An Evaluation of the Effect of French Architecture on Ottoman-Turkish Architecture

Year 2022, Volume: 12 Issue: 1, 241 - 260, 29.03.2022

Nadire Tuba Yiğitpaşa

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1072202

Abstract

After the period of stagnation in political, military, administrative and economical terms in the Ottoman State in the 17th century, the lands lost by westerners since the beginning of the 18th century started to be taken back. Thus, the borders have been strengthened and progress has been made in both military and financial, as well as social and cultural issues. The Ottoman and French relations, which first started in 1525, were strengthened in the 18th century during the period of the Grand Vizier Damat İbrahim Pasha (1718-1730). Especially when a delegation was sent to France under the presidency of 28 Çelebi Mehmed Efendi, the socio-cultural structure of France started to transfer to Ottoman period. The French influences that have emerged in many places have also shown themselves on Ottoman Architecture. The Ottoman palace gardens began to be shaped by being influenced by the gardening of the French palaces. In the 18th century, many French architects and artists came to the Ottoman Palace and served. For example, many artists, such as Antoine Ignace Melling, have arranged the watersides and palaces surrounding the strait with styles such as Neoclassical and Rococo. From the 18th century to the 19th century, the eastern view of Istanbul, which acquired a new identity by taking the example of Parisian architecture under the influence of French architects, changed and gained an eclectic appearance. The cultural interaction that began in the 18th century continued to increase in the 19th century. Throughout the nineteenth century, French architects synthesized styles such as Baroque, Rococo, Neoclassic, Neo-Renaissance and Art Nouveau with Ottoman art styles and enabled them to gain Ottoman identity.

Keywords

France, Ottoman, Turkish, Architecture, Interaction

Fransız Mimarisinin Osmanlı-Türk Mimarisine Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

XVII. yüzyılda, Osmanlı Devleti’nde siyasi, askeri, idari ve ekonomik anlamda yaşanan Duraklama Dönemi’nden sonra, XVIII. yüzyılın başından itibaren Batılı devletler ile ilişkiler kurulmaya başlanmıştır. Böylece sınırlar güçlendirilerek gerek askeri ve malî, gerekse de sosyal ve kültürel konularda ilerleme yoluna gidilmiştir. İlk kez 1525 yılında başlayan Osmanlı ile Fransa ilişkileri, XVIII. yüzyılda Sadrazam Damat İbrahim Paşa Dönemi’nde (1718-1730) güçlenmiştir. Özellikle Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi başkanlığında bir heyetin Fransa’ya gönderilmesiyle, dönemin Fransa’sının sosyo-kültürel yapısı Osmanlıya taşınmaya başlamıştır. Birçok alanda ortaya çıkan Fransız etkisi kendisini Osmanlı Mimarisi üzerinde de göstermiştir. Osmanlı saray bahçeleri Fransız saraylarının bahçe düzenlemesinden etkilenerek şekillenmeye başlamıştır. XVIII. yüzyılda birçok Fransız mimar ve sanatkâr Osmanlı Sarayı’na gelerek hizmet etmiştir. Örneğin Antoine Ignace Melling gibi birçok sanatçı boğazı donatan yalıları ve sarayları dönemin Neoklasik ve Rokoko gibi üsluplarıyla düzenlemiştir. XVIII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar Fransız mimarların etkisiyle Paris mimarisi örnek alınarak yeni bir kimlik kazanan İstanbul’un doğulu çehresi değişerek eklektik bir görünüm kazanmıştır. XVIII. yüzyılda başlayan kültürel etkileşim XIX. yüzyılda da artarak devam etmiştir. XIX. yüzyıl boyunca Fransız mimarlar Barok, Rokoko, Neoklasik, Neorönesans, Art Nouveau gibi üslupları Osmanlı’daki sanat üslupları ile sentezleyerek bu üslupların Osmanlı kimliği kazanmasını sağlamışlardır.

Keywords

Fransa, Osmanlı, Türk, Mimari, Etkileşim

References

• Akpolat, M. S., (1991). Fransız Kökenli Levanten Mimar Alexandre Vallaury, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Alan, H., (2010). İstanbul Şehir Rehberi, Birinci Basım, İstanbul.
• Alioğlu, E.F. – Aydemir, O., (2012). “Nuruosmaniye Camii ve 2010-2012 Yılları Restorasyonu”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, 5. 77-90.
• Arel, A., (2000). “Mimarlık ve Sanat Tarihi (1600-1908)”, Türkiye Tarihi, (Osmanlı Devleti (1600-1908), 3, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Arel, A., (1975). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Arkan, Ö., (1998). Beyoğlu (Kısa Geçmişi, Argosu), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Arslan, N., (1994). “Melling, Antoine-Ignace”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 387.
• Artan, T., (1994). “Hatice Sultan Sahilsarayı”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 20.
• Atılgan, E., (2006). Gümüşsoy, Keçecizâde Mehmed Fuad Paşa (1815-1869), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydemir, I., (2008). “İki Fransız Mimarı Henri Prost ve August Perret’nin İstanbul İle İlgili Çalışmaları”, Megaron, 3/1, 104-111.
• Batur, A., (1993). “Arkeoloji Müzeleri Binası”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 310.
• Batur, A., (1994). “Pera Palas (Mimari)”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 240.
• Batur, A., (1994). “Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Binası”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 377-378.
• Batur, A., (1994). “Sanayi-i Nefise Mektebi Binaları”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 447.
• Belge, M., (1993). İstanbul Gezi Rehberi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Beyoğlu Belediyesi, (2008). Beyoğlu 150, Fotoğraflarla Beyoğlu’nun 150 Yıllık Öyküsü, Birinci Baskı, İstanbul.
• Can, C., (1993). İstanbul’da 19. Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimarların Yapıları ve Koruma Sorunları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Casa, J. M., (1995). Le Palais de France à İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Ceylan, C. - Aydın, Ö., (2018). “18.-19. Yüzyıl Ankara Camileri Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2/2, 1-21.
• Ceylan, O., (1993). “Afif Paşa Yalısı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 87.
• Ceylan, O., (1994). “Büyükada Rum Yetimhanesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 2, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 354.
• Çelebi, E., (2004). 18. Yüzyıl’da Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılılaşma Dönemi ve Bir 18. Yüzyıl Örneği Üsküdar Ayazma Külliyesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, Z., (1998). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Çevik, U., (2001). Alexandre Vallauri ve Yapıları Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çiğdemoğlu, S., (1986). “Ortaçağ, XVI, XVII, XVIII ve XIX’uncu Yüzyıllarda Fransız Doğu Seyyahlarına Kısa Bir Bakış”, Milli Kültür, 54, 112.
• Durudoğan, S. (1998). XIX. Yüzyılda Pera/Beyoğlu’nun Ekonomik, Kültürel ve Politik Yapısının Mimariye Etkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gönülsüz, Ş., (2008). “Antoine Ignace Melling ve İstanbul”, Paylaşım 3, Kartonsan A.Ş. Yaşam Kültürü Dergisi, 12-15.
• Gueganic, A. L., (2008). Louis XV: Le Regne fastueux, Editions Atlas.
• Güler, A.S., (2006). “Onsekizinci ve Ondokuzuncu Yüzyıllarda Osmanlı Mimarının Toplumsal Konumu”, VIIIth Internayional Congress on the Economic and Social History of Turkey (VIII. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi). (Ed. Nurcan Abacı), Morrisville, 63.
• Gülersoy, Ç., (1994). “Pera Palas”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6. Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 239-240.
• Gündoğdu, S., (2009). Keçecizade Fuad Paşa Külliyesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Hamilton, A., (2005). “To Divest the East of all its Manuscripts and all its Rarities”, The Unfortunate Embassy of Henri Gournay de Marcheville, The Republic of Letters and the Levant, 123-125.
• Haskan, M. N., (2008). Eyüp Sultan Tarihi, 1, Eyüp Belediyesi Yayınları, İstanbul.
• İnci, N., (1985). “18. Yüzyılda İstanbul Camilerine Batı Etkisiyle Gelen Yenilikler”, Vakıflar Dergisi, 19, 223-236.
• İnel, B., (2005). “İstanbul ve Eyüp Çevresinin, Oryantalist Sanatta Resimsel Betimlenmesi”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla IX. Eyüp Sultan Sempozyumu, Tebliğler, (13-15 Mayıs 2005), 386.
• Kargı, H., (1994). “Metro Han”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 414.
• Kayaalp, N., (2008). Pera’nın Yersizyurtsuz Kahramanları: Vallauri Ailesi, Edouard Lebon, Alexandre Valluri ve M. Vedad Tek, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kayaoğlu, E., Candaş, A., Kocabak, Z., Irmak, C. E., (2014). İstanbul’un Tarihi Füniküleri “Tünel”, İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi, İstanbul.
• Kılıç, A. D., (2006). Vallauri’nin Klasisist Cepheleri, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Köksal, N., (2007). Osmanlı Devleti’nde Modernleşme Dönemi, Askeri, Eğitim Sistemi (1840-1908), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Kuban, D., (1996). İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion, Konstantinapolis, İstanbul, Numune Matbaacılık, İstanbul.
• Kuban, D., (2007). Osmanlı Mimarisi, Yem Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• Nazır, B., (2009). “Dersaadet Ticaret Odası ve Uluslar Arası Sergiler”, History Studies (International Journal of History), 1/1, 179-196.
• Ortaylı, İ., (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Önsoy, R., (1983). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmanî (1863 İstanbul Sergisi)”, Belleten. XLVII/185, 195-235.
• Özdemir, M., (2011). “Türkiye’de Turizmin Başlaması: Osmanlı’da Sanayileşme Çabaları: Sergi-i Umum-i Osmanî (1863 İstanbul Uluslararası Sergisi)”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 22/1, 87-88.
• Özgen, E., (2010). Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Seyahatnamesi Üzerinden Fransa’da 18. Yüzyıl Mimarlık Ortamı ve Osmanlı Mimarlığı’na Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özkurt, M. Ç., (2005). Düyun-u Umumiye İstanbul Merkez Binası’nın Tanzimat Sonrası Osmanlı Mimarlığı Bağlamında Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Polatcı, T., (2011). “Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’nin Önemi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2/2, 249-263.
• Renda, G., (1994). “Melling, Antoine-Ignace (Ressam Yönü)”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 388.
• Renda, G., (2006). The Ottoman Empire and Europe: Cultural Encounters, Foundation for Science Technology and Civilisation.
• Salbacak, S., Demirkan, Ö., (2018). “Batılılaşma Etkisinde Gelişen Osmanlı Mimarlığının Giresun’daki Temsili: Kapu Camii”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10/19, 593-603.
• Salman, Y., (1994). “Osmanlı Bankası Binası”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 6, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 166.
• Seyfi, S., Bayhan, A. A., (2017). “Samsun’da Bir Batılılaşma Örneği: Eski Belediye Sarayı”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12/2, 31-52.
• Spielvogel, J. J., (2016). Western Civilization: A Brief History, 1. Cengage Learning.
• Şahin, M., (1999). “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Uzmanlar Aracılığıyla Batılılaşma Çabaları”, Milli Eğitim, 143, 87-90.
• Şenyapili, Ö., (2008). İsim İsim İstanbul, Boyut Yayın Grubu, İstanbul.
• Tibet, A., (1994). “Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 3, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 332-334.
• Turan, N. S., (2004). “Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. ve 19. Yüzyıllar)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5/2, 65-66.
• Whitman, L., (1992). Denying Human Rights and Ethnic Identity: The Greeks of Turkey, Human Rights Watch, USA.
• Yazıcı, N., (2010). “The First Ottoman Exhibition Building in Atmeydanı and Collaboration of Architects Bourgeois-Parvilée-Montani/ Atmeydanı’nda İlk Osmanlı Sergi Binası ve Mimar Bourgeios-Parvilée-Montani İşbirliği”, Hipodrom/Atmeydanı: İstanbul’un Tarih Sahnesi-Hippodrome/Atmeydanı: Stage for Istanbul’s History, (Ed.E. Işın), 1, 140.
• Yelkenci, Ö. F., (2008). Türk Modernleşmesinin Osmanlı Kökenleri: Sultan II. Abdülhamit Dönemi Eğitim Konuları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yenen, M.- Kayserilioğlu, S., (1994). “Tünel”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 308.
• Yenişehirlioğlu, F., (2006). “Continuity and Change in Nineteenth- Century Istanbul: Sultan Abdülaziz and the Beylerbeyi Palace”, Islamic Art in the 19th Century, Brill, 73.
• Yıldırım Güneş, Ö., Akın Ertek, G., (2021). “Osmanlı Batılılaşmasının Ordu İl Merkezine Yansıması”, Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Ordu, 2, Fenomen Yayıncılık, Ankara.
• Yiğitpaşa, N. T., Akın Ertek, G., (2020). “XVIII. Yüzyıl Berlin Kiliselerinde Neoklasik Üslup”, Amisos Dergisi, 5/8, 219-258.
• Yiğitpaşa, N. T., (2010). XIX. Yüzyıl Beyoğlu Yapılarında Heykel ve Figürlü Kabartmalar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• (1993). Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Sefaretnamesi, (Haz. Beynun Akyavaş), Ankara.
• Yorulmaz, Ş., (2000). “Osmanlı-Fransız İlişkileri Çerçevesinde Osmanlı Topraklarında Açılan Fransız Kültür Kurumları ve Bunların Meşrutiyet Kazanması (19. Yüzyıl-20. Yüzyıl Başları)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, 697-768.