şeyma Şengil Akar , Elif Yıldırım-saygı

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1292321

Abstract

Bu araştırmada 2022-2023 eğitim öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı ortaokullarda okutulan MEB yayınları 7. sınıf matematik ders kitabının ve kitaptaki problemlerin yaratıcılığı destekleme bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada doküman incelemesi kullanılmıştır. Matematik ders kitabında yer alan yaratıcılık, araştırmanın durumudur. Bu durumu derinlemesine incelemek için faydalanılan kaynak ise MEB yayınları 7. sınıf matematik ders kitabıdır. Çalışma kapsamındaki veriler doküman analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Doküman analizinde, önce kitabın görevleri, problemleri ve problem çözümlerini sunuş sırası, sunuş biçimi gibi genel yapısı incelenmiştir daha sonra ise DISCOVER Problem Matrisi kullanılarak problemlerin düzeyleri tespit edilmiştir. Bu kitaptaki 824 problemin 140’ının (%17) problem türü I, 441’inin (%54) problem türü II, 235’sinin (%28) problem türü III, 6’ünün (%0,7) problem türü IV, 2’sinin (%0,2) problem türü V, kategorisinde değerlendirildiği görülmektedir. Ayrıca ders kitabında problem türü VI kategorisinde bir problem bulunmamıştır. Bu araştırmanın sonucunda incelenen problemlerin DISCOVER Problem Matrisine göre üst düzey yani yaratıcılığı daha çok destekleyen problem türlerindeki dağılımın çok az sayıda görülmüştür. Matematiksel yaratıcılığı destekleme düzeyleri bakımından ders kitabının eksikleri tespit edilmiştir. Bundan sonraki yayımlarda ders kitaplarında açık uçlu ve yaratıcılığı daha çok destekleyen problem kurma temelli görevlere ve problemlere daha çok yer verilmesi önerilmektedir.

Keywords

matematik ders kitabı,, matematiksel yaratıcılık,, yaratıcılık,, DISCOVER Problem matrisi, problemler

The Examination of 7th Grade Mathematics Textbook in the Context of Supporting Mathematical Creativity

Abstract

In this study, it was aimed to examine the 7th grade mathematics textbook and the problems in the 7th grade mathematics textbook of the Ministry of National Education, which was taught in secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in the 2022-2023 academic year, in the context of supporting creativity. Document analysis was used in the study. Creativity in the mathematics textbook is the case of the research. The source used to examine this situation in depth is the 7th grade mathematics textbook published by the Ministry of National Education. The data within the scope of the study were analyzed using document analysis method. In the document analysis, first the general structure of the book such as the tasks, the order of presentation of problems and problem solutions, and the way of presentation were examined, and then the levels of the problems were determined using the DISCOVER Problem Matrix. It is seen that 140 (17%) of the 824 problems in this book are categorized as problem type I, 441 (54%) as problem type II, 235 (28%) as problem type III, 6 (0.7%) as problem type IV, and 2 (0.2%) as problem type V. In addition, there was no problem in problem type VI category in the textbook. As a result of this study, it was seen that the distribution of the problems analyzed in the problem types that support creativity more, that is, higher level according to the DISCOVER Problem Matrix, was very low. The deficiencies of the textbook in terms of the level of supporting mathematical creativity were identified. In future publications, it is recommended to include more open-ended problem-based tasks and problems that support creativity more in the textbooks.

