Marmara Bölgesindeki sürgün kökenli meşe ormanlarının koruya dönüştürülmesi kararının irdelenmesi

Year 2023, Volume: 10 Issue: Özel Sayı - II. Uluslararası Meşe Çalıştayı, 176 - 192, 01.12.2023

Abbas Şahin

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1307773

Abstract

Marmara Bölgesi’nde meşe baltalık ormanlarının tümünün aynı zamanda koru ormanlarına tahvilinin (dönüştürülmesinin) sosyoekonomik ve demografik yapıyı olumsuz etkilediği, orman köylerindeki nüfusun azaldığı ve orman işçiliği ile ormancılık iş kolundan elde edilen gelirin baltalık işletmeciliği dönemine göre düşüş gösterdiği bilimsel çalışmalarla ortaya konulmuştur. Baltalık işletmeciliğinin uygulandığı 2006 yılı öncesinde baltalıkların tıraşlama kesimlerinden gelir sağlayanların büyük çoğunluğu elde ettiği gelirden memnun iken, koruya dönüştürme uygulamalarına geçildikten sonra bu işten gelir elde edenlerin küçük bir bölümü elde ettiği gelirden memnundur. Ayrıca gerçekleştirilen teknik müdahaleler ile meşcerelerin bir kısmının yapısının, dinamiğinin ve kompozisyonunun bozulduğu, bazı meşcerelerde önemli oranlarda tepe kuruması ve ölümler nedeniyle olağanın dışında gövde ayrılmalarının olduğu gözlenmiştir. Baltalık ormanlarının koruya dönüştürülmesi sorunun orman köylüsünün başta yakacak odun ihtiyacı olmak üzere diğer sosyoekonomik sorunlarını da çözecek şekilde çok yönlü olarak yeniden gözden geçirilmesi faydalı olacaktır. Bu çalışmada Orman Genel Müdürlüğü tarafından baltalık işletmeciliğinin 2006 yılından sonra kaldırılmasıyla birlikte meşe ormanlarının koruya dönüştürülmesinde karşılaşılan teknik, ekolojik ve sosyoekonomik kısıtlar; arazi gözlemlerinden ve bilimsel araştırmalardan yararlanarak irdelenmiştir.

Keywords

baltalık, koruya tahvil, orman köylüsü, demografik yapı, köylü pazar satışı

Thanks

Bu çalışmanın bulgularının elde edildiği Orman Genel Müdürlüğü Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü ar-ge projelerinde görev alan proje yürütücüleri ve araştırmacıları ile bu konuda emeği geçen tüm ormancılık çalışanlarına teşekkür ederim.

Analysis of the decision to conversion the sprout origin oak forests in the Marmara Region into high forest

Abstract

Scientific studies have revealed that the conversion of all oak coppice forests into high forests in the Marmara Region has adversely affected the socio-economic and demographic structure, the population in forest villages has decreased and the income obtained from forest labour and forestry sector has decreased compared to the coppice management period. Before the year of 2006, when coppice management was implemented, the majority of those who earned income from clear-cutting coppice were satisfied with their income, while only a small portion of those who earned income from this work after the conversion of coppice forests to high forests were satisfied with their income. In addition, it has been observed that the structure, dynamics and composition of some of the stands have been deteriorated due to the technical interventions carried out, and in some stands, there are significant rates of unusual stem separation due to crown dieback and deaths. It would be beneficial to reconsider the issue of conversion of coppice forest into high forest in a multidimensional way to solve other socio-economic problems of forest villagers, especially the need for firewood. In this study, the technical, ecological and socio-economic constraints encountered in the conversion of oak coppice forest into high forest with the abolition of coppice management by the General Directorate of Forestry after 2006 were examined by making use of field observations and scientific researches.

