FARKLI AHLAK ANLAYIŞINDAN ORTAK ERDEMLERE: HACI BEKTAŞ VELİ VE BENJAMİN FRANKLİN

Year 2021, Issue: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 208 - 219, 22.12.2021

Ercan Kaçmaz , Tuba Baykara

Abstract

Erdemli kişiler ve toplumlar yetiştirmek için erdemin ne olduğunu anlatacak erdemli kişilere ihtiyaç vardır. İki farklı coğrafyadaki iki farklı yazarın ahlak anlayışından yola çıkan bu çalışmada ahlaki erdemler üzerinde durulacaktır. Bu yazarlardan ilki bu sene 750. doğum yılını kutladığımız Hacı Bektaş Veli diğeri ise Hacı Bektaş Veli’den yaklaşık beş yüzyıl sonra yaşamış Benjamin Franklin’dir. Her iki yazar da toplumsal düzende ahlaki değerlerin önemine dikkat çekmiş ve erdemli insanların yetişmesinde toplumu yönlendirmek için gerekli çabayı göstermişlerdir. Bir tarafta Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında yaptığı katkının yanı sıra fikirleri ile Türk kültür ve sosyal hayatına da damgasını vuran bir şahsiyet olan Hacı Bektaş Velî ile diğer tarafta Amerikan rüyasının temsilcilerinden, 13 erdemin yazarı Benjamin Franklin bulunmaktadır. Benjamin Franklin Amerika’nın kuruluş döneminin önde gelen düşünür ve siyaset insanlarından birisidir. Amerika’nın kurucu babalarından birisi olan Franklin’in ahlak anlayışı, Amerika’nın kuruluşuna katkısının, aydınlanma hareketi içerisindeki yerinin ve Amerikan ulusal kimliğinin inşasındaki rolünün anlaşılmasında önem arz etmektedir. Benzer şekilde, derin felsefi görüşü ve ilmi anlayışı ile büyük bir ilim adamı olarak bilinen Hacı Bektaş Velî’nin ahlak anlayışı ve öğretileri, evrensel insanî değerlere sahip erdemli bir neslin yetişmesinde mühim bir role sahiptir.

Keywords

Hacı Bektaş Veli, Benjamin Franklin, Ahlak, Erdem, Toplumsal Değerler

References

• 8. KAYNAKÇA Adsoy, Ş. (2013/1). İslam Ahlak Felsefesine Giriş. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XV, Sayı:27, ss. 326-330.
• Akarsu, B. (1970). Ahlak Öğretileri I: Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Aktan, C. C. (2009). Ahlak ve Ahlak Felsefesine Giriş, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, c.1, s.1, 38-59.
• Aster, V. (1943). Felsefe Tarihi, Çev. Macit Gökberk. İstanbul: Ali İhsan Matbaası.
• Aytaş, G. (2009). Hacı Bektaş Velî’ nin 800. Doğum Yıldönümü Anısına Saygıyla, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı: 50.
• Bayar, V., & Bayar, S. A. (2014). Erdemli İnsan Yetiştirme Modeli: Hacı Bektâş-I Veli Felsefesinden Çağcıl Eğitim Sistemleri İçin Bazı Çıkarımlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 5(9), 19-42.
• Bolay, S. H. (2004). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Akçay Yayınları. Çetin, T. (2015). Kültürel Coğrafya Perspektifinden Hacı Bektaş Veli’nin Felsefesi ve Eserleri. Türk Kültüründe Coğrafya I (Ali Meydan & Turhan Çetin Ed.) ss. 55-82. Ankara: Pegem Akademi.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları (3. Basım).
• Çubukçu. İ. A. (Tarih Yok). İslâm Düşünürleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, No: 137.
• Fığlalı, E. (1996). Hünkâr Hacı Bektaş Veli: Hayatı ve Eserleri, Erdem, 23. Sayı, 317-336.
• Franklin, B. (1907). Autobiography of Benjamin Franklin with Introduction and Notes, New York: The Macmillan Company.
• Göçgün, Ö. (1999). Hacı Bektaş-ı Veli Ve İnsan İmajı, I. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Sempozyum Bildiri Kitabı, Ankara 22-24 Ekim 1998, 143-153.
• Isaacson, W. (2004). Benjamin Franklin: An American Life. New York & London: Simon & Schuster Paperbacks.
• Kılıç, Y. (2015). Kant’ın Etik Görüşünde ‘Değerli Eylem’in Olanağı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, ss. 93-100.
• Köktaş, M. (2019). Bir Aydınlanma Şahsiyeti ve Amerikan Karakterinin İnşacısı Olarak Benjamin Franklin. Mukaddime, 10(2), ss. 522-543. DOI: 10.19059/mukaddime.575020.
• Köprülü, F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Melikoff, I. (2010). Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe, 7. Baskı, Çev: Turan Alptekin, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. S. 36.
• Ocak, H. (2011). Bir Ahlak Felsefesi Problemi Olarak Erdem Kavramına Yüklenen Anlamın İlkçağ’dan Ortaçağ’a Evrimi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 11, ss. 79-101. ISSN 1306-9535.
• Öktem, Ü. (2007). Kant Ahlakı. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/922/11498.pdf
• Şişman, M. (2013). Hacı Bektaş Veli. Ankara: Sepya Yayınları.
• Yaran, C. S. (2005). İslamda “Ahlakın Şartı” Kaç?: İslam “Erdem Etiği”nin (Yeniden) Yapılandırılması Önerisi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 11, ss. 35-55. ISSN: 1303-5746.
• Yavuzer, H. (2013). “Hoşgörü Önderi Hünkâr Hacı Bektaş Velî”, ANKARA: International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8 Summer 2013, s. 2225-2237.
• Yılmaz, A., Akkuş M., ve Öztürk, A. (2007). Makâlât. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Zhang, D. (2020). Benjamin Franklin’s Religious Views Manifested in his Autobiography. Cultural Communication and Socialization Journal, 1 (2), ss. 21-24. DOI: http://doi.org/10.26480/ccsj.02.2020.21.24
• https://www.kuran.gen.tr/, Erişim Tarihi: 10.07.2021.