The Right to Abroad Service Borrowing in the Turkish Social Security System and the Ombudsman Approach

Yıl 2023, Sayı: 18, 69 - 98, 03.07.2023

Mehmet Bulut

Öz

TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE YURTDIŞI HİZMET BORÇLANMASI HAKKI VE OMBUDSMANLIK YAKLAŞIMI

Öz

Türk sosyal güvenlik sisteminde uzun vadeli sigorta kolları açısından yurtdışı hizmet borçlanması düzenlemesi önemli bir yere sahiptir. Yıllardır birçok gurbetçi vatandaşın faydalandığı bu düzenleme sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal yapısı ve sosyal adalet açısından eleştiri konusu yapılmaktadır. Bu itibarla 2019 yılında 7186 sayılı Kanun ile yapılan değişikliklerle düzenlemenin cazibesi azaltılmıştır. Bununla birlikte yurtdışı hizmet borçlanması uygulaması ile ilgili vatandaşlar ve Sosyal Güvenlik Kurumu arasında sıkça uyuşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu uyuşmazlıkların çözümü noktasında Ombudsmanlık Kurumu önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada yurtdışı hizmet borçlanması hakkı konusunda Ombudsmanlık Kurumu’na yapılan başvurular ele alınarak Kurum’un yaklaşımı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ombudsmanlık Kurumu’nun yurtdışı hizmet borçlanması hususunda kapsayıcı bir yaklaşım içinde olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yurtdışı Hizmet Borçlanması, Sosyal Güvenlik, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Ombudsman

