TÜRKİYE’DE GÖRSEL-İŞİTSEL KORSAN: BİR ENDÜSTRİNİN KORSAN FİLM SATICILARI ÜZERİNDEN ÖZDÜŞÜNÜMÜ

Year 2020, , 241 - 264, 31.12.2020

Ece Vitrinel

https://doi.org/10.17572/mj2020.2.241264

Abstract

Gelişmekte olan uluslararası alanyazın görsel-işitsel korsana, kapsamı giderek genişleyen film pratiklerinin bir bileşeni, sadece ekonomik kayıp ve getiri düzleminde tartışılamayacak, mevcut endüstriyel yapılanma ve yasal düzenlemelerle olduğu kadar kültür ve temsillerle de ilişkili çok boyutlu ve kapsamlı bir konu olarak yaklaşır. Bu alanyazından yola çıkarak paralel dağıtım ağlarının Türkiye’de bizzat görsel-işitsel endüstri eli ile nasıl temsil edildiğini ve bu temsillerin toplumdaki korsan algısı hakkında bize hangi ipuçlarını verdiğini anlamayı amaçlayan bu çalışma, 2010-2015 yılları arasında yapılmış ve korsan film satıcısı karakterler içeren ikisi kısa metraj toplam yedi yerli filmi konu alır. Filmlerin korsanı öncelikle kendileri ve endüstri üzerine düşünmenin bir aracı olarak kullandığına işaret eden inceleme, korsan filmcilerin ağırlıklı olarak arthouse sinema ve sinefillikle ilişkili kültürel aracılar olarak betimlendiklerini ortaya koyar. Çalışmanın iddiası, bu temsil biçiminin Türkiye film endüstrisinin belli üretimleri erişilemez kılan tekelleşmiş yapısı ile doğrudan ya da dolaylı yoldan bağlantılı olduğudur.

Keywords

Ulusal film endüstrileri, Dağıtım, Korsan, Kültürel Aracılar, Popüler Türkiye Sineması

AUDIO-VISUAL PIRACY IN TURKEY: SELF-REFLECTION OF AN INDUSTRY THROUGH PIRATE VENDORS

Abstract

Developing international literature addresses audio-visual piracy as an integral part of expanding film practices and as a broad, multi-dimensional subject which is not only related to the economic value of the production. Piracy should be discussed in relation to culture and representations as well as to industrial structures and legal regulations. Drawing on this literature, this study seeks to understand how parallel distribution networks are represented by audio-visual content creators and thus to propose, by an industrial introspection, a more comprehensive understanding of the discourse on piracy in Turkey. Seven national titles produced between 2010 and 2015, two of which are short films, featuring a pirate vendor character are analysed. It has been argued that these films use piracy as a means of thinking first on themselves and on the industry. The study also reveals that the pirate vendors are mostly portrayed as cultural intermediates related to arthouse cinema and to cinephilia. It has been claimed that this representation relies, directly or indirectly, on the recognition of monopolistic structure of the Turkish film industry that makes certain type of content unavailable.

Keywords

National film industries, Distribution, Piracy, Cultural intermediates, Popular Turkish cinema

References

• Akbulut, H. (2014). Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR), 2, 1-16.
• Akpınar, N. ve Arol Bekçe, Z. (Yapımcı) ve Erdoğan, Y. ve Sorak, Ö. F. (Yönetmen). (2001). Vizontele [Film]. Türkiye: BKM, Böcek Yapım.
• Akser, M. (2015). Turkish Independent Cinema: Between Bourgeois Auterism and Political Radicalism. Doris Baltruschat ve Mary P. Erickson (Der.), içinde, Independent Filmmaking Around the Globe (s. 131-148). Toronto: University of Toronto Press.
• Aksoy, F. ve Soyarslan, M. (Yapımcı) ve Gökbakar, T. (Yönetmen). (2010). Recep İvedik 3 [Film]. Türkiye: Aksoy Film.
• Alper, S. ve Çelik, E. (Yapımcı) ve Alper, Ö. (Yönetmen). (2011). Gelecek Uzun Sürer [Film]. Türkiye: Nar Film.
• Andersson Schwarz, J. (2016). Honorability and the Pirate Ethic. Tilman Baumgärtel (Der.), içinde, A Reader in International Media Piracy (s. 81-110). Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Aydemir, Ş. (4 Ocak 2019). Kriz erteleniyor, sansür kurumsallaşıyor. Gazete Duvar. Erişim: 1 Temmuz 2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2019/01/04/yeni-sinema-yasasi-kriz-erteleniyor-sansur-kurumsallasiyor/.
• Aydemir, V. (12 Nisan 2017). Zer filmi, ilk gösteriminde sansüre uğradı. Evrensel.net. Erişim: 28 Haziran 2020, https://www.evrensel.net/haber/315597/zer-filmi-ilk-gosteriminde-sansure-ugradi.
• Baş, B. ve Bingöl, D. Ç. (Yapımcı) ve Baş, T. (Yönetmen). (2013). Koğuş Akademisi [Film]. Türkiye: Kelebek Film Yapım.
• Baumgärtel, T. (Der.), (2016). A Reader in International Media Piracy. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Benjamin, W. (2011). L’œuvre d’art à l’ère de sa reproductivité technique. Paris: Allia. (Özgün eser 1936 tarihlidir).
• Bilan 2013 du CNC (14 Mayıs 2014). Cnc.fr. Erişim: 14 Mayıs 2020, https://www.cnc.fr/cinema/etudes-et-rapports/bilans/bilan-2013-du-cnc_224970.
• Birincioğlu, Y. (2019). Popülist Söylemin Perde Arkası: 5224 Sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun’a Dair Değerlendirmeler. Moment, 6 (1), 75-98.
• Birsel, G. (Yazar) ve Algül, H. ve Atabey, J. (Yönetmen). (2004-2009). Avrupa Yakası [TV Dizisi]. Çetin, S. (Yapımcı). Türkiye: Plato Film.
• Bonenfant, M. ve Hsab, G. (2003). L’expérience d’aller au cinéma comme activité rituelle de médiation. Cahiers du gerse, 5, 11-23.
• Bozdemir, B. (9 Mart 2013). Musa (2012). Ötekisinema.com. Erişim: 8 Temmuz 2020, https://www.otekisinema.com/musa-kesif-yolunda/.
• Bozkurt, A. (27 Ocak 2013). Musa. Altyazı.net. Erişim: 8 Temmuz 2020, https://altyazi.net/altyazi/musa/.
• Casetti, F. (2009). Filmic Experience. Screen, 50 (1), 56-66.
• Castells, M. ve Cardoso, G. (Der.), (2013). Piracy Cultures: How a Growing Portion of the Global Population is Building Media Relationships Through Alternate Channels of Obtaining Content. USC Annenberg Press.
• Ceylan, Recep İvedik’ten intikam mı aldı (4 Ekim 2011). Hürriyet.com.tr. Erişim: 14 Temmuz 2020, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ceylan-recep-ivedikten-intikam-mi-aldi-18889648.
• Civelek, S. (2016). 2000 Sonrası Politik Türkiye Sinemasında Kurmaca-Belgesel Etkileşimi: Gelecek Uzun Sürer Filmi Örneği. Moment, 3 (2), 286-318.
• Cömert, H. (29 Nisan 2012). Size Dayatılan Gerçek Değil! Ntv.com.tr. Erişim: 21 Haziran 2020, https://notaldiklarimdir.blogspot.com/2013/04/size-dayatlan-gercek-degil-hasan-comert.html.
• Crisp, V. (2015). Film distribution in the digital age: Pirates and professionals. Basingstoke: Palgrave.
• Çağlayan, E. (2018). Poetics of Slow Cinema: Nostalgia, Absurdism, Boredom. Londra: Palgrave Macmillan.
• Çam, A. ve Şanlıer, İ. (2019). Toros Yayla Köylerinde Sinema Deneyimleri: Modernlik, Şehir, Sinema ve Seyirci İlişkilerine Dair Bir Soruşturma. SineFilozofi, Özel Sayı, 415-436.
• Çapoğlu, Ö. ve Önal S. (Yapımcı) ve Çapoğlu, Ö. ve Önal S. (Yönetmen). (2015). Wong Kar Wai Üzerine Kısa Bir Film [Kısa Film]. Türkiye.
• Danaher, B. ve Wadfogel, J. (2012). Reel Piracy: The Effect of Onlibe Film Piracy on International Box Office Sales. SSRN. Erişim: 1 Haziran 2020, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1986299.
• Eckstein, L. ve Schwartz, A. (Der.), (2014). Postcolonial Piracy: Media Distribution and Cultural Production in the Global South. Londra: Bloomsbury.

• En çok yerli filmler izlendi (6 Ekim 2010). Hürriyet.com.tr. Erişim: 12 Temmuz 2020, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/en-cok-yerli-filmler-izlendi-15957686.
• Evren, B. (2000). Türk Sinemasındaki İlk Sansür ya da Abdülhamid ve Sinema. İçinde, Türk Sinemasında Sansür (s. 135-139). Ankara: Kitle Yayınları.
• Facts & Figures For German Cinema 2013 (2014). German-films.de. Erişim: 30 Aralık 2019, https://www.german-films.de/publications/market-studies/index.html.
• Follows, S. (29 Ocak 2018). Are Cinema Box Office Takings Rising or Falling? Stephenfollows.com. Erişim: 24 Mayıs 2020, https://stephenfollows.com/cinema-box-office-takings-rising-falling/.
• Genç, K. (5 Mart 2014). ‘Nymphomaniac’: Yaş sınırı varken film yasaklanır mı? BBC Türkçe. Erişim: 28 Haziran 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/03/140305_nymphomaniac_yasak.
• Gezici, İ. (18 Mayıs 2013). Sinemacılar korsanı fena diline doladı! Sabah.com.tr. Erişim: 16 Temmuz 2020, https://www.sabah.com.tr/gunaydin/magazin/2013/05/18/sinemacilar-korsani-fena-diline-doladi.
• Güney, Y. (Yapımcı) ve Gören, Ş. (Yönetmen). (1974). Endişe [Film]. Türkiye: Güney Film.
• Jenkins, H. (11 Şubat 2009). If It Doesn’t Spread, It’s Dead (Part One): Media Viruses and Memes. Confessions of an Aca-Fan. Erişim: 24 Mayıs 2020, http://henryjenkins.org/2009/02/if_it_doesnt_spread_its_dead_p.html.
• Kanzler, M. (2014). The Turkish Film Industry. Key Developments 2004 to 2013. European Audiovisual Observatory.
• Karaaslan, S. (Yapımcı) ve Karaaslan, S. (Yönetmen). (2012). Musa [Kısa Film]. Türkiye.
• Karaganis, J. (Der.), (2011). Media piracy in emerging economies. New York: Social Sciences Research Council.
• Kayhan Müldür, S. (2020). The proliferation of alternative film exhibition spaces in Istanbul: cultural segregation and urban cinephilia. Visual Studies, doi:10.1080/1472586X.2020.1779610.
• Kızıl, A. (2019). Yeni Türkiye Sinemasında Özdüşünüm: Masumiyet ve Pek Yakında. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kadir As Üniversitesi, İstanbul.
• Kiriya, I. (2011). Le piratage audiovisuel en Russie post-soviétique, entre logiques économiques et culturelles. Tristan Mattelart (Der.), içinde, Piratages audiovisuels: Les voies souterraines de la mondialisation culturelle (s. 239-255). Paris, Brüksel: Ina-De Boeck.
• Klinger, B. (2010). Contraband cinema: Piracy, Titanic, and Central Asia. Cinema Journal, 49 (2), 106-124.
• Klinger, B. (2006). Beyond The Multiplex. Cinema, New technologies and the Home. Berkeley: University of California Press.
• Korsan ihbar hattı ‘pes’ etti (28 Şubat 2010). Sabah.com.tr. Erişim: 13 Temmuz 2020, https://www.sabah.com.tr/medya/2010/02/28/korsan_ihbar_hatti_pes_etti.
• Korsanı neden çıkmıyor? (7 Kasım 2009). Gazetevatan.com. Erişim: 12 Temmuz 2020, http://www.gazetevatan.com/korsani-neden-cikmiyor--269460-gundem/.
• Larkin, B. (2004). Degraded images, distorted sounds: Nigerian video and the infrastructures of piracy. Public Culture, 16 (2), 289-314.
• Laube, J. (Yapımcı) ve Kaya, C. (Yönetmen). (2014). Motör: Kopya Kültürü ve Popüler Türk Sineması [Film]. Almanya: UFA Fiction.
• Lessig, L. (2004). Free Culture: The Nature and Future of Creativity. Londra: Penguin Books.
• Liang, L. (2009). Piracy, Creativity and Infrastructure: Rethinking Access to Culture. SSRN. Erişim: 1 Haziran 2020, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1436229.
• Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 47, 97-124.