Keywords

Creativity, Mathematical Creativity, Problems, DISCOVER Problem Matrix, Math Text Book

References

• Altun, M. (2005). İlköğretim ikinci kademede (6, 7 ve 8. Sınıflarda) matematik öğretimi. Aktüel Alfa Akademi Yayınları.
• Altunkaya, H. (2010). Eski ve yeni ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programları ve ders kitaplarında dil bilgisi öğretiminin karşılaştırılması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Akran, K. (2022). Ortaokul matematik ders kitaplarının gerçekçi matematik eğitimine uygunluğunun incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Siirt.
• Amit, M. and Gilat, T. (2012). Reflecting upon ambiguous situations as a way of developing students’ mathematical creativity. In Proceedings of the 36th Conference of the International Group for the Psychology of Mathematics Education (Vol. 2, pp. 19-26). Taipei, Taiwan: PME.
• Arslan, S. ve Özpınar, İ. (2009). Yeni ilköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretim programına uygunluğunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 26–38.
• Baer, J. (1991). ‘Generality of creativity across performance domains’. Creativity Research Journal, 4, 23- 39. https://doi.org/10.1080/10400419109534371
• Baer, J. (1993). Creativity and divergent thinking: A task-specific approach. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Bakeman, R., and Gottman, J. M. (1997). Observing ınteraction: an ıntroduction to sequential analysis (2nd ed.). Cambridge University Press.
• Baykul, Y. (2021). İlkokulda matematik öğretimi (15. Baskı). Pegem Akademi Yayınları.
• Bulut, S., Boz-Yaman, B., ve Yavuz, F. D. (2016). 7. sınıf matematik ders kitaplarında dönüşüm geometrisi işlenişinin öğretim programları açısından değerlendirilmesi. Ilkogretim Online, 15(4). https://doi.org/10.17051/io.2016.86316
• Biçer, A. (2021). A systematic literature review: discipline-specific and general ınstructional practices fostering the mathematical creativity of students. International Journal of Education in Mathematics, Science, and Technology (IJEMST), 9(2), 252-281. https://doi.org/10.46328/ijemst.1254
• Bingölbali, E. ve Özdiner, M. (2022). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitabı etkinliklerinin gerçek hayatla ilişkilendirme açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 24 (1) , 45-65. https://doi.org/10.32709/akusosbil.885878
• Carreira, S. and Amaral, N. (2018). Mathematical problem solving beyond school: A tool for highlighting creativity in children’s solutions. Broadening the Scope of Research on Mathematical Problem Solving: A Focus on Technology, Creativity and Affect, 187-217.
• Chamberlin, S.A. and Moon, S.M. (2005). Model-eliciting activities as tool to develop and identify creativity gifted mathematicians. Journal of Secondary Gifted Education, 17(1), 37–47. https://doi.org/10.4219/jsge-2005-393
• Emir, S., Erdoğan, T., & Kuyumcu, A. (2007). Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin yaratıcı düşünme düzeyleri ile sosyo-kültürel özelliklerinin ilişkisi. HAYEF Journal of Education, 4(1).
• Engin, Ö. (2015). Türkiye 7. sınıf Matematik ders kitabındaki etkinliklerin bilişsel istem düzeylerinin program ve farklı ülkelerle karşılaştırılması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ervynck, G. (1991). Mathematical Creativity. In: D. Tall (Ed.), Advanced Mathematical Thinking (pp. 42-53). Kluwer Academic.
• Ervynck, G. (2002). Mathematical Creativity. In: Tall, D. (eds) Advanced Mathematical Thinking. Mathematics Education Library, vol 11. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/0-306-47203-1_3
• Forster, N. (1995). The analysis of company documentation. In C. Cassell ve G. Symon (Eds.) Qualitative methods in organizational research: Apractical guide. Sage.
• Foong, P. Y. (2002). The role of problems to enhance pedagogical practices in the Singapore mathematics classroom. The Mathematics Educator, 6(2),15-31.
• Güçyeter, Ş. (2009). Farklı türde problem geliştirmeye yarayan dıscover problem matrisinin revize edilerek psikometrik özelliklerinin araştırılması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Güçyeter, Ş. (2011). DISCOVER problem matrisinin revize edilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 1 (1), 104-131.
• Haylock, D. W. (1987). A framework for assessing mathematical creativity in school children. Education Studies in Mathematics, 18(1), 59-74. https://doi.org/10.1007/BF00367914
