The Place of the Sun, Moon and Stars in Bursevî's (d. 1137/1725) Ishari Interpretations

Yıl 2023, Sayı: 3, 27 - 46, 30.11.2023

İskender Şahin

Öz

The sun is a source of heat and light that gives life to all beings around it. Thanks to him, living things continue their lives and their lives are in order. Their maturation, nutrition and other needs can only be met by the sun. The moon makes great contributions to humanity, mostly because it appears brightly in the night sky. The morphological phases of the moon are taken into account in determining the time of a month. The beginning of fasting, which is one of the obligatory worships of Islam, is determined by the crescent phase of the moon. The stars shining in the sky at night have deeply affected the aesthetic and artistic aspects of human beings and have always been a source of inspiration. The sun, moon and stars are mentioned in many verses in the Qur'an, and their properties and benefits to humanity are given. Ishari-dimensional commentaries have a great importance in that they give the meanings of the verses as well as the outward meanings of the verses. We are of the opinion that ishari tafsir is a very rich source in determining what kind of a meaning field the metaphors mentioned in the verses create in the context of human existence, material and spiritual life and relations with Allah and what tasks they undertake. Because our commentators, who wrote such works, are also Sufi connoisseurs who use a symbolic language and are very adept at solving the secrets of symbols, and they can easily reveal the symbolic aspects of the Qur'anic concepts and the meanings they contain. İsmail Hakkı Bursevî's extensive ishari commentary named Rûhu'-beyân is such a valuable resource. In the article, the place of the sun, moon and stars, which have an important place in the Qur'an, in Bursevî's ishari interpretation will be discussed. We hope that our study will contribute to the field in determining from which framework the celestial bodies are handled in an ishari interpretation and what kind of meaning they are included in the example of Bursevî.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Bursavi, Sun, Moon, Stars, Metaphor, Ishari interpretation.

Güneş, Ay ve Yıldızların Bursevî’nin (ö. 1137/1725) İşârî Yorumlarındaki Yeri

Öz

Güneş, çevresindeki tüm varlıklar için adeta hayat bahşeden ısı ve ışık kaynağıdır. Onun sayesinde canlılar yaşamlarını devam ettirmekte ve hayatları düzene girmektedir. Onların olgunlaşması, beslenmesi ve başka ihtiyaçlarının giderilmesi ancak güneşle mümkün olabilmektedir. Ay, daha ziyade geceleyin gökyüzünde parlak olarak gözükmesi hasebiyle insanlığa önemli katkılar sunmaktadır. Bir aylık zamanın belirlenmesinde ayın şekilsel evreleri dikkate alınmaktadır. Özellikle İslam’ın farz ibadetlerinden olan orucun başlama başlangıcı ayın hilal evresi ile tayin edilmektedir. Gökyüzünde geceleyin parlayan yıldızlar, insanoğlunun estetik ve sanat yönünü derinden etkilemiş ve bu yönüyle daima ilham kaynağı olmuştur. Güneş, ay ve yıldızlar Kur’ân’da birçok âyette zikredilmekte, bunların özellikleri ve insanlığa olan faydalarından haber verilmektedir. İşârî boyutlu tefsirler, âyetlerin zahir anlamlarının yanında batın anlamlarına da yer vermeleri yönüyle büyük bir öneme sahiptir. Özellikle âyetlerde zikredilen metaforların, insanın varoluşu, maddi ve manevi yaşamı ve Allah ile ilişkileri bağlamında nasıl bir anlam alanı oluşturduğu ve hangi görevleri üstlendiği hususlarının tespitinde işârî tefsirlerin oldukça zengin bir kaynak olduğu kanaatindeyiz. Çünkü bu türden eserleri kaleme alan müfessirler, aynı zamanda sembolik bir dil kullanan ve sembollerin sırlarını çözmede oldukça etkin olan tasavvuf erbabı kimseler olup Kur’ân kavramlarının sembolik yönlerini ve içerdikleri manaları rahat bir şekilde ortaya çıkarabilmektedirler. İsmail Hakkı Bursevî’nin Rûhu’-beyân adlı geniş hacimli işârî tefsiri bu türden kıymetli bir kaynaktır. Makalede, Kur’ân’da önemli bir yere sahip olan güneş, ay ve yıldızların Bursevî’nin işârî yorumundaki yerinin ne olduğu konusu ele alınacaktır. Çalışmamızın, Bursevî örnekliğinde gök cisimlerinin bir işârî tefsirde hangi çerçeveden ele alındığını ve nasıl bir anlam alanı içerisine dâhil edildiğini tespit etme noktasında tefsir sahasına katkıda bulunmasını hedeflemekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Bursevî, Güneş, Ay, Yıldızlar, Metafor, İşârî yorum.

Kaynakça

• el-Amasî, Muhammed b. Kasım. Ravzatu’l-ahyari’l-müntehab min rebî’’l-ebrar. Haleb: Daru’l-Kalemi’l-Arabi, 1423.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Ruhu’l-beyan. Çev. Ali Namlı ve diğerleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 2013.
• el-Bûseyrî, Şerefuddin Muhammed b. Said b. Muhammed. Burdetü’l-medîh, B.y.:Daru’d-Turasi’l-Bûdîlmî, ts.
• Ebu’l-Fazl Iyâz b. Musa, eş-Şifâ bi ta’rîfi hukûki’l-Mustafa, B.y.: B.y.y, 2013.
• el-Hucvûrî, Ebu’l-Hasen Seyyid Ali b. Osman. Keşfu’l-mahcûb. thk. Ahmed Abdurrahim es-Sâyıh, Tevfik Ali Vehbe. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’t-Diniyye, 2007/1428.
• Karadayı, Osman Nuri. “İbnü’l-Arabi’de Güneş-Ay-Yıldız Sembolizmi”. EKEV Akademi Dergisi 25/86 (2021), 449-466.
• Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1374/1955.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünenü’n-Nesâî bi şerhi’l-hâfız Celâlüddîn es-Suyûtî ve hâşiyeti’-imâmi’s-Sindî. 8 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbûati’l-İslâmîyye, ts.
• Necmuddîn el-Kübrâ, Ahmed b. Ömer b. Muhammed. et-Te’vîlâtu’n-necmiyye fi tefsîri’l-işârî ve’s-sûfî. Thk. Ahmed Ferid el-Mizyâdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2009.
• es-Serrâc, Ebu’n-Nasr Abdullah b. Ali b. Muhammed. el-Luma. thk. Abdulhalim Mahmud, Abdubâkî Surûr. Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Hadîse, 1960/1380.
• et-Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali el-Hakîm. el-Câmi’u’l-kebîr. Thk. Beşşâr Avâd. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1419/1998.
• Vânî Mehmed Efendi, Arâisü'l-Kur'ân ve nefâisü'l-furkân ve ferâdîsü'l-cinân. İstanbul: Atıf Efendi Kütüphanesi, 256.