Soğuk Savaş Döneminde Latin Amerika ve Türkiye’de Ordunun Siyasetteki Rolü

Year 2020, Volume: 2 Issue: 2, 131 - 152, 26.12.2020

Tuğba Ergezen , Ceren Uysal Oğuz

Abstract

İnsanlığın gelişim ve değişim sürecinin bileşenlerinden biri olan ordular, anlam, kapsam ve parametreleri sürekli dönüşen güvenlik kavramına paralel olarak varlıklarını sürdürmektedir. Fetihlerden bağımsızlık mücadelelerine ve ülke topraklarını korumaya kadar farklı görevler üstlenen orduların, dışarıdan gelen tehditlerin yanı sıra, çeşitli siyasi krizler, toplumsal hareketler ve ekonomik istikrarsızlıklar gibi “iç tehditlere” karşı bir mekanizma olarak da kullanılması söz konusu olmuştur. Öte yandan özellikle Soğuk Savaş döneminde az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde orduların, seçilmiş yönetimleri devirerek ABD’nin istediği anti-komünist yönetimlerin işbaşına gelmesini sağlamakta kullanılması da oldukça sık görülen bir olgu haline gelmiştir. Kendilerine özgü tarihsel, kültürel, idari ve toplumsal birtakım farklılıklara sahip olmakla birlikte, Soğuk Savaş döneminde ABD’nin de etkisiyle benzer ekonomik, siyasi ve askeri süreçlerden geçen Latin Amerika ülkeleri ve Türkiye arasında orduların siyasetteki rolü, darbelerin arkasında yatan temel faktörler gibi ortak bazı unsurlar bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Soğuk Savaş döneminde çok sayıda askeri müdahalenin yaşandığı Latin Amerika ülkeleri ve Türkiye’nin coğrafi uzaklıklarına karşın ortak deneyimlerine yön veren benzer faktörlerin tartışılmasıdır.

Keywords

Latin Amerika, Türkiye, Ordu, Soğuk Savaş

The Role of the Army in Politics in Latin America and Turkey during the Cold War

Abstract

The armies as one of the proponents of the constant progress and transformation of humanity, continue to exist in parallel to the concept of security of which the meaning, the scope and the parameters evolve continuously. From conquests to independence wars and the protection of the states' territorial integrity, the armies have been functioning as guardians against external threats and internal ones stemming from political crises, social unrest, and economic instabilities. Moreover, during the Cold War, the United States used the armies of less developed and developing countries to overthrow elected leaders to establish anti-communist governments that would work in accordance with the US. This article aims to discuss the common and similar points between Turkey and Latin American countries that have experienced coups and military interventions during the Cold War period. In this respect, the similar political, economic and military reasons that led to the armies’ involvement in politics through coups and interventions are argued even though these countries have historical, cultural, administrative and social differences.

