Yabancılaşma ve Öncüllerinin Örgütsel Bağlılığa Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 727 - 748, 31.12.2021

Ela Köz , Cihan Seçilmiş

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1042298

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı; yabancılaşmanın, öncülleri ile örgütsel bağlılık arasındaki aracılık etkisinin belirlenmesidir. Nicel araştırma yöntemi aracılığıyla gerçekleştirilen araştırmada veriler, Ankara ilinde hizmet veren 399 çalışandan elde edilmiştir. Verilerin analiz edilmesiyle, rol belirsizliği ile örgütsel yabancılaşma arasında pozitif yönlü kuvvetli düzeyde bir ilişkinin bulunduğu görülmüştür. Bununla birlikte demokratik liderlik davranışlarının örgütsel yabancılaşma ve örgütsel bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisi bulun-maktadır. Ayrıca örgütsel yabancılaşmanın, öncüllerinden olan demokratik liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide kısmi aracılık etkisinin bulunduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde, örgütsel yabancılaşmanın rol belirsizliği ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide kısmi aracılık etkisi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Yabancılaşma, Demokratik Liderlik, Rol Belirsizliği, Örgütsel Bağlılık

The effect of alienatıon and its antecedents on organizational commitment

Öz

Abstract
This study aims to determine the mediator effect of alienation between its antecedents and organizational commitment. The data obtained from 399 employees, who work in Ankara, and analysed with quantitative research methods. By analyzing the data, a strong positive relationship has been found between role ambiguity and organizational alienation according to the results of the analysis conducted to determine the relationship between those variables. Besides, democratic leadership behaviors have a significant effect on both organizational alienation and organizational commitment. Additionally, organizational alienation has a partial mediating effect in the relationship between democratic leadership, which is one of the antecedents of alienation, and organizational commitment. Similarly, there is the partial mediation effect of organizational alienation in the relationship between role uncertainty and organizational commitment.

Anahtar Kelimeler

Organizational alienation, role ambiguity, democratic leadership, organizational commitment

