Sporcularda Rol Belirsizliğinin Tükenmişlik Düzeyine Etkisi

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 358 - 370, 15.01.2025

Yunus Emre Büyükbasmacı , Murat Erdoğdu

https://doi.org/10.33206/mjss.1445558

Abstract

Literatürde rol belirsizliği bireylerin sosyal ortamlardaki görev yetki ve sorumluluklarının net olmaması ile ilişkilendirilmiştir. Tükenmişlik ise yıpranmışlık, güç ve enerji azalması, çaresizlik ve artan tatminsizlik hissi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı sporcularda rol belirsizliğinin tükenmişlik düzeyine etkisini ortaya koymaktır. Veri toplama araçları olarak Beauchamp ve Bray (2001) tarafından geliştirilen Davarcı (2008) tarafından Türkçeye uyarlanan "Sporcularda Rol Belirsizliği Envanteri" ve Raedeke ile Smith (2001) tarafından geliştirilen Kelecek, Kara, Çetinkalp ve Aşçı (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan “Sporcu Tükenmişlik Ölçeği" kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde ise SPSS paket programı kullanılmıştır. Çalışma öncesinde kurulan hipotezleri sınamak amacıyla normallik testi gerçekleştirilmiş, sırasıyla tanımlayıcı istatistik analizi, korelasyon analizi ve regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın sonunda, sporcuların rol belirsizliği ile tükenmişlik algıları arasında olumlu yönde orta düzeyde (X=,574) bir ilişki belirlenmiştir. Sporcuların rol belirsizliği puanları arttıkça tükenmişlik puanlarında da bir artış olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Spor, Sporcular, Rol Belirsizliği, Tükenmişlik.

Ethical Statement

“Sporcularda Rol Belirsizliğinin Tükenmişlik Düzeyine Etkisi” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 07.08.2023 tarih ve 13 sayılı toplantısında alınmıştır.

Thanks

Çalışmanın özellikle veri toplama kısmında desteğini esirgemeyen çalışamızı sahiplenen antrenör ve aynı zamanda beden eğitimi ve spor öğretmeni Ali Nail Şengül'e teşekkür ederiz.

Effect of Role Uncertainty on the Level of Burnout in Athletes

Abstract

In the literature, role ambiguity has been associated with the lack of clarity of the duties, authorities and responsibilities of individuals in social environments. Burnout is defined as exhaustion, a decrease in strength and energy, a feeling of helplessness and increasing dissatisfaction. The aim of this study is to reveal the effect of role uncertainty on burnout levels in athletes. The "Athlete Role Ambiguity Inventory" developed by Beauchamp and Bray (2001) and adapted to Turkish by Davarcı (2008) and the "Athlete Burnout Scale" developed by Raedeke and Smith (2001) and adapted to Turkish by Kelecek, Kara, Çetinkalp, and Aşçı (2016) were used as data collection tools. The SPSS package program was used in the analysis of the obtained data. In order to test the hypotheses established before the study, a normality test was performed, descriptive statistical analysis, correlation analysis and regression analysis were performed, respectively. At the end of the study, a positive moderate relationship (X=,574) was determined between burnout perceptions and role ambiguity of athletes. It has been found that as the role uncertainty scores of athletes increase, there was also an increase in their burnout scores.

Keywords

Sports, Athletes, Role Ambiguity, Burnout.