Keywords

Latin America, Turkey, Army, Cold War

References

• Afşar, Ö. A. (2019). 15 Temmuz’a Giden Süreçte Türk Demokrasisinde Sivil Asker İlişkileri. İnsan ve İnsan, 22, 737-766. doi:10.29224/insanveinsan.572340
• Aguirre, L. M. (2005). Relations Between Latin America and the United States: Balance and Prospects. A. A. Boron, G. Lechini (Eds.) içinde, Politics and Social Movements in an Hegemonic World: Lessons from Africa, Asia and Latin America. Buenos Aires: CLACSO.
• Akbaba, B. (2006). Ulus Devlet Anlayışı Bağlamında Türkiye'de Ordu Siyaset İlişkisi. T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Konya.
• Akça, İ. (2010). Ekonomide Askerin Varlığı, Askeri Sermaye, OYAK. N. Boztekin (Ed.) içinde, Türkiye Siyasetinde Ordunun Rolü: Asker-Sivil İlişkileri, Güvenlik Sektörü ve Sivil Denetim, İstanbul: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği.
• Aknur, M. ve Akgül Durakçay, F. (2019). Latin Amerika’da Demokratikleşme. C. Uysal Oğuz, S. Atvur, R. İzol (Ed.) içinde, 21. Yüzyılda Latin Amerika: Siyaset- Ekonomi- Toplum. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Atay, A. S. (1998). Çok Partili Dönemde Türkiye’de Ordunun Siyasal Rolü ve Devlet Yapısı İçindeki Yeri. İstanbul: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Brands, H. (2012). Latin America’s Cold War. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Bruneau, D. T., ve Goetze Jr., R. B. (2006). Civilian-Military Relations in Latin America. Military Review, 67-74.
• Burak, B. (2011). Osmanlı'dan Günümüze Ordu-Siyaset İlişkileri. History Studies, 3(1), 45-67.
• Cammack, P. (2001). In Permanent Retreat? The Modest Future Role of the Armed Forces in South America P. Silva (Ed.) içinde, The Soldier and the State in South America: Essays in Civil-Military Relations. New York: Palgrave.
• Cansever, N., ve Kiriş, H. M. (2015). Türkiye’de Ordu-Siyaset İlişkileri Çerçevesinde AK Parti-TSK Etkileşimine Bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 364-366.
• Cockroft, J. D. (1997). Latin America: History, Politics, and U.S. Policy (2nd ed.). Chicago: Nelson-Hall Publishers.
• Çakır, M. (2019). Soğuk Savaş Sonrası ABD-Latin Amerika Güvenlik İlişkileri. C. Uysal Oğuz, S. Atvur, R. İzol (Ed.) içinde, 21. Yüzyılda Latin Amerika: Siyaset- Ekonomi- Toplum. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çetin, N. (2018). Türk Töresinde Askerliğin Yeri ve Türkiye’de Askerliğe Bakış Açısında Meydana Gelen Değişmeler. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (1), 161-175.
• Çomak, H., ve Şeker, B. Ş. (2017). Türkiye’de Ordu ve Darbe İdeolojisi. H. Çomak ve N. Sağıroğlu (Ed.) içinde, Türk Siyasal Hayatında Hukuk Devletinin Kurumlarına ve Anayasal Sisteme Yönelik Girişimler. İstanbul: Beta.
• Duman, M. Z. (2019). Türkiye’de Ordu-Siyaset İlişkileri ve Askeri Darbelerin İdeolojik Kökenleri. İnsan ve İnsan (20), 145-164, doi:10.29224/insanveinsan.454066.
• Dursun, D. (2001). 27 Mayıs 1960 Darbesi: Hatıralar, Gözlemler, Düşünceler. İstanbul: Şehir Yayınları.
• Ferguson, Y., ve Mansbach, R. (2004). Remapping Global Politics History’s Revenge and Future Shock. UK: Cambridge University Press.
• Green, D., ve Branford, S. (2013). Faces of Latin America (4th ed.). New York: Monthly Review Press.
• Grovogui, S. N. (2013). Postcolonialism. T. Dunne, M. Kurki, S. Smith (Ed.) içinde, International Relations Theories Discipline and Diversity. UK: Oxford University Press.
• Gürsoy, Y. (2014). Türkiye’de Sivil-Asker İlişkilerinin Dönüşümünün Sebepleri. Uluslararası İlişkiler, 11(43), 157-180.
• Köktürk, A. (2019). Türkiye’de Ordu ve Sermaye İlişkisi. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Kruijt, D. (2017). The Political Influence of the Latin American Military. (Cuadernos del CEDLA Working Paper No: 30). Erişim: Centro de Estudios y Documentación Latinoamericanos (CEDLA) Universiteit van Amsterdam: http://www.cedla.uva.nl/
• Kutay, A. (2016). Civilian and Military Relations in Turkey: A Historical Survey. (Chr. Michelsen Institute Working Paper No. 11). Erişim: Chr. Michelsen Institute: https://www.cmi.no/publications/file/6028-civilian-and-military-relations-in-turkey.pdf
• Loveman, B. (1999). For La Patria: Politics and the Armed Forces in Latin America Latin American Silhouettes. Rowman ve Littlefield.
• Loveman, B., ve Davies, Jr., T. M. (1997). The Politics of Antipolitics, B. Loveman, T. M. Davies, Jr. (Ed.) içinde, The Politics of Antipolitics The Military in Latin America. USA: Scholarly Resources Inc.
• Mearsheimer, J. J. (2013). Structural Realism. T. Dunne, M. Kurki, S. Smith (Ed.) içinde, International Relations Theories Discipline and Diversity. UK: Oxford University Press.
• Nunn, F. M. (2001). Foreign Influences on the South American Military: Professionalization and Politicization. P. Silva (Ed.) içinde, The Soldier and the State in South America: Essays in Civil-Military Relations. New York: Palgrave.
• Oran, B. (2001). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı'ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Önen, H. G. (2019). 21. Yüzyıl Penceresinden Latin Amerika’da Askeri Kültür ve Sivil-Asker İlişkileri. C. Uysal Oğuz, S. Atvur, R. İzol (Ed.) içinde, 21. Yüzyılda Latin Amerika: Siyaset- Ekonomi- Toplum. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Özdemir, H. (1997). Siyasal Tarih (1960-1980). S. Akşin (Ed.) içinde, Türkiye Tarihi-4: Çağdaş Türkiye 1908-1980 (5. baskı). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Pion-Berlin, D. (2003). A New Civil-Military Pragmatism in Latin America. VI Seminario sobre Investigación y Educación en Estudios de Seguridad y Defensa (REDES 2003). Santiago de Chile. https://www.resdal.org/producciones-miembros/redes-03-pion-berlin.pdf
• Pion-Berlin, D. (2011). Turkish Civil-Military Relations: A Latin American Comparison. Turkish Studies, 12(2), 293-304. doi:10.1080/14683849.2011.572635
• Rouquié, A. (1986). Latin Amerika’da Askeri Devlet. (Ş. Tekeli, Baskıya Hazırlayan). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Sander, O. (2013). Türkiye’nin Dış Politikası. (M. Fırat, Der.) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Skaar, E., ve Malca, C. G. (2014). Latin American Civil-Military Relations in a Historical Perspective: A Literature Review. (Chr. Michelsen Institute Working Paper No. 6). Erişim: Chr. Michelsen Institute: https://www.cmi.no/publications/file/5189-latin-american-civil-military-relations-in-a.pdf
• Sterling-Folker, J. (2013). Neoliberalism. T. Dunne, M. Kurki, S. Smith (Ed.) içinde, International Relations Theories Discipline and Diversity. UK: Oxford University Press.
• Tanör, B. (1997). Siyasal Tarih (1980-1995). S. Akşin (Ed.) içinde, Türkiye Tarihi-5: Bugünkü Türkiye 1980-1995 (2. baskı). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Uluçakar, M. (2013). Türkiye’de Sivil-Asker İlişkileri ve Ordunun Demokratik Kontrolü. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi. Ankara.
• Vanden, H. E., ve Prevost, G. (2015). Politics of Latin America: The Power Game (5th ed.). New York: Oxford University Press.
• Vitelli, M. G. (2018). Civil-Military Relations and Military Missions in Contemporary Latin America: Argentina’s Sinuous Path Towards a Democratic Defense Policy. Brazilian Political Science Review, 12(3). doi: 10.1590/1981-3821201800030002.
• Weeks, G. (2012). Civilian Expertise and Civilian–Military Relations in Latin America. Latin American Policy, 3(2), 164-173.
• Weyland, K. (2018). Limits of US Influence: The Promotion of Regime Change in Latin America. Journal of Politics in Latin America, 10(3), 135-164.