• İnel Ekici, D. ve Tanır, H. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Bilimsel Yaratıcılık Düzeylerini Etkileyen Faktörler Üzerine Nitel Bir Araştırma. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 35-50. https://doi.org/10.21733/ibad.711670
• Jonassen, D. H. and Kwon, H. I. (2001). Communication Patterns in Computer Mediated Versus Face to Face Group Problem Solving. Educational Technology Research and Development, 49 (1), 35-51. https://doi.org/10.1007/BF02504505
• Kampylis, P., and Berki, E. (2014). Nurturing Creative Thinking. International Academy of Education. Kanlı, E. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel yaratıcılık düzeyleri, cinsiyet ve bilimsel tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(4), 1792-1802. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342992
• Kayapınar, A. (2015). Matematiksel problem çözme stratejileri öğretiminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin problem çözme performanslarına ve öz düzenleyici öğrenmelerine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Kattou, M., Kontoyianni, K., Pitta-Pantazi, D. et al. (2013). Connecting mathematical creativity to mathematical ability. ZDM Mathematics Education 45, 167–181 https://doi.org/10.1007/s11858-012-0467-1 Kontoyianni, K., Kattou, M., Pitta-Pantazi, D., and Christou, C. (2013). Integrating mathematical abilities and creativity in the assessment of mathematical giftedness. Psychological Test and Assessment Modeling, 55(3), 289. Kerpiç, A. (2011). Etkinlik tasarım prensipleri çerçevesinde 7. sınıf matematik ders kitabı etkinliklerinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. Kızılçaoğlu, A. (2003). Ortaöğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 19-34.
• Leikin, R. (2013). Evaluating mathematical creativity: The interplay between multiplicity and insight. Psychological Test and Assessment Modeling, 55(4), 385-400.
• Leikin, R., and Lev, M. (2012). Mathematical creativity in generally gifted and mathematically excelling adolescents: what makes the difference? ZDM Mathematics Education, 45(2), 183-197. https://doi.org/10.1007/s11858-012-0460-8
• Maker, C. J. and Schiever, S. W. (2005). Teaching models in education of the gifted. Proed Inc.
• Mayer, R.E. (1999). Human Nonadversary Problem Solving. In: Gilhooly, K.J. (eds) Human and Machine Problem Solving. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4684-8015-3_3
• Memduhoğlu, H. B., Uçar, R. ve Uçar, H. İ. (2017). Örnek Uygulamalarla Eğitimde Yaratıcılık Yaratıcı Okul Yaratıcı Öğretmen. (Birinci basım). Pagem A Akademi.
• Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005). Matematik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Talim Terbiye Başkanlığı Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2009). Matematik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Talim Terbiye Başkanlığı Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Matematik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Talim Terbiye Başkanlığı Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Matematik dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). MEB Talim Terbiye Başkanlığı Yayınları. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329
• MEB (2018). Ortaokul ve İmamhatip Ortaokulu Matematik Dersi 7. Sınıf ders kitabı. MEB Talim Terbiye Başkanlığı Yayınları. https://tegmmateryal.eba.gov.tr/
• Mann, E. L. (2005). Mathematical creativity and school mathematics: Indicators of mathematical creativity in middle school students. (Doctor of Philosophy), University of Connecticut.
• Nadjafikhah, M., Yaftian, N., and Bakhshalizadeh, S. (2012). Mathematical creativity: some definitions and characteristics. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 31, 285-291. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.12.056
• Orhon, G. (2014). Yaratıcılık: Nörofizyolojik, felsefi ve eğitsel temeller. Pegem Akademi Özdiner, M. (2021). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin matematiksel ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ayfon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkocatepe.
• Pehkonen, E. (1997).The state-of-art in mathematical creativity. ZDM Mathematics Education, 29, 63–67 https://doi.org/10.1007/s11858-997-0001-z
• Polat, S. (2021). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki matematiksel görev türlerinin bilişsel istem düzeyleri açısından incelenmesi: cebir öğrenme alanı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Runco, M. A. (1989). The creativity of children's art. Child Study Journal, 19(3), 177–189.
• Runco, M. A. (1999). A longitudinal study of exceptional giftedness and creativity. Creativity Research Journal, 12(2), 161-164. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_8
• Sak, U., and Maker C. J. (2005). Divergence and convergence of mental forces of children in open and closed mathematical problems. International Education Journal, 6 (2), 252-260.
• Sak, U., and Maker, C. J. (2006). Developmental variation in children’s creative mathematical thinking as a function of schooling, age and knowledge. Creativity Research Journal, 18 (3), 279-191. https://doi.org/10.1207/s15326934crj1803_5
• Schiever, S. W., and Maker, C. J. (1991). Enrichment and acceleration: An overview and new directions. In G. Davis, ve N. Colangelo (Eds.), Handbook of gifted education (pp. 99‐110). Boston: Allyn ve Bacon.
• Sharp, C. (2004). Developing young children’s creativity: What can we learn from research. Topic, 32, 5-12. Sheffield, L. J. (1994). The development of gifted and talented mathematics students and the National Council of Teachers of Mathematics standards (RBDM9404). Storrs: University of Connecticut, The National Research Center on the Gifted and Talented.
• Simonton, D. K. (2005). Creativity in psychology: on becoming and being a great psychologist. In J. C. Kaufman ve J. Baer (Eds.), Creativity across domains: Faces of the muse (pp. 139–151).
• Silver, E. A. (1997). Fostering creativity through instruction rich in mathematical problem solving and problem posing. ZDM-The International Journal on Mathematics Education, 29, 75-80. https://doi.org/10.1007/s11858-997-0003-x
• Sriraman, B. (2004). The characteristics of mathematical creativity. The International Journal on Mathematics Education [ZDM], 41, 13-27. https://doi.org/10.1007/s11858-008-0114-z
• Sriraman, B. (2005). Are giftedness ve creativity synonyms in mathematics? An analysis of constructs within the professional and school realms. The Journal of Secondary Gifted Education, 17, 20–36. https://doi.org/10.4219/jsge-2005-389
• Sriraman, B. (2008). Creativity, Giftedness, and Talent Development in Mathematics (Vol. 4). Age Publishing Inc.
• Sriraman, B. (2009). The characteristics of mathematical creativity. The International Journal on Mathematics Education [ZDM], 41, 13-27. https://doi.org/10.1007/s11858-008-0114-z
• Sternberg, R. J., and Davidson, J. E. (Eds.). (2005). Conceptions of giftedness. Cambridge University Press.
• Sternberg, R. J., and Lubart, T. I. (1995). Defying the crowd: Cultivating creativity in a culture of conformity. Free Press.
• Şahintepe, E. (2022). İlköğretim 8. sınıf matematik ders kitabının zihnin geometrik alışkanlıkları açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Şengil-Akar, Ş. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin matematiksel yaratıcılıklarının matematiksel modelleme etkinlikleri sürecinde incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şengil-Akar, Ş., and Yetkin-Özdemir, I. E. (2022). Investigation of mathematical collective creativity of gifted middle school students during model-eliciting activities: the case of the quilt problem. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 53(2), 337-363. https://doi.org/10.1080/0020739X.2020.1768311
• Temizkalp, G. (2010). Öğretmen adaylarının yaratıcılık düzeyleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Türkmen, S. (2022). Ortaokul matematik ders kitaplarının problem çözme stratejileri açısından incelenmesi: sayılar ve işlemler öğrenme alanı, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tuna, A. ve Biber, A. Ç. (2017). Ortaokul matematik kitaplarındaki öğrenme alanları ve bloom taksonomisine göre karşılaştırmalı analizi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 36(1), 161-174.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/30333/327396
• Üstündağ, T. (2014). Yaratıcılığa yolculuk. Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Wach, E. and Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, ILT Brief 13 August 2013, www.ids.ac.uk. IDS.