Hastane İşletmelerinde Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yönteminin Uygulanması

Year 2023, , 81 - 103, 15.06.2023

Fatma Kara , Sinan Aytekin

https://doi.org/10.57082/mpsr.1271504

Abstract

Ruhsal, bedensel ve sosyal açıdan tam anlamıyla iyi olma hali olarak ifade edilen “sağlık” kavramı, topluma hizmet eden hastane işletmelerinin ana faaliyet konusunu oluşturmaktadır. Bu faaliyetleri yerine getirirken kullandıkları maliyetleme yöntemleri, sağlık kurumlarının etkin kaynak ve maliyet yönetimi hakkında stratejik kararlar alması noktasında önemli bir rol üstlenmektedir. Sağlık sektöründe yaşanan rekabet artışı göz önüne alındığında, hastanelerin hem finansal hem de hizmet kalitesi bakımından sürdürülebilirliğini sağlaması ancak gerçekleştirdikleri faaliyetlerin kontrolünü ve mali denetimini yapmalarıyla mümkündür.
Tüm bu noktalar dikkate alınarak çalışmada Zaman Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme (ZDFTM) yönteminin hastane işletmelerine uygulanabilirliğinin gösterilmesi, kapasite yönetiminde sağladığı yararların değerlendirilmesi ve maliyet yönetimindeki rolünün ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla Balıkesir Üniversitesi (BAÜN) Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nin Göz Hastalıkları Anabilim Dalı’nda (GHAD) 2021 yılında uygulanan 10 farklı cerrahi işlemin ve faaliyet merkezlerinin ZDFTM yöntemiyle hasta başı birim maliyet ile atıl kapasite oranları hesaplanmıştır. Sonuç olarak, en yüksek hasta başı birim maliyetin “GHAD-7 Ameliyat” merkezine ait olduğu ve “Delici Göz Yaralanmaları Tamiri” ameliyatının ise en yüksek maliyete sahip cerrahi işlem türü olduğu ortaya konulmuştur.

Keywords

Hastane İşletmeleri, Maliyet Analizi, ZDFTM Yöntemi

References

• Ağırbaş, İ. (2019). Hastane yönetimi ve organizasyon (2. Baskı). Siyasal Kitabevi. Akçay, S., & Uysal, M. (2019). Hastane işletmelerinde iç denetim ve hile denetimi ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 205–225. https://doi.org/10.22466/acusbd.657075
• Anzai, Y., Heilbrun, M. E., Haas, D., Boi, L., Moshre, K., Minoshima, S., Kaplan, R., & Lee, V. S. (2017). Dissecting Costs of CT Study: Application of TDABC (Time-driven Activity-based Costing) in a Tertiary Academic Center. Academic Radiology, 24(2), 200–208. https://doi.org/10.1016/j.acra.2016.11.001
• Atmaca, M., & Terzi, S. (2007). Zaman etkenli̇ faaliyet tabanlı maliyetleme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(2), 367–384. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10223/125692
• Berikol, B. Z., & Güner, M. F. (2016). Faaliyet tabanlı maliyetleme ve süreye dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemleri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16, 461–473. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2016icafr22455
• Bruggeman, W., Everaert, P., Anderson, S. R. ., & Levant, Y. (2005). Modeling Logistics Costs using Time-Driven ABC : A Case in a Distribution Company. Working Paper, Ghent University, Faculty Of Economics And Business Administration, 01–47.
• Campanale, C., Cinquini, L., & Tenucci, A. (2014). Time-driven activity-based costing to improve transparency and decision making in healthcare A case study. Qualitative Research in Accounting and Management, 11(2), 165–186. https://doi.org/10.1108/QRAM-04-2014-0036
• Cengiz, E. (2011). Faaliyet tabanlı maliyetleme ve sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme arasındaki farklar-bir mobilya üreticisi firmada vaka çalışması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 50, 33–58. Çetiner, A. (2017). Kamu hastanelerinde zaman etkenli faaliyet tabanlı maliyetleme. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12, 46–67.
• Demeere, N., Stouthuysen, K., & Roodhooft, F. (2009). Time driven activity based costing in an outpatient clinic environment: Development, relevance and managerial impact. Health Policy, 92(2–3), 296–304. https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2009.05.003
• Etges, A. P. B. da S., Ruschel, K. B., Polanczyk, C. A., & Urman, R. D. (2020). Advances in Value-Based Healthcare by the Application of Time-Driven Activity-Based Costing for Inpatient Management: A Systematic Review. Value in Health, 23(6), 812–823. https://doi.org/10.1016/j.jval.2020.02.004
• Inverso, G., Lappi, M. D., Flath-Sporn, S. J., Heald, R., Kim, D. C., & Meara, J. G. (2015). Increasing value in plagiocephaly care: a time-driven activity-based costing pilot study. Annals of Plastic Surgery, 74(6), 672–676. https://doi.org/10.1097/SAP.0000000000000002
• Kaplan, R., & Porter, M. (2011). How to solve the cost crisis in health care - PubMed. Harward Business Review, 89(9), 46–52. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21939127/
• Keel, G., Savage, C., Rafiq, M., & Mazzocato, P. (2017). Time-driven activity-based costing in health care: A systematic review of the literature. Health Policy, 121(7), 755–763. https://doi.org/10.1016/J.HEALTHPOL.2017.04.013
• Kırlıoğlu, H., & Atalay, B. (2014). Hastane işletmeleri̇nde sürece dayalı faali̇yet tabanlı mali̇yetleme modellemesi̇. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 141–162.
• Koehler, D. M., Balakrishnan, R., Lawler, E. A., & Shah, A. S. (2019). Endoscopic Versus Open Carpal Tunnel Release: A Detailed Analysis Using Time-Driven Activity-Based Costing at an Academic Medical Center. Journal of Hand Surgery, 44(1), 62.e1-62.e9. https://doi.org/10.1016/j.jhsa.2018.04.023
• McLaughlin, N., Burke, M. A., Setlur, N. P., Niedzwiecki, D. R., Kaplan, A. L., Saigal, C., Mahajan, A., Martin, N. A., & Kaplan, R. S. (2014). Time-driven activity-based costing: A driver for provider engagement in costing activities and redesign initiatives. Neurosurgical Focus, 37(5), 1–9. https://doi.org/10.3171/2014.8.FOCUS14381
• Mericli, A. F., McHugh, T., Kruse, B., DeSnyder, S. M., Rebello, E., & Offodile, A. C. (2020). Time-Driven Activity-Based Costing to Model Cost Utility of Enhanced Recovery after Surgery Pathways in Microvascular Breast Reconstruction. Journal of the American College of Surgeons, 230(5), 784-794.e3. https://doi.org/10.1016/j.jamcollsurg.2020.01.035
• Najjar, P. A., Strickland, M., & Kaplan, R. S. (2017). Time-driven activity-based costing for surgical episodes. JAMA Surgery, 152(1), 96–97. https://doi.org/10.1001/jamasurg.2016.3356
• Öker, F., & Özyapıcı, H. (2013). A new costing model in hospital management: time-driven activity-based costing system. The Health Care Manager, 32(1), 23–36. https://doi.org/10.1097/HCM.0B013E31827ED898
• Öztürk, M. S., ve Alsamarraı, S. (2019). Zamana dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme ve bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 510605(81), 121–142. https://doi.org/10.25095/mufad.510605
• Siguenza-Guzman, L., Van den Abbeele, A., Vandewalle, J., Verhaaren, H., & Cattrysse, D. (2013). Recent Evolutions in Costing Systems: A Literature Review of Time-Driven Activity-Based Costing. Review of Business and Economic Literature, 58(1), 34–64.
• Tse, M. S. C., & Gong, M. Z. (2009). Recognition of idle resources in time-driven activity-based costing and resource consumption accounting models. Journal of Applied Management Accounting Research, 7(2), 41–54.
• Yılmaz, B. (2008). Hastane işletmelerinde rekabet üstünlüğü sağlamada faaliyet esasına dayalı maliyetleme yönteminin rolü. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 301–318.
• Yükçü, S., & Yüksel, İ. (2015). Hastane işletmelerinde kısıtlar teorisi yaklaşımı ve örnek bir uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(3), 557–578.
• Yun, B. J., Prabhakar, A. M., Warsh, J., Kaplan, R., Brennan, J., Dempsey, K. E., & Raja, A. S. (2016). Time-Driven Activity-Based Costing in Emergency Medicine. Annals of Emergency Medicine, 67(6), 765–772.