Türkiye’de Siyasal Merkezin Dönüşümü: 1990’larda Merkez Sağın Bölünmesi ve Düşüşü

Year 2021, Volume: 45 Issue: 4, 963 - 992, 13.12.2021

Mehmet Ertan

Abstract

Türkiye’nin çok partili siyasal hayatının temel aktörlerinden biri olan merkez sağ siyaset, ilk defa 1990’larda birbirine denk güçte iki siyasal partiye ayrılmıştır. 1990’larda merkez sağ siyaseti Anavatan Partisi (ANAP) ve Doğru Yol Partisi (DYP) arasındaki ayrım kadar etkileyen bir diğer süreç de, merkez sağ siyasi partilerin bu zaman diliminde yapılan bütün seçimlerde düzenli bir oy kaybı yaşaması ve 2002 Genel Seçimleriyle beraber Türkiye’nin parlamenter siyasetinin dışında kalmasıdır. Bu makale, Türkiye’de merkez sağ siyasetin 1990’larda yaşadığı dönüşümü iki ana eğilim ekseninde analiz edecektir: bölünme ve küçülme.
Bu bağlamda ANAP ve DYP arasındaki bölünme, merkez sağın neoliberal ekonomi politikalarına verdiği farklı yanıtlar ekseninde değerlendirilecektir. Merkez sağ siyasi partilerin 1990’lar boyunca seçmen desteğini yitirmesiyse, ANAP ve DYP’nin, küreselleşme, neoliberalizm ve kimlik siyasetlerinin yükselişiyle yaşanan toplumsal dönüşüm süreçlerine, ekonomik ve siyasi krizlere karşılık verebilecek siyasetler üretememesi bağlamında tartışmaya açılacaktır.

Keywords

Türkiye'de merkez sağ, Anavatan Partisi, Doğru Yol Partisi, Muhafazakar modernleşme