Kaynakça

• Agarwal, S. (1993). Work alienation of salespersons a cross-national comparative study. Journal of International Business Studies, 24(4), 715-739.
• Akar, C. ve Yıldırım, T. (2008). Yöneticilerin örgütsel bağlılık, iş tatmini ve rol stres kaynakları arasındaki ilişkiler: yapısal denklem modeliyle beyaz et sektöründe bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 97-113.
• Al-Ababneh, M. (2013). Leadership style of managers in five-star hotels and ıts relationship with employee’s job satisfaction. International Journal of Management and Business Studies, 3(2), 93-98.
• Allen, J. N. ve Meyer, J. P. (1984). Testing the "side-bet theory" of organizational commitment: some methodological considerations. Journal of Applied Psychology, 69(3), 372-378.
• Allen, J. N. ve Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 62, 1-18.
• Arıkan, S. (2001). Otoriter ve demokratik liderlik tarzları açısından Atatürk’ün liderlik davranışlarının değerlendirilmesi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 231-257.
• Aykut, S. (2007). Örgütsel adalet, birey -örgüt uyumu ile çalışanların işle ilgili tutumları (pendik ilçesi örneği). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilm Dalı, İstanbul.
• Banai, M. ve Reisel, W. D. (2007). The influence of supportive leadership and job characteristics on work alienation: a six-country ınvestigation. Journal of World Business, 42(4), 463-476.
• Banai, M. ve Weisberg, J. Y. (2003). Alienation in state-owned and private companies in Russia. Scandinavian Journal of Management, 19, 359-383.
• Babür, S. (2009). Turizm sektöründe örgütsel yabancılaşma: Antalya beş yıldızlı konaklama işletmelerine yönelik bir araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Basım, N. H., Erkenekli, M. ve Şeşen, H. (2010). Birey davranışındaki kontrol odağının rol çatışması ve rol belirsizliği algısı ile ilişkisi: kamu sektöründe bir araştırma. Amme İdaresi Dergisi, 43(1), 145-165.
• Bateman, S. T. ve Strasser, S. (1984). A longitudinal analysis of the antecedents of organizational commitment. The Academy of Management Journal, 27(1), 95-112.
• Becker, H. S. (1960) Notes on the concept of commitment. American Journal of Sociology, 66, 32-42.
• Boz, M. (2014). Eğitim örgütlerinde işe yabancılaşma ve öfke ilişkisi (Şişli Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Planlaması Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Büyükyılmaz, O. (2007). İşletmelerde yabancılaşmanın sosyo-psikolojik etkileri ve Türkiye taşkömürü kurumunda bir uygulama. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Zonguldak.
• Canbolat, S. G. (2016). Yöneticilerin liderlik tarzlarına ilişkin çalışan algıları, Çedaş grup şirketleri örneği (Çorumgaz, Sürmeligaz, Kargaz). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Çorum.
• Ceylan, A. ve Ulutürk, Y.H. (2006). Rol belirsizliği, rol çatışması, iş tatmini ve performans arasındaki ilişkiler. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), 48-58.
• Chiaburu, D. S., Thundiyil, T. ve Wang, J. (2014). Alienation and its correlates: a meta-analysis. European Management Journal, 32, 24-36.
• Clark, Donald (1998). Leadership Styles Survey Erişim adresi http://www.nwlink.com/~donclark/leader/survstyl.html,
• Corlett, A. J. (1988). Alienation in capitalist society. Journal of Business Ethics, 7, 699-701.
• Çıtışlı Turgut, M.K. (2018). Evlilik Çatışması ve Evlilik Doyumu Arasındaki İlişkide Affetmenin Aracı Rolü. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
• Çöl, G. ve Gül, H. (2005). Kişisel özelliklerin örgütsel bağlılık üzerine etkileri ve kamu üniversitelerinde bir uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 291-306.
• Dedeoğlu, B.; Çelik, S.; İnanır, A. ve Altay, H. (2016). Etik liderlik, örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişkide: cinsiyet ve çalışma süresinin farklılaştırıcı (moderate) rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 45-70.
• Diker, O. (2014). Algılanan liderlik tarzları, örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık ilişkisinin turizm endüstrisinde incelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Eskişehir.
• Elmas Atay, S. ve Gerçek, M. (2017). Algılanan rol belirsizliğinin işe yabancılaşma üzerindeki etkisinin ve demografik değişkenlere göre farklılıklarının incelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 321-332.
• Erkılıç, E. (2012). Örgütsel stresin örgütsel yabancılaşma üzerine etkisi: beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Afyonkarahisar.
• Eşitti, B. (2019). Restoran işletmelerinde etik liderlik ve örgütsel bağlılık: servis ikliminin rolü. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 43-64.
• Fauziah, H., Bangsawan, S. ve Mahrinasari, M.S. (2020). Impact of organizational commitment for tourism supply chain management on organizational citizenship behaviour by mediation of psychological attachment and work alienation in Indonesian tourism industry. International Journal of Supply Chain Management, 9(3), 990-1002.
• Fisher, R. T. (1995). Role Stress, The Type A Behaviour Pattern, And External Auditor Job Satisfaction And Performance (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi https://core.ac.uk/download/pdf/35462864.pdf
• Garg, S. ve Dhar, R. L. (2014). Effects of stress, LMX and perceived organizational support on service quality: mediating effects of organizational commitment. Journal of Hospitality and Tourism Management, 21, 64-75.
• Gautam, T., Dick, R. V. ve Wagner, U. (2004). Organizational identification and organizational commitment: distinct aspects of two related concepts. Asian Journal of Social Psychology, 7, 301-315.
• Güler, S., Demiralay, T. ve Minaslı, A. V. (2019). Örgüt kültürünün örgütsel yabancılaşma davranışlarına etkisi. Social Sciences Research Journal, 8(1), 209-222.
• Gökçe, O. ve Şahin, A. (2004). Yönetimde rol kavramı ve yönetsel roller. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(6), 133-156.
• Grusky, O. (1966). Career mobility and organzational commitment. Administrative Science Quarterly, 10(4), 488-503.
• Gürcü, Ö. D. (2012). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel yabancılaşmaya etkisi üzerine Yalova ili kamu ve özel kuruluşlarında karşılaştırmalı bir araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Gürpınar, G. ve Yahyagil, M.Y. (2007). Örgütsel adalet, lider üye değişimi ve örgüte bağlılık kavramları arasındaki ilişki. 15. Ulusal Yönetim Kongresi içinde (296-303. ss.). Sakarya.
• Harrison, C. (2018). Leadership theory and research a critical approach to new and existing paradigms. Palgrave Macmillan.
• Hatipoğlu, Z., Akduman, G. ve Demir, B. (2019). İnsan kaynakları uygulamalarından duyulan memnuniyetin işe yabancılaşma üzerindeki etkisinde yöneticiye güvenin aracı rolü. Turkish Studies, 14(2), 451-476.
• Jackson, S. E. ve Schuler, R. S. (1985). A meta-analysis and conceptual critique of research on role ambiguity and role conflict in work settings. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 36(1), 16-78.
• Kanten, P. ve Ülker, F. (2014). Yönetim tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolü. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 16-40.
• Kanungo, R. N. (1983). Work alienation: a pancultural perspective. International Studies of Man. and Org., 13(1-2), 119-138.
• Karacaoğlu, K. ve Çetin, İ. (2015). İş yükü ve rol belirsizliğinin çalışanların tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi: Afad örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 46-69.
• Kasap, N. (2019). Liderlik tarzı ve işe yabancılaşmanın işten ayrılma niyeti üzerine etkisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Keller Robert. T. (1975). Role conflict and ambiguity: correlates with job satisfaction and values. Personnel Psychology, 57-64.
• Kelman, C. H. (1958). Compliance, identification, and internalization: three processes of attitude change. The Journal of Conflict Resolution, 2(1), 51- 60.
• Kılıç Özkaynar, G. (2017). Tarihte öne çıkan Türk lider örnekleri üzerine bir inceleme. Ekonomi, İşletme ve Yönetim Dergisi, 1(1), 10-31.
• Lewin, K., Lippitt, R. ve White, R. K. (1939). Patterns of aggressive behavior in experimentally created social climates. Journal of Social Pscyhology, 10, 271-301.
• Loke, C. F. (2001) Leadership behaviours: effects on job satisfaction, productivity and organizational commitment. Journal Of Nursing Management, 9, 191– 204.
• McMillen, J. P. (1997). A Theoretical Analysis of The Concept of Alienation: The Transformation From Modern to Postmodern (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi https://www.proquest.com/openview/3d5d13a157e840f0413fbe257459d4e2/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
• Mercan, M. (2016). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık örgütsel yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı, Afyonkarahisar.
• Meyer, J. P., Allen, N. J. ve Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: extension and test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78(4), 538-551.
• Mottaz, J. C. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
• Mottaz, J. C. (1989). An analysis of the relationship between attitudinal commitment and behavioral commitment. The Sociological Quarterly, 30(1), 143-158.
• Muttar, A. K., Abo Keir, M. Y., Mahdi, O. R. ve Nassar, I. A. (2019). Antecedents and consequences of work alienation – a critical review. Journal of Statistics Applications and Probability, 8(3), 279-288.
• Nair, N. ve Vohra, N. (2012). The concept of alienation: towards conceptual clarity. International Journal of Organizational Analysis, 20(1), 25-50.
• Netemeyer, R., Burton, S., ve Johnston, M. (1995). A nested comparison of four models of the consequences of role perception variables. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 61(1), 77-93.
• Obeng, K. ve Ugboro, I. (2003). Organizational commitment among public transit employees: an assessment study. Journal of The Transportation Research Forum, 57 (2), 83-98.
• O’Donohue, W. ve Nelson, L. (2014). Alienation and managing human resources. International Journal of Organisational Analysis, 22(3), 301-316.
• Önal, S. (2015). Örgütsel sessizlik yabancılaşma ilişkisi: Çanakkale’deki orta ve büyük ölçekli oteller üzerine bir araştırma. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Edirne.
• Par, A. (2017). Satış yöneticilerinin liderlik ve karar alma tarzlarının performanslarına etkileri. (Basılmamış Doktora Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Puni, A., Agyemang, C. B. ve Asamoah, E. S. (2016). Leadership styles, employee turnover ıntentions and counterproductive work behaviours. International Journal of Innovative Research and Development, 5(1), 1-7.
• Quadri, M. A. (2016). The concept of applied leadership in the contemporary world. Journal of Education and Practice, 7(4), 17-23.
• Rizzo, R. J.; House J. R. ve Lirtzman, I. S. (1970). Role conflict and ambiguity in complex organizations. Administrative Science Quarterly, 15(2), 150- 163.
• Roberts, B. R. (1989). A Confirmatory Factor Analysis Based Study of Seeman's Model of Alienation (Doktora Tezi). Erişim adresi https://dra.american.edu/islandora/object/thesesdissertations%3A1813
• Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C. ve Denstent, I. L. (2002). Work alienation and organizational leadership. British Journal of Management, 13, 285–304.
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Seeman, M. (1967). On the personal consequences of alienation in work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• Sayers, S. (2011). Marx and alienation essays on Hegelian themes. Houndmills: Palgrave Macmillan, England.
• Sökmen, A.; Kenek, G. ve Uğraş, E. (2019). Etik liderlik ve üretkenlik karşıtı iş davranışı ilişkisi: örgütsel bağlılığın aracı rolü. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(4), 1568-1582.
• Şahin, H. (2005). Örgütsel stres. Maden Mühendisleri Odası (TMMOB) Madencilik Bülteni, 1, 54-56.
• Şeremet, G. G. (2017). Rol belirsizliği ve rol çatışmasının örgütsel bağlılık ile ilişkisi (Ankara ili bir kamu hastane örneği). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü. (2021). Erişim adresi https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201126/yillik-bultenler.html,
• Tella, A., Ayeni, C.O. ve Popoola, S. O. (2007). Work motivation, job satisfaction, and organisational commitment of library personnel in academic and research libraries in Oyo State, Nigeria. Library Philosophy and Practice, 1-16.
• Terzioğlu, Ö. F. (2014). Doğu Akdeniz gıda işletmelerinde işgörenin rol çatışması ve rol belirsizliği algısının iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı, Mersin.
• Tuten, T. L. ve Neidermeyer, P. E. (2004). Performance, satisfaction and turnover in call centers the effects of stress and optimism. Journal of Business Research, 57, 26-34.
• Uysaler, A. L. (2010). Örgütsel yabancılaşmanın örgütsel bağlılık iş tatmini ve işten ayrılma eğilimi ile bağlantısı ve yabancılaşma yönetimi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Kocaeli.
• Üzüm, B. ve Şenol, L. (2019). Yabancılaşma ve üretim karşıtı iş davranışları: sağlık kurumlarında bir araştırma. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 65-80.
• Wasti, A. (2000). Meyer ve Allen’in üç boyutlu örgütsel bağlılık ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik analizi, 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi içinde (401-410 ss.). Nevşehir.
• Wiener, Y. (1982). Commitment in organizations: a normative view. Academy of Management, 7(3), 418-428.
• Wilson, F. M. (2004). Organizational behaviour and work. Oxford University Press, New York.
• Yavuz, E. (2009). İşgörenlerin dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ile ilgili tutumlarına yönelik bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 51-69.
• Yavuz, E., ve Tokmak, C. (2009). İşgörenlerin etkileşimci liderlik ve örgütsel bağlılık ile ilgili tutumlarına yönelik bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(2), 17-34.
• Yıldız, O. Ş. (2017). Otel işletmelerinde iş özellikleri ve örgütsel bağlılık ilişkisinde işe yabancılaşmanın rolü. (Basılmamış Doktora Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, Nevşehir.
• Yıldırım, F. (1996). Banka çalışanlarında iş doyumu ve algılanan rol çatışması ile tükenmişlik arasındaki ilişki. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Zhou, Q., Martinez, L. F., Aristides, I. F. ve Rodriguez, P. (2016). Supervisor support, role ambiguity and productivity associated with presenteeism: a longitudinal study. Journal of Business Research, 69, 3380-3387.