Cumhuriyet Modernleşmesinin Anadolu Ateşi: Köy Enstitüleri

Year 2014, Issue: 10, 12 - 27, 01.09.2014

Songül Sallan Gül , Ayşe Alican

Abstract

Bu yazıda Türkiye modernleşmesi, Cumhuriyet dönemi modernleşmesi ve köy enstitüleri deneyimleri çerçevesine değerlendirilmektedir. Cumhuriyet modernleşmesi Batıyı ve çağdaşlaşmayı hedef almakla birlikte, kendi özgü yönleriyle ondan ayrılmaktadır. Batı dışı modernleşme deneyimi olarak Türk modernleşmesi, Avrupa’nın sömürgeciliği karşısında ulusal bağımsızlığı tercih etmiş, eğitim ve kültür devrimleriyle modernleşmeyi bir bütün olarak görmüştür. Batı Avrupa’da gelişen, akla ve bilime dayanan ilerlemeci ve kalkınmacı bir toplum anlayışını benimsenmiş, ama sömürgeciliğe ve sınıfsal eşitsizliklere karşı çıkarak, kendi alternatifini aramıştır. Politik modelde ulus devlet örgütlenmesi ve değerlerini temsil eden Cumhuriyet yönetimi Kemalizm’le, onun ilke ve devrimleriyle şekillenmiştir. 1930’lu yıllarda devletçilik, halkçılık ve milliyetçilikle biçimlenen modernleşmenin mekânı kentten kıra taşınmış ve bu arayışta köy kalkınması önemli bir hedef olarak öne çıkarılarak, bir eğitim ve toplumsal kalkınma modeli olan Köy Enstitüleri 17 Nisan 1940’da açılmıştır. Köy Enstitüleri, kısa süren tarihine karşın, Cumhuriyeti, onun değerlerini Anadolu’ya taşımış, Türk modernleşmesinin en özgün ve önemli başarılarından birini temsil etmiştir

Keywords

Modernleşme, Batı dışı modernleşme, Kemalizm, Türkiye Cumhuriyeti, ulus devlet, köycülük, köy enstitüleri

The Anatolian Fire in Republican Modernization: Village Institutes

Abstract

This paper analyses Turkish modernization on the base of the Republican era modernization and village institutes experiences. The basic goal of Republican era modernization was westernization yet differentiated itself from it with its own unique aspects. Turkish modernization as an example from outside the west opted for national independence against European colonialism, and viewed modernization, culture and education as a whole. It took as an example the model of developmental and progressive society developed in the Western countries on the base of rationalism and science, but opposed colonialism and class inequalities and attempted to create its own unique model. The founding reformist governments of the Republic defended a nation state model and its affiliated values and principle as its political model and shaped this model with Kemalist principles and reforms. The space of modernization formed on the base of statism, populism and nationalism was moved from the cities to villages in the 1930s and, as a result, the development of villages was considered as an important goal and the Village Institutes were established on April 17, 1940, which emerged as a model of education and development. Despite their short life span, the Village Institutes promoted the New Republic, its values and reforms in the rural Anatolia, and was one of the unique and successful examples of the Turkish modernization

Keywords

Modernization, non-western modernization, Kemalizm, Turkish Republic, nation state, villagism, Village Institutes