References

• Alkan, D. (2015). Hemşirelerde Rol Çatışması Rol Belirsizliği ve Tükenmişlik. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Ambrose, S. C., Rutherford, B. N., Shepherd, C. D., ve Tashchian, A. (2014). Boundary spanner multi-faceted role ambiguity and burnout: an exploratory study. Industrial Marketing Management. 43(6), 1070–1078. https://doi:10.1016/j.indmarman.2014.05.0
• Aras, Z. (2006). Bı̇rı̇ncı̇ Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Hemşı̇re ve Ebelerin Tükenmişlik Durumları. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Arslan, S. (2016). Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Örgütsel Yabancılaşmaya Etkisi: Alanya Belediyesi’nde Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya.
• Ashford, S. J., Lee, C., ve Bobko, P. (1989). Content, cause and consequences of job ınsecurıty: a theory- based measure and substantive test. Academy of Management Journal. 32(4), 803–829. https://doi:10.2307/256569
• Baltaş A., ve Baltaş Z. (2013). Stres ve başa çıkma yolları, Remzi Kitabevi.
• Bauer, J. C., ve Simmon, P. R. (2000). Role ambiguity: A Review and ıntegration of the literature. Journal of Modern Business. 3, 1-27. https://citeseerx.ist.psu.edu
• Bedeian, A. G., ve Armenakis, A. A. (1981). A Path-analytic study of the consequences of role conflict and ambiguity. Academy of Management Journal. 24(2), 417–424. https://doi:10.5465/255852
• Beehr, T. A. (1976). Perceived situational moderators of the relationship between subjective role ambiguity and role strain. Journal of Applied Psychology. 61(1), 35–40. https://doi:10.1037/0021-9010.61.1.35
• Biddle, B. J. (1986). Recent developments in role theory. Annual Review of Sociology. 12(1), 67-92. https://doi:10.1146/annurev.so.12.080186.000435
• Brief, A., ve Aldag, R. (1976). Correlates of role ındices. Journal of Applied Psychology. 61, 468-472. https://doi:10.1037/0021-9010.61.4.468
• Canadas-De la Fuente G, Ortega E, Ramirez-Baena L, De la FuenteSolana E, Vargas C, ve Gómez-Urquiza J. ( 2018). Marital status, and children as risk factors for burnout in nurses: a meta-analytic study. Environ Res Public Health. 25;15(10):2102.
• Caplan, R. D., ve Jones, K. W. (1975). Effects of work load, role ambiguity and type a personality on anxiety, depression and heart rate. Journal of Applied Psychology. 60(6), 713–719. https://doi:10.1037/0021- 9010.60.6.713.
• Davarcı, S. (2008). Sporcularda Rol Belirsizliğinin Grup Bütünlüğüne Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Mersin.
• DSÖ. (2023). https://www.who.int/ Erişim Tarihi: 12.06.2023.
• Dubinsky, A. J., Michaels, R. E., Kotabe, M., Lim, C. U., ve Moon, H. (1992). Influence of role stress on ındustrial salespeople’s work outcomes in the united states, japan and korea. Journal of International Business Studies. 23(1), 77–99. https://doi:10.1057/palgrave.jibs.8490260
• Duran, N. (2022). Covıd-19 Pandemisi Süresince Sağlık Çalışanlarında İkincil Travmatizasyon ve Tükenmişlik Düzeyi İle İlişkili Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Edelwich, J., ve Brodsky, A. (1980). Burnout: stages of disillusionment in the helping professions. dordrecht: kluwer academic, Plenum Publishers.
• Eys, M. A., ve Carron, A. V. (2001). Role ambiguity, task cohesion and task self-efficacy. Small Group Research. 32(3), 356–373. https://doi:10.1177/104649640103200305
• Freudenberger H. J,. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30, 159-165. http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Füsun Ersoy, R., ve Cenap Yıldırım T.E. (2001). Tükenmişlik (staff burnout) sendromu. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi. 2001; https://ttb.org.tr%5CSTED%5Csted0201%5C1.html
• George D, ve Mallery M, (2010). SPSS for windows step by step: A Simple guide and reference. 17.0 Update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Gezer E, ve Yenel F. (2009). Stres veren yaşam olaylarının öğretim elemanlarının depresyon ve tükenmişlik düzeylerine etkisi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi;14(4):1–13.
• Glissmeyer, M., Bishop, J. W., ve Fass, R. D. (2007). Role conflict, role ambiguity and ıntention to quit the organization: the case of law enforcement officers. In Decision Sciences Institute Annual Conference. 38th Southwest. 458-469.
• Greene, C. N., ve Organ, D. W. (1973). An Evaluation of causal models linking the received role with job satisfaction. Administrative Science Quarterly. 18(1), 95-103. https://doi:10.2307/2391931
• Güleç, R. (2013). Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Tükenmişliğe Etkisi ve Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• House, R. J., ve Rizzo, J. R. (1972a). Role conflict and ambiguity as critical variables in a model of organizational behavior. Organizational Behavior and Human Performance. 7(3), 467–505. https://doi:10.1016/0030-5073(72)90030-x
• Iwanicki EF. (1983). Toward understanding and alleviating teacher burnout. Theory Pract [Internet]. 5;22(1):27–32. http://doi/abs/10.1080/00405848309543034
• Jackson, S. E., ve Schuler, R. S. (1985). A Meta-analysis and conceptual critique of research on role ambiguity and role conflict in work settings. Organizational Behavior and Human Decision Processes. 36(1), 16–78. https://doi:10.1016/0749-5978(85)90020-2
• Kaçmaz N. (2005). Tükenmişlik sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi. 68(1):29–32.
• Kahn, R, Wolfe, D, Quinn, R, Snoek, J veRosentbal, R (1964). Organizational stress: Studies in role conflict and ambiguity. New York: Wiley.
• Kalkan, B. (2015). Öğretmenlerde Rol Belirsizliğinin ve Rol Çatışmasının Tükenmişliğe Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Karadağ N. (2013). Tükenmişlik ve İş Doyumu (Kırklareli Devlet Hastanesi Hemşireleri Örneği), Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Katz, D., ve Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. H. Can, Y. Bayar (çev.) Doğan Basımevi.
• Kelecek, S., Kara, F. M., Kazak Çetinkalp, Z., ve Aşçı, F. H. (2016). Sporcu tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması. Spor Bilimleri Dergisi, 27(4), 149-161.
• Keller, R. T. (1975). Role conflict and ambiguity: correlates with job satisfaction and values. Personnel Psychology. 28(1), 57-64. https://doi:10.1111/j.1744-6570.1975.tb00391.x
• Kepir Sinangil H. (2007).,“Profesyonel yaşamda iş stresi ve tükenmişlik”, (Çevrimiçi) http// polater.com.tr/devam.php.
• King, L. A., ve King, D. W. (1990). Role conflict and role ambiguity: a critical assessment of construct validity. Psychological Bulletin. 107(1), 48–64. https://doi:10.1037/0033-2909.107.1.48
• Kocaman, E. (2015). Hemşirelerde Tükenmişlik ile Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği Arasındaki İlişki: Çorlu Devlet Hastanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tekirdağ.
• Küçükaltan D. (2009). “Turizm işletmelerinde örgütsel tükenmişlik.” In: Z. Sabuncuoğlu), editor. Turizm İşletmelerinde Örgütsel Davranış.
• Lyons, T. F. (1971). Role clarity, need for clarity, satisfaction, tension and withdrawal. Organizational Behavior and Human Performance. 6(1), 99–110. https://doi:10.1016/0030-5073(71)90007-9
• Maslach C, Jackson SE, ve Leiter MP. (1996). The Maslach burnout ınventory manual. Maslach Burn Invent [Internet]. :191–217. https://www.researchgate.net /publication /277816643.
• Maslach C, Schaufeli WB, ve Leiter MP. (2001). Job burnout. Annu Rev Psychol. ;52:397–422.
• Maslach C. (1996). Burned-out. Hum. Behav.
• Maslach, C. (2003). The Cost of caring. Cambridge: Ishk.
• Nicholson, J. P. J., ve Goh, S. C. (1983). The Relationship of organization structure and ınterpersonal attitudes to role conflict and ambiguity in different work environments. The Academy of Management Journal. 26(1), 148–155. https://doi:10.2307/256141
• Özgüven H.D., ve Haran S. (2000). Tükenme. Kriz ve Krize Müdahale. Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları No:6.
• Özkan, Ş. (2008). Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Hekim ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Olan Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Özmen Z. (2016). Maslach Tükenmişlik Ölçeği Açısından Hemşirelerde Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Pearce, J. L. (1981). Bringing some clarity to role ambiguity research. The Academy of Management Review. 6(4), 665–674. https://doi:10.2307/257646
• Peterson, M. F., Smith, P. B., Akande, A., Ayestaran, S., Bochner, S., Callan, V., ve Viedge, C. (1995). Role conflict, ambiguity and overload: a 21-nation study. Academy of Management Journal. 38(2), 429–452. https://doi:10.5465/256687
• Raedeke, T. D.,ve Smith, A. L. (2001). Development and preliminary validation of an athlete burnout measure. Journal of Sport and Exercise Psychology, 23(4), 281-306.
• Rizzo, J. R., House, R. J., ve Lirtzman, S. I. (1970). Role conflict and ambiguity in complex organizations. Administrative Science Quarterly. 15 (2), 150–163. https://doi:10.2307/2391486
• Schuler, R. S., Aldag, R. J., ve Brief, A. P. (1977). Role conflict and ambiguity: a scale analysis. Organizational Behavior and Human Performance. 20(1), 111–128. https://doi:10.1016/0030-5073(77)90047-2
• Sumeli F. (2011). Özel Bir Hastane Çalışanlarının Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Şahin, D. (2009). Ankara Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi Hemşirelerinin Rol Çatışması-Rol Belirsizliği ve Tükenmişlik Durumları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Tezcan, L. (2022). Rol Belirsizliğinin, Rol Çatışmasının, İş Stresinin ve Örgütsel Adaletin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinin Sigortacılık Sektörü Bağlamında Araştırılması. Doktora Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Topaloğlu, G. (2017). Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Personelinin Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Tükenmişlik ve İş Tatmini Üzerine Etkilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Tosi, H. (1971). Organization stress as a moderator of the relationship between ınfluence and role response. The Academy of Management Journal. 14(1), 7–20. https://doi:10.5465/254707
• Tunç, T. (2008). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik İle Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği Arasındaki İlişki: Bir Üniversite Hastanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• TDK. (2023). https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 08.09.2023.
• Van Sell, M., Brief, A. P., ve Schuler, R. S. (1981). Role conflict and role ambiguity: İntegration of the literature and directions for future research. Human Relations. 34(1), 43–71. https://doi:10.1177/001872678103400104
• Walker, O. C., Churchill, G. A., ve Ford, N. M. (1975). Organizational determinants of the ındustrial salesman's role conflict and ambiguity. Journal of Marketing. 39(1), 32–39. https://doi:10.1177/002224297503900106
• Wispé, L. G., ve Thayer, P. W. (1957). Role ambiguity and anxiety in an occupational group. The Journal of Social Psychology. 46(1), 41–48. https://doi:10.1080/00224545.1957.9921941
• Yüksel Ş, ve Başterzi AD. (2021) Süreğen bir travma olarak covid 19 pandemisi sırasında ruhsal değerlendirme ve müdahale rehberi. TPD Yayıncılık.