Keywords

coppice, conversion of coppice, forest villagers, demographic structure

References

• Akalp, T., 1978. Türkiye’deki Doğu Ladini (Picea orientalis L. Carr.) Ormanlarında Hasılat Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 2483, Orman Fakültesi Yayın No: 261, İstanbul
• Akgün, T., Şahin, A., Kul, A. A., Özer, G., Bekiroğlu- Öztürk, S., 2019. Baltalık İşletmeciliğinin Kaldırılmasının Orman Köylüsünün Sosyoekonomik Yapısı Üzerine Etkileri: İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü Örneği, Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Araştırma Projesi Sonuç Raporu, İstanbul
• Atalay, İ., 2010. Uygulamalı Klimatoloji, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, Bornova, İzmir
• Atay, İ., 1987. Doğal Gençleştirme Yöntemleri I-II, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4197, Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No: 1. Gür-Ay Matbaası, İstanbul
• Bekiroğlu, S., Atıcı, E., Özkul, G., Yadigar, S., Uslu, B., 2013. Baltalıkların oluşumu ve baltalıkların koruya dönüştürülmesinin sosyoekonomik boyutu. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 63 (2): 61-70
• Beky, A., Somogyi, Z., 2000. Growth and Yield of Hornbeam-Sessile oak (Carpinus betulus L., Quercus petraea Matt. Lieb.) Stands Under Optimal Management in Hungary, International Oak Conference 20-25 May 2000, Zagreb- Crotia, p. 15-28
• Berkel, A., Bozkurt, Y., Göker, Y., 1969. Çeşitli Meşe Türlerimizin Kaplama Levhaları İmali Bakımından Elverişliliği Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1430, Orman Fakültesi Yayın No: 139. Kutulmuş Matbaası, İstanbul
• Birler, A.S., Koçar, S., Diner, A., 1996. Kerpe Araştırma Ormanında Baltalık Meşcerelerde Odun ve Enerji Veriminin Tespiti ve Hızlı Gelişen İbreli Tür Endüstriyel Ağaçlandırmaları ile Mukayesesi. T.C. Orman Bakanlığı Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 177, ISSN 1300-395X, İzmit
• Chazdon, R. L., Brancalion, P. H. S., Laestadius, L., Bennett-Curry, A., Buckingham, K., Kumar, C., Wilson, S. J. 2016. When is a forest a forest? Forest concepts and definitions in the era of forest and landscape restoration. Ambio, 45(5): 538-550
• Chenchine, A., 1942. Şimali Sırbistan’da sürgün ve tohumda yetişmiş meşe için umumi hasılat cetveli (Çeviren: Fehim FIRAT), Orman ve Av, Sayı: 9-10
• Çağlar, Y., 1998. Baltalar Kafamızda, ISBN: 975-96557-0-5, Ankara
• Çalışkan, A., 2000. Demirköy Ormanlarında Silvikültürel Esaslar. Demirköy-İğneada Ormanları ve Çevre Sorunları Sempozyumu, 7- 9 Haziran 2000, Demirköy, Kırklareli
• ÇOB, 2004. Çevre ve Orman Bakanlığı. Ulusal Ormancılık Programı (2004-2023), Ankara
• Dönmez, Y., 1968. Trakya’nın Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1321, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 51. Taş Matbaası, İstanbul
• Güngördü, M., 1999. Marmara Bölgesinin Bitki Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4176, Edebiyat Fakültesi Yayın No: 3416, ISBN: 975-404-536-4, İstanbul
• Ducousso, A., Bordacs, S., 2004. Quercus robur and Q. petraea - Technical guidelines for genetic conservation and use for pedunculate and sessile oaks. EUFORGEN. (euforgen.org/publications/publication/iquercus-roburi-and-iquercus-petraeai-technical-guidelines-for-genetic-conservation-and) ve (Ziyaret tarihi: 5 Nisan 2022)
• Ekizoğlu, A., 1989. Ormandan yararlanma haklarından biri olan Köylü Pazar Satışları. İÜ Orman Fakültesi Dergisi. A39 (1): 157-168
• Eraslan, İ., 1954. Trakya ve Bilhassa Demirköy Mıntıkası Meşe Ormanlarının Amenajman Esasları Hakkında Araştırmalar. T.C. Tarım Vekâleti. Orman Umum Müdürlüğü, Yayın Sıra No: 132, Seri No: 13. Kader Basımevi, İstanbul
• Eraslan, İ., 1982. Orman Amenajmanı. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3010, Orman Fakültesi Yayın No: 318, İstanbul
• Eraslan, İ., Evcimen, B. S., 1967. Trakya’daki meşe ormanlarının hacim ve hâsılatı hakkında tamamlayıcı araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. A17 (1): 31-56
• Ertaş, A., 1996. Quercus hartwissiana Steven (Istranca Meşesi)’nin Silvikültürel Özellikleri Üzerine Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul
• Fırat, F., 1972. Orman Hasılat Bilgisi, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1642, Orman Fakültesi Yayın No: 166, İstanbul
• Geray, U., 1989. Ormancılığın çağdaş çerçevesi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 39 (4): 17-27
• Geray, U., 2007. Baltalıkları Koruya Dönüştürme, foresteconomics.org/ugeraybaltalik.pdfIanD.
• Giray, N., Temerit, A., Başar, M., 2000. İç Anadolu Bölgesindeki Meşe Baltalıklarında Bonitet ve Yaş Sınıfları İtibariyle Ağaç Serveti Tayini Üzerine Araştırmalar. İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 276, Ankara
• IUFRO, 2010. Orman Amenajmanı ve Silvikültür Terimleri Sözlüğü, IUFRO World Series Volume 9-tr (Türkçe çeviri: Alper H. ÇOLAK ve Ünal ASAN), Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, ISBN: 978-3-901347-97-9, Bolu
• Kalıpsız, A., 1988. Orman Hasılat Bilgisi, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3516, Orman Fakültesi Yayın No: 397, ISBN: 975-404-074-5, Gençlik Basımevi, İstanbul.
• Kneifl, M., Kadavý, J., Knott, R., 2011. Gross value yield potential of coppice, high forest and model conversion of high forest to coppice on best sites, Journal of Forest Science, 57 (12): 536–546
• Lane, M. B., McDonald, G., 2002. Towards a general model of forest management through time: Evidence from Australia, USA and Canada. Land Use Policy, 19(3): 193-206
• MGM, 2014. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (mgm.gov.tr), Meteorolojik Parametrelerin Türkiye Analizi
• Müllerová, J., Szabó, P., Hédl, R., 2014. The rise and fall of traditional forest management in southern Moravia: A history of the past 700 years, Forest Ecology and Management, 331: 104-115
• Nicolescu, V.N., Bar čić, D., Carvalho,J.P.F., Dimitriou, I., Dohrenbusch, A., Dubravac, T., Ertekin, M., Folcz, A., Frank, N., Hernea, C., Jansen, P., Löf,M., Molnár, D., Nordfjell,T., Özel, H.B., Rodrigues, A., Trajkov, P., Șimon, D.C., Weih, M., 2014. Ecology and silvicultural management of coppice forests in Europe, COST: European Cooperatıon in Scıence and Technology, COST Action FP1301: Innovative management and multifunctional utilization of traditional coppice Forests - An answer to future ecological, economic and social challenges in the European forestry sector (Eurocoppice), 26 February 2014, Florence-Italy
• Odabaşı, T., 1976. Türkiye’deki Baltalık ve Korulu Baltalık Ormanları ve Bunların Koruya Dönüştürülmesi Olanakları Üzerine Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 2079, Orman Fakültesi Yayın No: 218, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul
• Odabaşı, T., Özalp, G., 1998. Ormanların İşletilmesi Yöntemleri ve Doğaya Uygun Ormancılık Anlayışı. T.C. Orman Bakanlığı. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara
• OGM, 1941. Orman Genel Müdürlüğü. Türkiye Ormanları Amenajman Planlarının Sür’atIe İkmaline Dair Talimatname
• OGM, 1944. Birinci Devre Amenajman İşleri Talimatnamesi
• OGM, 1952. Orman Amenajman Planlarının Tanzimine ve Tatbikine Ait Talimatname. Ankara
• OGM, 1955. Orman Amenajman Planlarının Tanzimine ve Tatbikine Ait Talimatname. Ankara
• OGM, 1973. Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine, Uygulanmasına ve Yenilenmesine Dair Yönetmelik. Ankara
• OGM, 1991. Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesi, Uygulanması, Denetlenmesi ve Yenilenmesi Hakkında Yönetmelik. Ankara
• OGM, 2008. Orman Amenajman (Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Planlama) Yönetmeliği (05.02.2008 tarih ve 26778 sayılı Resmî Gazete). Ankara
• OGM, 2012. Türkiye Orman Varlığı 2012, Orman Genel Müdürlüğü, CTA Tanıtım Limited, Ankara.
• OGM, 2014. Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planlarının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar Tebliği. Tebliğ No: 299. Ankara
• OGM, 2020. Türkiye Orman Varlığı 2020, Orman Genel Müdürlüğü, CTA Tanıtım Limited, Ankara
• Özdemir, G. A., 2013. Trakya Meşe Ormanlarında Artım ve Büyüme İlişkileri, İstanbul Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul
• Peker, H., 1973. Rasyonalizasyon ve orman işletmeciliği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. A23 (1): 73-114
• Praciak, A., Pasiecznik, N., Sheil, D., Van Heist, M., Sassen, M., Correia, C.S., Dixon, C., Fyson, G., Rushford, K., 2013. The CABI Encyclopedia of Forest Trees, CABI, Oxfordshire, UK. ISBN: 978178064236
• Saatçioğlu, F. 1979. Silvikültür II, Silvikültürün Tekniği. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 1648, Orman Fakültesi Yayın No: 172. Sermet Matbaası, İstanbul
• Sanver, A., 1948. Baltalık Ormanları ve İşletmeleri, Orman Genel Müdürlüğü Yayın No: 63, Güven Basımevi, İstanbul
• Şahin, A., Şahin, N., Çalışkan, A., Ertaş, A., 2013. Trakya’daki Meşe (Quercus sp.) Koruya Tahvil Meşcerelerindeki Uygulamaların Orman Amenajmanı ve Hasılatı ile Silvikültürel Esaslar Açısından İncelenmesi. Ormancılıkta Sektörel Planlamanın 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 548-561, 26-28 Kasım 2013, Antalya
• Şahin, A., 2014a. Marmara Bölgesi’ndeki meşe ormanları ve koruya tahvil (dönüştürme) uygulamaları-1. Orman ve Av, 2014 (4): 15-31, Ankara
• Şahin, A., 2014b. Marmara Bölgesi’ndeki meşe ormanları ve koruya tahvil (dönüştürme) uygulamaları-2. Orman ve Av, 2014 (5): 8-23, Ankara
• Şahin, A., Deniz, T., Kaya, G., Ok, K., 2018. Orman Yönetim Seçeneklerinin Seçim Deneyleri Yöntemiyle Ekonomik Analizi: Pabuçdere Havzası Örneği, Orman Genel Müdürlüğü. Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Araştırma Projesi Sonuç Raporu, İstanbul
• Şahin, A., 2020. Marmara Bölgesindeki Sapsız Meşe (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.) Meşcerelerinin Hasılatı ve Amenajman Esasları. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul
• Şahin, A., Özdemir, E., Özdemir, G. A., Biricik, Y., Korkmaz, Ü., Saraçoğlu, Ö., 2021. Macar Meşesi (Q. frainetto Ten.) Meşcerelerinin Hasılatı, OGM Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Araştırma Projesi Sonuç Raporu, İstanbul
• Şahin, A., Çağlayan, İ., Büyük, H., Karademir, H., Aksu, A., Şahin, H., 2022. Türkiye’nin ilk orman planlama ünitesindeki teknik ve yapısal değişimlerin yüz yıllık değerlendirilmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 9 (1): 12-34. Doi: 10.17568/ogmoad.977763
• Timbal, J., Aussenac, G., 1996. An overview of ecology and silviculture of indigenous oaks in France, Ann. For. Sci. 53(2-3): 649-661, Doi: 10.1051/forest:19960243
• Tokmanoğlu, T., 1974. Düzenli ormancılık yönünden orman-köy ilişkilerinin doğurduğu sorunlar ve çözüm yolları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. B24 (2): 113-118
• Vacik, H., T. Zlatanov, Trajkov, P., Dekanic, S., 2009. Role of coppice forests in maintaining forest biodiversity, Silva Balcanica, 10(1): 35-45