References

• Ahmad, F. (2008) Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. S.C. Karadeli, 7. Baskı, Analiz Basım Yayın, İSTANBUL
• Akşin, S. (2006) Türkiye’nin Yakın Tarihi, İmaj Yayıncılık, Ankara
• Akşit, B. (1986) “İmam-Hatip and Other Secondary Schools in the Context of Political and Cultural Modernization of Turkey”, Journal of Human Sciences, V/I, s. 25-41.
• Akşit, B., M. Şen, ve M. K. Coşkun (2000) “Modernleşme ve Eğitim: Ankara’daki Orta Öğretim Okullarındaki Öğrenci Profilleri”, Mübeccel Kıray için Yazılar, Der. F. Atacan, et., Bağlam Yayınları, İstanbul
• Altunya, N. (2002) Köy Enstitüsü Sisteminin Düşünsel Temelleri, 3. Basım, Ankara.
• Altunya, N. (2010) Köy Enstitüsü Sistemi Toplu Bakış, 4. Basım, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul
• Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000- M.S. 2010, Pegem Akademi, Ankara
• Atatürk, M. K. (1959) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt 1, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara
• Babahan, A. (2009) “Bir Sosyal Politika Projesi Olarak Köy Enstitüleri”, Alternatif Politika, Cilt. 1, Sayı. 2, Eylül, s. 194-226.
• Berkes, N. (2003) Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Yay. Haz. A. Kuyaş), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
• Alpkaya ve Bülent Duru, Phoneix Yayınevi, Ankara, s.91-126.
• Sallan Gül, S. (2004) Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa Yeni Liberalizm ve Muhafazakarlık Kıskacında Refah Devleti, Etik Yayınları, İstanbul
• Sallan Gül, S. (2005) “Sosyolojik Bakışla Köy Enstitüleri”, Yeniden İmece, Yıl: 2, Sayı: 9, s. 53-56.
• Sallan Gül, S. (2013) Gönen Köy Enstitüsü Işığı, YKKE Derneği Yayınları, İzmir
• Sallan Gül, Songül, Fatih Kahraman, Ayşe Alican, H. Eylem Kaya ve Hüseyin Gül (2014), “Köy Enstitüsü Penceresinden Cumhuriyetin Eğitim Politikalarına Bakmak: Gönen Köy Enstitüsü Örneği”, VII. Sosyoloji Kongresi Bildireler Kitabı, Muğla.
• Sallan Gül, Songül, Eylem Kaya ve Erdal Kaya (2010) “Modernleşme Sürecinde Köy Enstitüleri ve Köycülük”, Aramızdan Ayrılışının 50. Yılında Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç Öğretisi ve Okul Öncesinden Yüksek Öğretime Ülkenin Eğitim Sorunları, Çözüm, Öneriler Konulu Sempozyum Kitabı, Der. K. Kocabaş, 20-22 Mayıs, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Yayınları, İzmir, s. 616-620
• Saunders, P. (1989) Social Theory and The Urban Question, London & NewYork, Routledge.
• Tanilli, S. (1994) Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz? Cem Yayınevi, Ankara
• Tekeli, İ. ve S. İlkin (2009) 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul
• Timur, T. (1996) Osmanlı Çalışmaları: İlkel Feodalizmden Yarı Sömürge Ekonomisine, İmge Kitapevi, Ankara
• Timur, T. (2001) Türk Devrimi ve Sonrası, İmge kitapevi, Ankara
• TBMM (1922) Millet Meclisi Tutanak Dergisi D. 1, Cilt 18, Sayı 2, http://www.tbmm.gov.tr/ tarihce/ataturk_konusma/1d3yy.htm, son erişim 10.12.2014.
• TBMM (1940) Tutanak Dergisi, Dönem 6, 41. Birleşim, s. 71-74, son erişim 12. 23. 2014.
• Tonguç, İ.H. (1939) http://www.koyenstituleri.de/ke_t/2005_t/cankoey_1.htm,Ankara:/Etlik 20
• Tonguç, İ. H. (1997) Kitaplaşmamış Yazıları: Cilt I, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara
• Tonguç, İ. H. (1998) Eğitim Yolu İle Canlandırılacak Köy, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara
• Tonguç, İ. H. (1938) Köyde Eğitim, MEB İlkokul Öğretmen Kılavuzu Serisi, Ankara.
• Tuncay, M. (1997) “Siyasi Tarih (1908-1980), Türkiye Tarihi 5, 1980-1995, Der. S. Akşin, Cem Yayınları, İstanbul
• Türkoğlu, P. “Kalkınma Politikaları ve Eğitim”, Yeniden İmece, Yıl: 5, Sayı: 19 (Haziran), 2008, s. 30-31.
• Türkoğlu, P. (2013a) “Ankara Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü: Köy Enstitüleri Sisteminin Yüksek Öğretimi”, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü 70 Yaşında, Yay. Haz. K. Kocabaş, Yeni Kuşak Köy Enstitüsü Yayını, İzmir
• Türkoğlu, P. (2013b) Kısa Süren Hasat Köy Enstitüsünde Öğrenci Olmak, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Türkoğlu, P.(2008) “Kalkınma Politikaları ve Eğitim”, Yeniden İmece, Yıl: 5, Sayı: 19 (Haziran), s. 30-31.
• Türkoğlu, P. (2000) Tonguç ve Enstitüleri, 2. Basım, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Tütengil, C. O. (1998) “Köycülük Üzerine”, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Türkiye İş Bankası- Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul