SAĞLIK TURİZMİ KAPSAMINDA MEDİKAL TURİZMDE ÖNE ÇIKAN SAĞLIK UYGULAMALARI

Year 2021, Volume: 3 Issue: 2, 197 - 216, 30.12.2021

Oğuz Çam , Hakkı Çılgınoğlu

Abstract

Sağlık, insan yaşamında çok önemli bir yere sahiptir. Sağlık, insanların yaşamlarını iyi bir şekilde devam ettirebilmesi için mutlaka göz önünde bulundurulması gereken mühim bir öge olarak görülmektedir. Sağlık turizmi, turizm çeşitlerinden birisi olup, bu turizm çeşidiyle ilgilenen ülkelerin ekonomik gelirlerine önemli katkılar sağlamaktadır. Sağlık turizmi alanında sunumu yapılan ürün ve hizmetlerin; yüksek kaliteli, istek-ihtiyacı karşılayıcı ve tatmin edici olması gerektiği düşünülmektedir. Ülkelerin sağlık turizmi alt yapı ve üst yapılarının zengin ve gelişmiş olması, sağlık turistlerinin ilgi ve tercihlerini etkilemektedir. Sağlık turistleri tarafından önemli olarak görülen sağlık turizminin alt dallarından olan medikal turizmin değeri günden güne artmaktadır. Sağlık turistleri çeşitli sağlık nedenlerinden dolayı seyahat etmektedirler. Sağlık turistlerinin istek ve gereksinimleri, bu turistlerin tercih aşamalarında yönlendirici ve etkili olmaktadır. Medikal turizm uygulamaları, sağlık turizmi açısından büyük bir öneme ve potansiyele sahip olmaktadır. Bu çalışmada, medikal turizmde öne çıkan sağlık uygulamalarına değinmek amaçlanmaktadır. Çalışma, derleme biçiminde olup, turizm ve sağlık konularında önemli görülen bir kaynak görevi üstlenmektedir.

Keywords

Sağlık Turizmi, Sağlık Turisti, Sağlık, Medikal Turist, Medikal Turizm

HEALTH TOURISM PROMINENT IN MEDICAL TOURISM WITHIN THE SCOPE OF HEALTH PRACTICES

Abstract

Health has a very important place in human life. Health is seen as an important element that must be taken into account in order for people to continue their lives well. Health tourism is one of the types of tourism and contributes significantly to the economic income of the countries interested in this type of tourism. Products and services offered in the field of health tourism; It is thought that it should be of high quality, satisfying wants-needs and satisfying. The rich and developed health tourism infrastructure and superstructure of countries affect the interests and preferences of health tourists. The value of medical tourism, which is one of the sub-branches of health tourism, which is seen as important by health tourists, is increasing day by day. Health tourists travel for various health reasons. The wishes and requirements of health tourists are guiding and effective in the preference stages of these tourists. Medical tourism applications have a great importance and potential in terms of health tourism. In this study, it is aimed to mention the prominent health applications in medical tourism. The study is in the form of a compilation and acts as an important resource in tourism and health issues.

Keywords

Health Tourism, Health Tourist, Health, Medical Tourist, Medical Tourism

References

• Abels D. J. ve Kipnis V. (1998). Bioclimatology and balneology in dermatology: a dead sea perspective. Clinics in Dermatology, 16 (6), 695-698.
• Akdu, S. A. (2009). Sağlik turizmi kapsaminda medikal turizm ve türkiye’deki uygulamalar üzerine bir araştirma; Istanbul ve Ankara örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, C. (2016). Türkiye’de sağlık turizminin durum analizi: Istanbul’daki sağlık yöneticilerine yönelik bir çalışma. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aksoy, C. ve Yılmaz, S. (2019). Sağlık turistlerinin hastaneleri tercih etme kriterleri: yönetici görüşleri. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 27-39. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sarad/issue/46957/574287.
• Aktepe, C. (2013). Sağlik turizminde yeni firsatlar ve Türkiye’de yerleşik sağlik işletmelerinin pazarlama çabalari. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(1), 170-188.
• Aslanova, K. (2013). Türkiye’de sağlık turizmi ve sağlık turizmi hukuku. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(3), 129-145.
• Bayer, M. Z. (1992). Turizme giriş. İstanbul: İşletme Fakültesi Yayını No:253.
• Baykal, F. (2008). Turizm türlerinde bütünleşme ve termal turizm. 10- 13 Nisan 2008, 7 VII. Ulusal Balneoloji ve Kaplıca Tıbbı Kongresi ve Termal Çamurlar Kursu, Afyon.
• Baynazoğlu, M. E. ve Serce, G. (2014). Sağlık turizmi temelli destinasyon pazarlamasında Türkiye’nin rekabet üstünlüğü. 05-08 Aralık 2013, 14. Ulusal Turizm Kongresi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Turizm Fakültesi, 216-235.
• Bhaidkar, A. ve Goswami, A. (2017). Medical tourism in India and the health policy of the nda government: an overview. A Peer Reviewed Research Journal, 22(1), 82-89.
• Binler, A. (2015). Türkiye’nin medikal turizm açısından değerlendirilmesi ve politika önerileri, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Yayın No:2839.
• Bookman M. Z. ve Bookman K. R. (2007). Medical tourism in developing countries. New York: Palgrave Macmillan.
• Burkett L. (2007). Medical tourism: consers, benefits and the American legal perspective. The Journal of Legal Medicine, 28 (2), 223-245.
• Caballero-Danell, S. ve Mugomba, C. (2007). Medical tourism and its entrepreneurial opportunities - a conceptual framework for entry in to the industry. (Unpublished Master's Thesis). Göteborg University, School of Business, Economics and Law, Tourism and Hospitality Management Master Thesis, Gothenburg, Sweden.
• Chanda, R. (2001) Trade in health services, Indian council for research on international economic relations, Working Paper No: 70. New Delhi: Indian Council for Research on International Economic Relations.
• Cohen I. G. (2011). Medical tourism, access to health care, and global justice. Journal of International Law, 52 (1), 1-55.
• Cohen, E. (2006). Medical tourism in Thailand. 20-26 Kasım, Turk-Kazakh International Tourism Conference: New Perspectives and values in World Tourism and Tourism Management in the Future, Alanya/Antalya, 87-117.
• Connell, J. (2006). Medical tourism: sea, sun, sand and … surgery. Tourism Management, 27 (6), 1093-1100. DOI:10.1016/j.tourman.2005.11.005.
• Connell, J. (2013). Contemporary medical tourism: conceptualisation, culture and commodification. Tourism Management, 34, 1-13.
• Çılgınoğlu, H. (2018). Uluslararası sağlık turizminin ekonomik, hukuki ve idari yönden değerlendirilmesi: Türkiye’deki hastaneler üzerinde örnekleme. (Doktora Tezi). Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Çınar, F. ve Özkaya, B. (2020). Koronavirüs (COVID-19) pandemisinin medikal turizm faaliyetlerine etkisi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 35-50. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sarad/issue/55492/752886.
• Demir, D. (2013). Türkiye'de medikal turizmi etkileyen faktörler üzerine bir çalışma. (Yüksek Lisans Tezi). Toros Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Deniz, M. (2016). Türkiye sağlık turizmi ve seçilmiş ülkelerle karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deniz, N. G. (2019). Türkiye’de medikal turizmin gelişimi ve bazı ülkelerle karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Denizli, F. (2020). Medikal turizm kapsamındaki sağlık çalışanlarının memnuniyet ve örgütsel bağlılık düzeyleri: Kayseri örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Kayseri Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Kayseri.
• Doğan, O. (2014). Antalya medikal turizm kümesi’nin tanımlanması ve ağ yapılarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Döşkaya, T. (29 Mart 2019). Turizm’de yükselen trend: medikal turizm. Turizm Ajansı, Erişim Adresi: https://www.turizmajansi.com/haber/turizm-de-yukselen-trend-medikal-turizm-h30711, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• Ehrbeck, T., Guevara, C. ve Mango, P. D. (2008). Mapping the market for medical travel. The Mckinsey Quarterly, 1-11.
• Ekinci, N. (2020). Medikal Turizm. H. Eriş (Ed.) içinde, Sağlık turizmi (s. 63-88). Ankara: İksad Yayınevi.
• Enache, E., Gabor M. R. ve Morozan, C. (2013). Considerations about dental tourism development and its specific marketing in Romania. Management Strategies Journal, (23), 420-426.
• Erdur, E. (2013). Kamu hastanelerinin medikal turizm hizmetlerinin değerlendirmesi konusunda bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gençay, C. (2007). Sağlık turizmi. M. Bulu ve İ. H. Eraslan (Eds.) içinde, Sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmede turizm sektörü (s. 172-180). İstanbul: Kazancı Hukuk Yayımevi.
• Glinos, I. A., Baeten, R., Helble, M., Maarse, H. (2010). A typology of cross-border patient mobility. Health & Place, 16 (6), 1145-1155.
• Gökali, S. (2019). Düzce ili medikal turizm sektörünün uluslararası rekabetçilik analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Gönül, E. (2019). Medikal turizm kapsamında Didim’e gelen dental turistler üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Görener, A. (2016). A SWOT-AHP approach for assessment of medical tourism sector in Turkey. Alphanumeric Journal, 4 (2), 159-170. DOI: 10.17093/alphanumeric.277740.
• Gülenç, S. (2019). Medikal turizm hizmeti veren hastanelerde sağlık otelciliği hizmetleri ile örgütsel ustalık ilişkisi. (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Gümüş, F. ve Büyük, Ö. (2008). Sağlık turizminde yeni açılımlar: tıp turizmi. 17-19 Nisan 2008, III. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi, Balıkesir/Türkiye, 433-442.
• Gümüş, M. ve Özgüven, E. (2015). Barış ve turizm ekseninde medikal turizm: çözüm süreci sonrası batman hastanelerinde yabancı hasta akışı. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 5(2), 1-18.
• Hastürk, O. (2011). Tibbi turizm amaci ile Ankara’ya gelen hastaların Ankara’yı tercih etme nedenlerinin ve memnuniyet durumlarının belirlenmesi; kamu sağlik kuruluşlarında bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Herrick, D. M. (2007), Medical tourism: global competition in health care, national center for policy analysis (NCPA) Policy Report No. 304, Dallas, Texas, November.
• Heung, V.C.S., Kucukusta, D. ve Song, H. (2011). Medical tourism development in Hong Kong: an assessment of the barriers. Tourism Management, 32, 995–1005.
• Horowitz, M. D. ve Rosensweig, J. A. (2007). Medical tourism - health care in the global economy. Physician Executive, 33(6), 24-30.
• hospitalmanager. (27 Ağustos 2018). Medikal turizminde global perspektif. Erişim Adresi: https://www.hospitalmanager.com.tr/medikal-turizminde-global-perspektif/, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• Hume, L. F. ve DeMicco, F. J. (2007). Bringing hotels to healthcare: a rx for success. Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism, 8(1), 75-84.
• International Medical Tourism Journal [IMTJ]. (Tarih Belirsiz). [Çevrimiçi]. Erişim Adresi: https://www.imtj.com/articles/quironsaluds-commitment-toexcellence/, Erişim Tarihi: 31.03.2019.
• İçöz, O. (2009). Sağlık turizmi kapsamında medikal (tıbbi) turizm ve Türkiye’nin olanakları. Journal of Yasar University, 4(14), 2257-2279.
• İldiz, T. (2019). Türkiye’de medikal turizm kapsamında hizmet alan hastaların ve çalışanların karşılaştığı sorunlar: özel bir sağlık kuruluşunda araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İnan, H. ve Canoğlu, M. (2016). Türkiye’de medikal turizm kapsamında sağlık kuruluşlarının örgütsel pazarlama etkinliği ile promosyon stratejilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (2), 113-126. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/32037/353086.
• Jones, P. H. (2005). Cancer and tourism. Annals of Tourism Research, 32 (1), 70-92.
• Joppe, M. (2011). Health tourism: social welfare through international trade. Annals of Tourism Research, 38 (2), 737-739.
• Kantarcı, H. B. ve Kurban, A. (2014). The healthcare export and the potential of health tourism in Turkey. The Business & Management Review, 5 (1), 416-422.
• Karadeniz Sağlık Turizmi Derneği [KADESAD]. (2021). Sağlık turizmi, Erişim Adresi: https://kadesad.org/saglik-turizmi/, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• Karakoç, S. (2017). Küresel dünyada sağlık turizminin önemi ve Türkiye’nin durumu. (Yüksek Lisans Tezi). Nuh Naci Yazgan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kızılçelik, S. (1996). Türkiye’nin sağlık sistemi: bir medikal sosyoloji denemesi. İzmir: Saray Kitabevi.
• Kiremit, A. Ş. (2008). Turizmin gelişiminde bir alternatif olarak medikal turizm: bir sağlık kuruluşunda araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kitapçı, O. C. (2014). Türkiye’de medikal turizm için model önerisi. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Klavuz, E. (2018). Medical tourism competition: the case of Turkey. International Journal of Health Management and Tourism, 3(1), 42-58.
• Kostak, D. (2007). Turizm hareketleri (Türkiye örneği üzerinden sağlık turizmi). (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kurar, İ. ve Baltacı, F. (2021). Medikal turizm potansiyeli üzerine nitel bir araştırma: Antalya örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1), 176-199.
• Kurumlu, Y. (2016). Sağlık turizminde otelcilik hizmetleri. (Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lautier, M. (2008). Export of health services from developing countries: the case of Tunisia. Social Science & Medicine, 67, 101-110.
• Lunt, N. ve Carrera, P. (2010). Medical tourism: assessing the evidence on treatment abroad. Maturitas, 66 (1), 27-32.
• MacStravic, S. R. (1985). Marketing medical care. Health Marketing Quarterly, 2 (2-3), 157-170.
• Mazzaschi, A. (2011). Surgeon and safari: producing valuable bodies in johannesburg. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 36 (2), 303-311.
• Meler, M., Ruzic, D. ve Kovacevic, D. (1996). Health service: a part of the tourism product. Tourism and Hospitality Management, 2(2), 265-278.
• Momeni, K., Janati, A., Imani, A., Khodayari-Zarnaq, R. (2018). Barriers to the development of medical tourism in east Azerbaijan province, Iran: a qualitative study. Tourism Management, 69, 307-316.
• Muzaffar, F. ve Hussain, I. (2007). Medical tourism: are we ready to take the challenge. Journal of Pakistan Association of Dermatologists, 17 (4), 215-218.
• Novasans. (2011). Medical tourism in hungary. Erişim Adresi: http://www.novasans.com/articles/Medical-Tourism-in-Hungary/, Erişim Tarihi: 15.07.2013.
• Ormond, M. (2020). International medical travel, or medical tourism, in A. Kobayashi (Ed.), International Encyclopedia of Human Geography, 2nd Ed., Elsevier, pp. 373-377.
• Öğe, S. (2015). Medikal turizmin ekonomik önemi: Erzurum’da bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Özalp, G. (2005). Sağlık turizmi. Hastane Dergisi, (34), 90-98.
• Özer, Ö. ve Sonğur, C. (2012). Türkiye’nin dünya sağlık turizmindeki yeri ve ekonomik boyutu. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 69-81.
• Özgül, A. (2014). Türkiye’de sağlık turizmi politikaları üzerine bir değerlendirme. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Özkan Demirer, E. (2010). Türkiye’de medikal turizm ve geliştirilmesi: örnek bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Öztürk, M. ve Bayat, M. (2011). Uluslararası turizm hareketlerinde sağlık turizminin rolü ve kalite çalışmalarının önemi bir literatür çalışması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 135-156.
• Öztürk, Y. ve Yazıcıoğlu, İ. (2002). Gelişmekte olan ülkeler için alternatif turizm faaliyetleri üzerine teorik bir çalışma. Gazi Üniversitesi Turizm ve Ticaret Dergisi, (2), 183-195.
• Perfetto, R. ve Dholakia, N. (2010). Exploring the cultural contradictions of medical tourism. Consumption Markets & Culture, 13 (4), 399-417.
• Peršić, M. ve Janković, S. (2012). The assesment of opportunities and assumptions of the Croatian health tourism development. Journal of Business Management, 6(2), 88-104.
• Polat, D. (2009). Medikal turizmde tanıtım. Sağlık Yönetimi ve Eğitimi Dergisi, 2 (16).
• Polat, M. (2014). Isparta’da turizm altyapısı ve medikal turizmin yapılabilirliği. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Rahman, A. (2016). Hizmet pazarlama karmasının medikal turizme uyarlanması: Antalya örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Rokni, L., Avci, T. ve Park, S. H. (2017). Barriers of developing medical tourism in a destination: a case of South Korea. Iranian Journal of Public Health, 46(7), 930-937.
• Ross, K. (2001). Health tourism: an overview. HSMAI marketing review, Erişim Adresi: http://www.hospitalitynet.org/news/4010521.html, Erişim Tarihi: 04.10.2019.
• Sağlık Bakanlığı. (2012). Sağlık turizminde süreçler ve aracı kuruluşlar araştırma raporu. Erişim Adresi: http://saglikturizmi.gov.tr/uploads/3058937-saglikturizminde-surecler-ve-araci-kuruluslar-raporu.pdf, Erişim Tarihi: 30.10.2013.
• Sayın, K. Ş., Yeğinboy, E. Y. ve Yüksel, İ. (2017). Türkiye’de medikal turizm uygulamaları: bir üniversite ve Izmir sağlık serbest bölgesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 292-300.
• Sevim, E. (2019). Türkiye’de medikal turizmin SWOT-AAS ile incelenmesi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Sobo, E. J. (2009). Medical travel: what it means, why it matters. Medical Anthropology, 28 (4), 326-335.
• Solomon, H. (2011). Affective journeys: the emotional structuring of medical tourism in India. Anthropology & Medicine, 18 (1), 105-118.
• Speier, R. A. (2011). Health tourism in a Czech health SPA. Anthropology & Medicine, 18 (1), 55-66.
• Szabo, A. (2012). Medical tourism and spas in Hungary, Hungarian Tourism Plc.
• Taş, D. (2014). Türkiye’den medikal turizm kapsamında hizmet alan hastaların memnuniyetlerinin belirlenmesi: Ankara ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tengilimoğlu, D. (2013). Sağlık turizmi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Tonga, F. ve Bahadır, S. (2019). Medikal turizmin olası ilk kayıtları. 07-10 Mart 2019, IV. Uluslararası Kültür Sempozyumları: Uluslararası Sağlık Toplum ve Kültür Sempozyumu, Amasya-Türkiye, 72-81.
• Tontuş, H. Ö. (2015). Tüm yönleriyle sağlık turizmi. (1. Baskı). Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Tontuş, H. Ö. (2017). Sağlık turizmi nedir?. SATURK Yayınları, Erişim Adresi: http://www.saturk.gov.tr/images/pdf/tyst/02.pdf, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• Tökü, Y. E. (2017). Turizm ve türkiye’de sağlık turizmi: bir nitel araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tunç, A. ve Saç, F. (1998). Genel turizm: gelişimi–geleceği. Ankara: Detay Yayıncılık.
• TÜSİAD-Sağlık Çalışma Grubu. (2009). Türkiye için yeni bir fırsat penceresi: tıp turizmi görüş belgesi. Erişim Adresi: http://www.tusiad.org/FileArchive/2009.06.11TipTurizmiGorusBelgesi.pdf, Erişim Tarihi: 02.09.2009.
• United Nations Economic Commission For Latin America and the Caribbean [ECLAC] Washington D.C. (2010). Medikal tourism: a survey.
• URL-1, Tarih Belirsiz: https://hastane.gop.edu.tr/saglikturizmi/SaglikTurizmiNedir.aspx, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• URL-2, Tarih Belirsiz: https://medicaltourism.com.tr/WebPage/saglik-turizminde-tanitim-ve-markalasma?language=zh&language=tr, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• URL-3, 2008: https://www.medicaltourismmag.com/defining-medical-tourism-another-approach/, Erişim Tarihi: 04.07.2016.
• Üçpunar, G. (2013). Sağlık hizmetleri pazarlaması, sağlık ve termal turizmi. (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Voigt C., Laing J., Wray M., Brown G., Howat G., Weiler B. ve Trembath R. (2011). Health tourism in Australia: supply, demand and opportunities, CRC For Sustainable Tourism Pty, Ltd. Gold Coast, Queensland.
• Whittaker, A. ve Manderson, L. (2010). Patients without borders: understanding medical travel. Medical Anthropology, 29 (4), 336-343.
• Yalçın, B. (2013). Antalya ili sağlık turizmi potansiyeli araştırması. (Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yeşil, S. (2018). Kamu ve özel hastanelerin medikal turizm hizmetlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Yıldırım, H. H. (2012). Görüşme notları (13.08.2012). Ankara.
• Yirik, Ş. (2014). Sağlık turizmi üzerine Antalya destinasyonunda bir araştırma. (Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Zengingönül, O., Emeç, H., İyilikçi, D.E. ve Bingöl, P. (2012). Sağlık turizmi: istanbul’a yönelik bir değerlendirme. Ekonomistler Platformu Derneği, İstanbul.