GAYB BİLGİSİ HAKKINDA KUR'AN'A AYKIRI YORUMLARIN SEBEP OLDUĞU İNANÇ PROBLEMLERİ

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 49, 107 - 136, 30.06.2020

Mehmet Emin Günel

Öz

İslam dinini, diğer dinlerden ayıran en önemli özelliklerinden biri, tevhit inancını merkeze alıp Yaratıcı ile kullar arasındaki ilişkinin sınırlarını kesin çizgilerle tayin etmesi ve bu sınırları aşıp Yaratıcının ilahlık sıfatlarına ortak olmayı da affedilmeyecek en büyük inanç problemi görmesidir. Kur’an’ın, ibadetler gibi feri meselelerin detaylarına yer vermek yerine, inanç konularını etraflıca ve tekrarın tekit gücüyle ele alması, bu konulardaki sapmaların insan hayatını derinden etkileyecek olmasından kaynaklanmaktadır. Üstelik ibadet ve muamelat konularındaki çok çeşitlilik, dinin buna müsaade etmesi sebebiyle, peygamberden aktarılan farklı uygulamaların neticesidir. İnanç konuları ise, sadece bir peygambere indirilen vahiy manzumelerinde değişmezlik özelliğini göstermekle kalmaz, ibadet ve muamelat konularından farklı olarak, bütün peygamberler için değişmezlik özelliğine sahiptir. Kur’an’ın, bütün insanlık için belirlediği bu değişmez inanç sınırlarından biri de, Yaratıcının, ilahlığının gereği olarak kendisine tahsis ettiği gayb bilgisidir.
Bu çalışmada, inanç konularının en önemli kaynağı olan Kur’an’ın gayb bilgisi için çizdiği sınırlar, gaybın peygamberler veya onlardan sonra gelen din adamlarınca bilinme imkânı ve konu bağlamında Kur’an’a aykırı yorumlardan kaynaklanan inanç problemleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Gayb Bilgisi, Peygamber, , Te'vil, İnanç Problemleri

Kaynakça

• Abdülbâkî Muhammet Fuat, el-Mucemu’l-mufehres. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1945.
• Aisah Mohammet. “Şîa’nın İmamette İsmet Doktirinin Eleştirisi”. çev. Ömer Aydın. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (2003).
• Bağdâdî, Ebu Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammet et- Temîmî. Uṣûlu’d-dîn. thk. Ahmed Şemsüddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Bâbertî, Muhammet b. Muhammet b. Mahmut. Şerḥü ʿakîdeti’t-taḥaviyye. thk. Ahmet Mahmut eş-Şehâde. İstanbul: el-Mektebu’l-Hanefiyye, 1438/2017.
• Bernd Rake. “18. Yüzyılda Tasavvuf Geçici Bir Değerlendirme Denemesi Tasavvuf”. çev. Ramazan Muslu. İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6 (2005).
• Buharî, Muhammed b. İsmail. el-Camiu’l-müsnedi’s-saḥiḥi’l-muḫtasaru min umûri Rasulillahi ve sunenihî ve eyyâmihî (Saḥiḥu Buḫari). thk. Muhammed Zuheyr b. Nasir. Riyad: Daru Tavku’n-Necat, 1422/2001.
• Cîlî, Abdülkerim b. İbrahim. el-İnsanu’l-kamil fî marifeti’l-evâhir ve’l-evâil, thk. Ebu Abdurrahman b. Salah b. Muhammet. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Coşkun, İbrahim. “İmamiyye Şîa'sında Ehl-i Beyt Sevgisinin (Batıni) İnançlara Dönüşümü”. Marife Dergisi, 3 (2004).
• Cürcânî, Ali b. Muhammed. Kitabu’t-tʿarîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1405/1985.
• Cüveynî, İmâmu’l-Haremeyn. Kitâbu’l-irşâd ilâ ḳavâtii’l-edilli fî uṣûli’l-ʿitikad. thk. Muhammed Y. Musa & Ali Abdulmunîm. Mısır: Mektebetü Hancî, 1369/1950.
• DİYKB, Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı. Kendi Dilinden FETÖ Örgütlü Bir Din İstismarı. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2017.
• Ebu’l-Hasen Kādı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerḥu’l-usûli’l-ḫamse. nşr. Abdülkerim Osman. 3.Baskı. Kahire: Mektebetü’l -Vehbe, 1416/1996.
• Ebu Hayyan, Muhammet b. Yusuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fî’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Ebu İshak İbrahim b. Nevbehatî. el-Yaḳut fi ilmi’l-kelâm. thk. Ali Ekber Zıyâî. İran: Mektebetü Âyetillah el-Uzmâ el-Maraşî, 1327/1910.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. (Sadeleştirme). İstanbul: Azim Dağıtım, ts.
• Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail. Maḳâlâtu’l-islâmiyyîn ve iḫtilâfu’l-mûṣâllîn. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Kahire: Mektebet'ü Nehdati'l-Mısrıyye, 1369/1950.
• Hayderî, Kemal. İlmu’l-imam. Kum: Müessesetü’l-İmam Cevat, 2008.
• Hazin, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammet. Lübâbü’l-te’vîl fî meâni’l-tenzîl. thk. Abdüsselâm Muhammet Ali Şahîn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Arabî, Muhyittin. el-Futuḥati’l-mekkiyye. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye,ts.
• İbn Aşûr, Muhammed Tahir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr (Taḥriru’l-ma’ne’s-sedid ve tenviru’l-aklu’l-cedid min tefsiri’l-kitabi’l-mecid). Tunus: ed-Daru’t-Tunusiyye, 1404/1984.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1981.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʿArab. thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmed Hasebullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli. Kahire: Dâru’l-Maarif, ts.
• İsfehânî, Ebu’l-Kasım Hüseyin Ragıp . el-Müfredât fi ğaribi’l-Ḳur’an. thk. Muhammed Seyyid Kiylanî. Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1961.
• Kara, Necati.” Kur’an’da Gayb “. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1994).
• Kirmânî, Ahmet Hamidüddîn. el-Meṣabîh fî isbâti’n-nübüvve. Beyrut: Müessetü’n-nûr, 1428/2008.
• Kuleynî. el-Kâfî. thk. Ali Ekber el-Ğıfârî. Tahran: Daru’l-Kütübi’l-İslami, 1944.
• Malkoç, Mehmet. “Gençliği Dini Değerlerden Uzaklaştıran Sebepler”. Gümüşhane Üniversitesi,İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (2019).
• Mâturidî, Ebu Mansûr Muhammet b. Muhammet b.Mahmut. Te’vilât-ü ehli’s-sünne. thk. Fâtıma Yusuf el-Haymî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
• Murtezâ, Mutahharî. el-İmâme. Beyrut: Daru’l-Havrâ, ts.
• Muzaffer, Muhammet Rıza. ʿAkâidü’l-imâmiyye. Kum: Merkezü’l-Ebhâsi’l-Akâdiyye, 1431/2010.
• Müfîd, Muhammet b. Muhammet b. Numan. el-İfṣâh fi’l-imame. Kum: Dâru’l-Müfîd, 1420/2000.
• Müfîd, Muhammet b.Muhammet b. Numan. en-Nüketü’l-ʿitikâdiyye. Kum: Dâru’l-Müfîd,1379/1959.
• Mürtezâ, eş-Şerîf. Tenzîhu’l-enbiyâ. Kum: İntişârâtü’r-rızâ, 1366/1947.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn, Baḥru’l-Kelâm fî ʿakâidi ehli'l-İslâm. thk. Veliyyüddîn M. Salih. Dimeşk: Mektebetü Dâri’l-Ferfur, 1420/2000.
• Onat, Hasan. "Şiî imamet Nazariyesi". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.32 (1992).
• Râzî, Ebu Abdullah Muhammed Fahreddin. Mefâtiḥu’l-gayb(et-Tefsîru’l-kebîr). Beyrut: Dâru’l-Fikr. 1401/1981.
• Reşîd Rıza. Muhammed, el-Menâr. Mısır: Dâru’l-Menâr, 1948.
• Rifâî, Muhammed b. Hasan. Kılâdetü’l-cevâhir. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971. Sâidî, Sabah Abbas Hasan. İlmu’l-imam beyne’l-itlakiyyeti ve’l-işaiyyeti alâ davi’l-kitab ve’s-sünne. Kerbela: Kısmu’ş-Şuuni’l-Fikriyye ve’s-Sekâfe, 2012.
• Sicilmâsî, Ahmet b. Mubarek. el-İbrîz. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1422/2002.
• Şâhrudî, Ali el-Nemâzî. Müstedrek sefîneti’l-bihâr. thk. Hasen b. Ali en-Nemâzî. Kum: Müessetü Neşri’l-İslamî 1998.
• Şahinoğlu, M. Nazif. ” Abdülkerim el-Cîlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklobedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Şarânî, Abdülvehhap b. Ahmet b. Ali. el-Yevâḳît ve’l-cevâhir fî beyâni ʿakâidi’l- ekabâir. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye,ts.
• Şeyh Sadûk. el-İtikâdât fî dîni’l-imamiyye. Beyrut: Dâru’l-Müfît, 1993.
• Tabâtâbâî, Muhammet Huseyin. el-Mizân fî tefsîri’l-Kur’an. Kum: Cemâtü’l-Müderrisîn fî Havzati’l-İlmiyye, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Ḳur’an. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kâhire: Daru Hicr, 1421/2001.
• Tabersî, Ebu Ali Fazl b. Hasen. Mecmûʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’an. Beyrut: Daru’l-Murtezâ, 1426/2006.
• Tûsî, Nasîruddîn Muhammet b. Hasan. Keşfu’l-murât fî şerḥi tecridi’l-ʿitikât. Kum: İntişârât Şekûrâ,1371/1952.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud. el-Keşşâf ʿan haḳâiḳi ğavâmiu’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1407/1986.