• Lobato, R. (2012). Shadow Economies of Cinema. Mapping Informal Film Distribution. Londra: BFI/Palgrave.
• Lobato, R. (2008). The six faces of piracy: Global media distribution from below. Robert C. Sickels (Der.), içinde, The business of entertainment: Movies (s. 15-36). Westport: Greenwood Publishing.
• Mattelart, T. (2016). The Changing Geographies of Pirate Transnational Audiovisual Flows. International Journal of Communication, 10 (2016), 3503-3521.
• Mattelart, T. (2011). Audiovisual Piracy, Informal Economy, and Cultural Globalization. International Journal of Communication, 5 (2011), 735-750.
• MUSO (2018). Global Piracy Increases throughout 2017, MUSO Reveals. Erişim: 28 Kasım 2019, https://www.muso.com/magazine/global-piracy-increases-throughout-2017-muso-reveals.
• Okan, C., Şeker, M. ve Şeker, U. (Yapımcı) ve Şeker, M. (Yönetmen). (2012). Çakallarla Dans 2: Hastasıyız Dede [Film]. Türkiye: Sugarworks.
• Özbulduk Kılıç, I. (2018). Sıradan Seyirci ve Özdüşünümsel Sinema: Cem Yılmaz Filmlerinin Alımlanması. Deniz Bayraktar (Der.), içinde, Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler, 14 (s. 127-143). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Özdurak, C. (2019). Sinema Sektöründe Neden (Tercihen) Yerli Bir Yatırımcının İkinci Konsolidasyonu Yapmasına İhtiyaç Var? Ronindanismanlik.com. Erişim: 14 Mart 2020, http://ronindanismanlik.com/wp-content/uploads/2019/10/Ronin_Sinema_rapor.pdf. Öztürk, S. (2013). Türkiye’de Sinema Mekânlarını Sözlü Tarih Üzerinden Anlamak. Millî Folklor, 98, 19-31.
• Sinema Yazarlarını İkiye Bölen Korsan! (24 Kasım 2010). Tersninja.com. Erişim: 22 Haziran 2020, https://web.archive.org/web/20150430001536/https://www.tersninja.com/sinema-yazarlarini-ikiye-bolen-korsan/.
• Siyah Bant (Haziran 2016). Türkiye’deki Film Festivalleri ve Sanatta İfade Özgürlüğü. Erişim: 8 Temmuz 2020, http://www.siyahbant.org/wp-content/uploads/2012/01/SiyahBant_Rapor_Film-Festivalleri_2016.pdf.
• Su, M. (4 Ocak 2018). Film, dizi, dublaj ve alt yazılara büyük gözaltı: Alkol, içki, eşcinsel, sevişme yasak! T24.com.tr. Erişim: 1 Temmuz 2020, https://t24.com.tr/haber/film-dizi-dublaj-ve-alt-yazilara-buyuk-gozalti-alkol-icki-escinsel-sevisme-yasak,527697.
• Suner, A. (2011). Between Magnificence and Monstrosity: Turkishness in Recent Popular Cinema. New Perspectives on Turkey, 45, 123-154.
• Şanlıer Yüksel, İ. ve Çam, A. (2019). Adana Sinema Tarihinden Kadınların Seyir Deneyimine Dair Fragmanlar. Kültür ve İletişim, 22 (2), 63-94.
• The American Assembly (15 Ekim 2012). Where do Music Collections Come From? Erişim: 23 Haziran 2020, http://piracy.americanassembly.org/where-do-music-collections-come-from/.
• Thévenet, S. (2011). Piratage audiovisuel en Corée du Sud: Le virage répressif d’une nouvelle puissance culturelle. Tristan Mattelart (Der.), içinde, Piratages audiovisuels: Les voies souterraines de la mondialisation culturelle (s. 223-238). Paris, Brüksel: Ina-De Boeck.
• Tunç, E. (9 Ocak 2016). Türk Sinemasının Eleştirisine Katkı. Ötekisinema.com. Erişim: 22 Haziran 2020, https://www.otekisinema.com/turk-sinemasinin-elestirisine-katki-4/.
• Yıldırım, M. ve Yılmaz, C. (Yapımcı) ve Yılmaz, C. (Yönetmen). (2014). Pek Yakında [Film]. Türkiye: CMYLMZ Fikirsanat, Nulook.
• Wang, S. (2003). Framing Piracy: Globalization and Film Distribution in Greater China. Lanham: Rowman & Littlefield.
• 3 korsandan biri ‘Recep İvedik’ (12 Mart 2009). Haberturk.com. Erişim: 12 Temmuz 2020, https://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/133920-3-korsandan-biri-recep-ivedik.