References

• Akın M H (2018). Turgut Özal ve Anavatan Partisi Muhafazakarlığı. Muhafazakar Düşünce, 55, 121-139.
• Anavatan Partisi-Doğru Yol Partisi Koalisyon Hükümeti Programı (1996).
• Anavatan Partisi (1985). Anavatan Partisi Programı.
• Anavatan Partisi (1987). Anavatan Partisi 29 Kasım 1987 Seçim Beyannamesi.
• Atılgan G vd. (2015). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Aydın S ve Taşkın Y (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bary N P (1987). The New Right. Londra, New York: Croom Helm.
• Birand M A ve Yalçın S (2001). The Özal. İstanbul: Doğan Kitap.
• Bora T (2005). Turgut Özal. İçinde: M. Yılmaz (der.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 7: Liberalizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 589-601
• Bora T ve Can K (2000). MHP'nin Güç Kaynağı Olarak Kürt Meselesi. Birikim, (134-135), 56-72.
• Boratav K (1983). Türkiye’de Popülizm: 1962-1976 Dönemi Üzerine Notlar. Yapıt, 46(1), 7-18.
• Boratav K (1998). 2000’e Doğru Türkiye’de Popülizm. Mürekkep, (10-11), 8-13.
• Boratav K (2004). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002). Ankara: İmge Kitabevi.
• Buğra A (2001). Kriz Karşısında Türkiye’nin Geleneksel Refah Rejimi, Toplum ve Bilim, (89), 22-30.
• Buğra A (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Castells M (2004). The Power of Identity. Malden: Blackwell Publications.
• Cılızoğlu, T (1988). Zincirbozan’dan Bu Güne Demokrasi Mücadelesinde Demirel. İstanbul: Matay Basım.
• Cizre Ü (1996). Liberalism, Democracy and the Turkish Centre-Right: The Identity Crisis of the True Path Party. Middle Eastern Studies, 32 (2), 142-161.
• Cizre Ü (2002). From Ruler to Pariah: The Life and Times of the True Path Party. Turkish Studies, 3(1), 82-101.
• Coşar S ve Özman A (2004). Centre-Right Politics in Turkey after the November 2002 General Election: Neoliberalism with a Muslim Face. Contemporary Politics, 10(1), 57-74.
• Çarkoğlu A (1998). The Turkish Party System in Transition: Party Performance and Agenda Change. Political Studies, XLVI, 544-571.
• Çarkoğlu A ve Ergen I (2001). The Rise of Right of Center Parties and the Nationalization of Electoral Forces in Turkey. New Perspectives on Turkey, (26), 95-137.
• Çavuşoğlu H (2007). 12 Eylül ve Merkez Sağ. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (6), 183-201.
• Çavuşoğlu H (2010). Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi'nin Karşılaştırmalı Analizi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 19-33.
• Doğru Yol Partisi (1987). Doğru Yol Partisi 1987 Seçim Beyannamesi.
• Doğru Yol Partisi (1988). Doğru Yol Partisi Tüzük ve Programı.
• Eligür B (2010). The Mobilization of Political Islam in Turkey. New York: Cambridge University Press.
• Esmer Y (1995). Parties and the Eloctorate: A Comperative Analysis of Voter Profiles of Turkish Political Parties. İçinde: Ç. Balım vd. (der.) Turkey: Political, Social and Economic Challenges in the 1990s. Leiden: Brill, 74-89.
• Gidron N ve Ziblatt D (2019). Center-Right Political Parties in Advanced Democracies. Annual Review of Political Science, (22), 17-35.
• Gülalp H (2003). Küreselleşme ve Siyasal İslam: Refah Partisinin Kitle Tabanı. Kimlikler Siyaseti: Türkiye’de Siyasal İslam’ın Temelleri. İstanbul: Metis Yayınları: 41-60.
• Güneş C (2012). The Kurdish National Movement in Turkey: From Protest to Resistance. Londra: Routledge.
• Harvey D (1997). Postmodernliğin Durumu. Çev. S Savran, İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. Çev. A Onacak, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Held D ve McGrew A (2008). Giriş: Büyük Küreselleşme Tartışması. İçinde: D Held ve A. McGrew (der.) Küresel Dönüşümler: Büyük Küreselleşme Tartışması. Çev. Ali Rıza Gürgen vd. Ankara: Phoneix, 7-69.
• Kahraman H B (1995). Sağ Türkiye’nin Partileri. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kalaycıoğlu E (2002). The Motherland Party: The Challenge of Institutionalization in a Charismatic Leadership Party. İçinde: B. Rubin ve M. Heper (der.) Political Parties in Turkey. Londra: Routledge, 41-61.
• Kriesi H vd. (2006). Globalization and the Transformation of the National Political Space: Six European Countries Compared. European Journal of Political Research, 45(6), 921–956.
• Kumbaracıbaşı A C (2016). An Aggregate Analysis of the AKP Vote and Electoral Continuities in the Turkish Party System. Turkish Studies, 17(2): 223-250.
• Lyotard J-F (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge. Çev. B Massumi, Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Mert N (1999). Seçimlerden Önce Merkez Sağ. Birikim, (120), 36-41.
• Mert N (2007). Merkez Sağın Kısa Tarihi. İstanbul: Selis Yayınları.
• Milliyet Gazetesi (27/11/1996). "Çiller’den şok eden sözler". 1.
• Milliyet Gazetesi (04/10/1997). "DYP’de kuşatma". 16.
• Milliyet Gazetesi (08.01.1999). "Merkez sağın bunalımı". 13.
• Nokta (31/08/1986). Turgut Özal ile yapılan röportaj. (34), 22.
• Morlino L (1996). Crisis of Parties and Change of Party System in Italy. Party Politics, 2(1), 5-30.
• Özbudun E (2016). Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Pamuk Ş (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisat Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Sartori G (1976). Parties and Party Systems: A Framework for Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sunar İ (1994). Demokrat Parti ve Popülizm. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 8, İstanbul: İletişim Yayınları, 2076-2086.
• Taşkın Y (2006). Türkiye Sağı‘nı Anlamak: Soğuk Savaş ve Sonrası İçin Bir İzah Denemesi. İçinde: İ. Akça ve B. Ülman (der.) İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar: Prof. Dr. Kemali Saybaşılı'ya Armağan, İstanbul, Bağlam Yayınları, 337-354.
• Taşkın Y (2007). Milliyetçi Muhafazakar Entelijansiya. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Taşkın Y (2008). AKP’s Move to “Conquer” the Center-Right: Its Prospects and Possible Impacts on the Democratization Process. Turkish Studies, 9(1), 53-72.
• Taşkın Y (2009). Türkiye’de Sağcılık. İçinde: Ö. Laçiner (der.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 9: Dönemler ve Zihniyetler, İstanbul: İletişim Yayınları, 451-473.
• Tosun T (1999). Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Parçalanma. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Tosun T (2003). Siyasette Yeniden Mevzilenmeler. İstanbul: Büke Yayınları.
• Türk H B (2016). 90’lı Yıllarda Merkez Sağın Büyük Kavgası. İçinde: A Uysal (der.) İsyan, Şiddet, Yas: 90’lar Türkiye’sine Bakmak, Ankara: Dipnot, 319-346.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Enstitüsü) (2012). Milletvekili Genel Seçimi İl ve İlçe Seçim Sonuçları, 2011, 2007, 2002, 1999, 1995, 1991. Ankara: TÜİK.
• Weber M (2006). Sosyoloji Yazıları. Çev. T Parla. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher E J (2009). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Y Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları.