Toprağa Dönüşçüler: Türkiye Özelinde Bir Saha Araştırması

Year 2022, Volume: 46 Issue: 1, 63 - 99, 14.03.2022

Sabriye Ak Kuran , Hikmet Kuran

Abstract

Geçtiğimiz 20 yıllık süreç içerisinde Türkiye’de kentsel alanlardan kırsal alanlara doğru (zamansal ve mekânsal anlamda değişkenlik göstermekle birlikte) bir tersine göç olgusu yaşanmaktadır. Kırsal alanlara göç eden eski kent sakinlerinin bir bölümünün temel motivasyonu, tarımsal bir yaşam tarzına ulaşmaktır. Bu grup, anlamlı bir yaşam tarzının temel bileşenlerinden birisi olarak tarımı ve/veya bahçecilik uygulamalarını benimsemekte ve kırsal alanlara tarımsal üretime dayalı bir yaşam tarzı sürmek amacıyla göç etmektedir. Literatürde bu taşınma eylemine toprağa dönüş hareketi, bu eylemi gerçekleştirenlere ise, toprağa dönüşçüler denilmektedir.

Buradan hareketle çalışmada, öncelikli olarak toprağa dönüş hareketine ilişkin teorik bir çerçeve çizilmektedir. Bu bağlamda, toprağa dönüş hareketinin ne anlama geldiği, kapsamının ne olduğu, bu göç hareketinin ekonomik, politik, kültürel ve ekolojik temelleri olup olmadığı araştırılmaktadır. Sonrasında ise, bu genel çerçeveye bağlı olarak Türkiye’deki toprağa dönüş hareketinin coğrafyası, çeşitliliği, gelişimi, nedenleri ve sorunları analiz edilmektedir. Söz konusu analizi yapabilmek ve bahsi geçen hususların Türkiye özelinde nasıl deneyimlendiğini tespit edebilmek için çeşitli sorular hazırlanmış ve bu sorular katılımcılara (24 kişi) yöneltilerek onların verdikleri yanıtlardan hareketle Türkiye’de toprağa dönüşçülerin bir profilinin çıkartılması amaçlanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme yönteminin kullanıldığı ve katılımcılara beş ana başlık (iş deneyimi, toprağa dönüşçülerin göç coğrafyası ve motivasyonları, yaşam tarzı, kır-kent algısı ve yerel halkla ilişkisi) çerçevesinde 40 sorunun yöneltildiği bu çalışma kapsamında, Türkiye’de toprağa dönüşçülerin homojen bir grup olmadığı ve eğitim durumları, eğitim aldıkları alanlar, göç etmeden önce çalıştıkları sektörler, üretim şekilleri, üreticilik yapmayı öğrenme araç ve yöntemleri, ürettikleri ürünleri pazarlama şekilleri, göç ettikleri kırsal alanlar, göç edecekleri yerleşim alanını tercih sebepleri, göç etme motivasyonları, göç ettikten sonra karşılaştıkları sorunlar, kır-kent algıları, kırsal alandan beklentileri ve yerel halkla kurdukları ilişkiler bakımından birbirlerinden farklı özellikler taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, toprağa dönüşçüler kırsal alanlara göç etmeleri, tarımsal faaliyetlerle uğraşmaları ve tekrar kentsel alanlara göç etmeyi planlamamaları bakımından ortak bir profile sahiptir.

Keywords

Toprağa Dönüş Hareketi, Toprağa Dönüşçüler, Tersine Göç, Göç Motivasyonları, Kır-Kent Algısı.

References

• Ak Kuran S (2019). Türkiye’de Gıda Sistemleri ve Ekolojik Etkileri. (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Akagündüz Ü (2016). Sanayi Devrimi ve Sanayileşme. İçinde: İ Güven (ed), Uygarlık Tarihi, 6. Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yayınevi, 422-431.
• Aslanoğlu R A (2000). Kent, Kimlik ve Küreselleşme. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Belasco W J (2007). Appetite for Change: How the Counterculture Took on the Food Industry. Ithaca, New York: Cornell University Press.
• Brunori G, Rossi A ve Maladrin V (2011). Co-producing Transition: Innovation Processes in Farms Adhering to Solidarity-based Purchase Groups (GAS) in Tuscany, Italy. International Journal of Sociology of Agriculture and Food, 18(1), 28-53.
• Calvariao R ve Otero L (2020). Toprağa Dönüşçüler. İçinde: B Akbulut ve E Turhan (ed), Küçülme: Yeni Bir Çağ için Kavram Dağarcığı, İstanbul: Metis Yayınları, 205-209.
• Chevalier M (1993). Neo-Rural Phenomena. L'Espace géographique, Özel Sayı, 175-191.
• Escribano M J R ve Marc M (2007). Neo-Rurality and the Different Meaning of the Countryside. İçinde: C Bessière, N Renahy, G Laferté ve Y Sencébé (der), Rural Worlds Through Social Scinece Lenses, Paris: INRA, 33-45.
• Ferraresi G (2013). Neo-Rurality: Roots of Future in the Field. Scienze del Territorio, 1, 71-86.
• Gümüş N, İlhan A ve Gülersoy A E (2013). Bir Tersine Göç Örneği: Köprücük Köyü (Varto-Muş). Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 233-261.
• Halfacree K H ve Rivera M J (2012). Moving to the Countryside…and Staying: Lives beyond Representations. Journal of the European Society for Rural Sociology, 52(1), 92-114.
• Helling B ve G (1958). Rural Turkey: A New Socio-Statistical Appraisal. İstanbul: Institute of Economics and Sociology.
• Hobsbawn E J (1994). Age of Extremes: The Short Twentieth Century 1914-1991. London: Michael Joseph.
• İslamoğlu E, Yıldırımalp S ve Benli A (2014). Türkiye’de Tersine Göç ve Tersine Göçü Teşvik Eden Uygulamalar: İstanbul İli Örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 3(1), 68-93.
• Jacob J (1997). New Pioneers: The Back-to-the-Land Movement and the Search for a Sustainable. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
• Jacob J C. (1996). The North American Back-To-The-Land Movement. Community Development Journal, 31(3), 241-249.
• Keleş R (2012). Kentleşme Politikası, 12. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kurt H (2013). Türkiye’de Kent-Köy Çelişkisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Leal, D M S (2014). Neo-Rural Settlements in Continental Potugal: Threaths and Opportunities for Rural Planning. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Lizbon: Lizbon Üniversitesi.
• Mailfert K (2007). New Farmers and Networks: How Beginning Farmers Build Social Connections In France. Journal of Economic and Human Geography, 98(1), 21-31.
• Mumford L (2007). Tarih Boyunca Kent: Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği, Çev. G Koca ve T Tosun, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Nicholls W H (1995). Investment in Agriculture in Underdeveloped Countries. The American Economic Review, 45(2), 58-73.
• Oktar S ve Varlı A (2010). Türkiye’de 1950-1954 Dönemi’nde Demokrat Parti’nin Tarım Politikası. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 1-22.
• Oral N (2015). Türkiye’de Tarımın Ekonomi-Politiği: 1923-2013. 2. Baskı, Ankara: NotaBene Yayınları.
• Orria B (2015/2016). Moral Economy of Neo-Rurality Between Urban and Inner Areas: Alternative Agro-Food Market in Campania. (Basılmamış Doktora Tezi). Milano: Milano Üniversitesi.
• Orria B ve Luise V (2017). Innovation in Rural Development: “Neo-Rural” Farmers Branding Local Quality of Food and Territory. Italian Journal of Planning Practice, 7(1), 125-153.
• Özer S (2014). Demokrat Parti Dönemi Zirai Makineleşme Hareketi ve Sonuçları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 61-80.
• Tezcan M (1989). Kentten Köye Göç. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(1), 37-42.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2019). İllerin Aldığı Göç, Verdiği Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı, 2018-2019. Ankara: TÜİK.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), (2020). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020. Ankara: TÜİK.
• Viana L D (2011). Returning to the Land: Problems, Strategies and Dynamics of Neo-Ruralism. Quaderns de la Mediterrània, 16, 47-53.