Kaynakça

• AKIN, Levent (2012). “Yurtdışında Sigortalılığın Emeklilik Koşullarına Etkisi”, Çimento İşveren Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 2, ss. 50-56.
• ARICI Kadir (2015). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara.
• BAŞTERZİ, Süleyman (2002). “Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasında Yurda Kesin Dönüş Koşulu”, Kamu-İş Dergisi, Cilt 6, Sayı 4, ss. 271-300.
• CANBOLAT, Talat (2011). “Yurtdışı Hizmet Borçlanması Yapanlar da Kademeli Geçişten Yararlanır ve Sigortalılığın Başlangıç Tarihi İkili Sosyal Güvenlik Anlaşmalarına Göre Belirlenir (Karar İncelemesi)”, Başterzi, Süleyman (Editör), Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, Beta Yayıncılık, İstanbul, ss. 2243-2265.
• CENTEL, Tankut (2021). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• ÇAVUŞ, Ö. Hakan (2005). “Yargı Kararları ve Sosyal Güvenlik Kurumu Uygulamaları Kapsamında Son Değişikliklerle Birlikte Yurtdışı Hizmet Borçlanması”, Çalışma Toplum Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, ss. 35-76.
• ÇELEBİ, Duygu (2017). Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Yurt Dışı Hizmet Borçlanması, Adalet Yayınevi, Ankara.
• ÇOPUROĞLU, Çağlar (2019), “Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasında, Borçlanılan Sürenin Hangi Döneme Mal Edileceği Sorunu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı: 41, ss. 88-105.
• DURSUNOĞLU, İsmail, Handan Boyalı ve Serkan Gündoğdu (2021). "Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) İmajına Yönelik Bir Araştırma", Ombudsman Akademik, Cilt: 7, Sayı: 14, ss. 67-94.
• ERTÜRK, Şükran (2017). Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2016, Oniki Levla Yayınevi, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, İstanbul.
• GÖZLER, Kemal ve Gürsel Kaplan (2014). İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayınevi, Bursa.
• GÜZEL, Ali, Ali Rıza Okur, Nurşen Caniklioğlu (2021). Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayıncılık, 19. Baskı, İstanbul.
• KAYNAK, Zeki (2015). Yürürlükteki Sosyal Güvenlik Mevzuatımızda Sosyal Sigorta ve Uygulaması, Adalet Yayınevi, Ankara.
• KDK (Kamu Denetçiliği Kurumu) (2022). 2021 Yıllık Raporu, Ankara.
• KDK (Kamu Denetçiliği Kurumu) (2023). 2022 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara.
• KORKUSUZ, Refik ve Suat Uğur (2022). Sosyal Güvenlik Hukuku, Ekin Yayınevi, 8. Baskı, Bursa.
• KOTAN, Orhan ve Nihat Arpacı (2021). 500 Soruda İş ve Sosyal Güvenlik Uygulamaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• LEVENT, Recep (2015), “Yurt Dışında Çalışan veya Bulunanlar ile Göçmenlerin Sosyal Güvenliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 116, 315-334.
• MAN, Fuat (2017). “Birleşik Krallık’ta Kamu Denetçiliği: Parlamento ve Sağlık Hizmetleri Ombudsmanı”, Söke İşletme Fakültesi Priene Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, ss: 23- 34.
• MANAV, Eda (2013). “Yurtdışında Yaşayan Türk Vatandaşlarının Çalışma Hayatına İlişkin Önemli Sorunları”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı: 30, ss. 109-131.
• ODYAKMAZ, Zehra (2013). “Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumunun Tanıtılması ve 6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Bazı Maddelerinin Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Türkiye Adalet Akademisinin 10. Kuruluş Yılı Armağanı, Cilt: 4, Sayı: 4, ss. 1-85.
• ÖZDEMİR, Birol (2015). Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İşlevi, Yapısı ve Devlet Teşkilatındaki Konumu, Adalet Yayınevi, Ankara.
• ÖZTÜRK, Sezai (2014). Yargıtay Kararları Işığında Yurt Dışı Borçlanması ve Aylık Hakları, Yetkin Yayınları, Ankara.
• SEVİNÇ, İsmail ve Betül Akyıldız (2021). "Kamu Denetçiliği Kurumu Faaliyetlerinin Yıllık Raporlar Üzerinden Değerlendirilmesi", Ombudsman Akademik, Cilt: 7, Sayı: 13, ss. 57-91.
• SGK (2014). Stratejik Plan 2015-2019, Ankara.
• SGK (2020). 2019 Faaliyet Raporu, Ankara.
• SGK (2021). 2021/2 Sayılı Yurtdışı Borçlanma İşlemleri Genelgesi, Ankara.
• SGK (2022a). 2021 Faaliyet Raporu, Ankara.
• SGK (2022b). Yurt Dışında Yaşayan Vatandaşların Sosyal Güvenlik Rehberi, Ankara.
• SGK (2022c). Aylık İstatistik Bültenleri. https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Aylik/42919466-593f-4600-937d-f95c9e252e6/
• SGK (2023). 2022 Faaliyet Raporu, Ankara.
• SÖZER, Ali Nazım (2020). “Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Türkiye’de Emeklilik Hakları: F. Almanya Örneğinden Bir Değerlendirme”, Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Cilt 17, Sayı 67, ss.1087-1120.
• SÜMER, Haluk Hadi (2021). Sosyal Güvenlik Hukukuna Giris, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara.
• ŞAKAR, Müjdat (2017). Sosyal Sigortalar Uygulaması, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul.
• TAN, Namık (2016). “Yurt Dışı Emeklilik Koşulları”, İş ve Hayat Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, ss. 125-137.
• TUNCAY, Can ve Ömer Ekmekçi (2021). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayıncılık, 21. Baskı, İstanbul.
• UŞAN, M. Fatih ve Canan Erdoğan (2020). İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ÜNAL, Feyzullah ve Selami Erdoğan (2016). "Kamu Yönetiminin Denetimi Anlayışında Dönüşüm ve Ombudsmanlık Kurumu", Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı, ss. 623-634.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2023). Yurtdışında Yaşayan Türk Vatandaşları, https://www.mfa.gov.tr/ (21.02.2023).
• YABA, Tuğçe (2021). 3201 Sayılı Kanun Kapsamında Yurt Dışı Hizmet Borçlanması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• YEŞİLOĞLU ÇOBAN, Gülşah (2019). 3201 Sayılı Kanun ve Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri Çerçevesinde Hizmet Borçlanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• YILMAZ, Abdullah ve Duru Şahyar Akdemir (2021). "Ombudsmanlık Kurumunun Etkinliğinin Kurum Kararları Üzerinden İncelenmesi", Ombudsman Akademik, Cilt: 7, Sayı: 13, ss. 15-55.
• YORULMAZ, Çiğdem (2022). “Yargıtay Kararları Işığında Yurtdışı Hizmet Borçlanması İşlemlerinde Sigorta Başlangıcının Belirlenmesi”, YBHD, Cilt 7, Sayı 2, ss. 1635-1684.
• ZEREN, Halim Emre, Yağmur Tekin ve Faruk Özdek (2020). “Kamu Yönetiminin Dönüşümü Bağlamında Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumunun Faaliyetlerine İlişkin Bir Değerlendirme”, Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, Kamu Yönetiminde Dönüşüm Özel Sayısı, ss. 34-49 .