Son Dönem Osmanlı ve Güncel Ders Kitaplarında Tasarruf Değeri

Year 2020, Volume: 39 Issue: 3 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 350 - 374, 30.11.2020

İrfan Davut Çam , Murat Bayram Yılar , Orhan Ünal

Abstract

Tasarruf, mevcut kaynakların kullanımı esnasında geleceği düşünmeye, planlamaya ve bu süreçte yaşanabilecek öngörülemeyen durumların önüne geçmeye imkân tanıyan bir değerdir. Bundan ötürü, çocuklara bu değerin kazandırılması büyük bir önem arz etmektedir. Bu konuda ailenin yanı sıra okulların da işlevsel bir rol oynadığı son derece açıktır. Özellikle ders kitaplarının, okulları bu anlamda etkili bir aygıt haline dönüştürdüğü inkâr edilemez bir gerçektir. Nitekim tasarruf değerini tanıtma ve bu konuda bir bilinç inşa etme noktasında ders kitaplarına ayrıcalıklı bir yer tahsis edilmiştir. Bu, hiç şüphesiz yalnızca günümüze mahsus bir uygulama değildir. Geçmişte de benzer bir yaklaşımın izlendiği bilinmektedir. Osmanlı Devleti'nin son yılları bu bakımdan dikkat çekici bir zaman dilimi olmuştur. Çocuklarda tasarruf bilinci oluşturma gayretlerinin bu bağlamda yeni bir olgu olmadığı temel tezinden hareket eden bu çalışma, son dönem Osmanlı ve güncel ders kitaplarında tasarruf değerinin nasıl, hangi boyutlarıyla ele alındığını karşılaştırmalı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesine göre tasarlanmıştır. Çalışmanın veri kaynaklarını 4 adet ders kitabı teşkil etmektedir. Bunlardan ikisi, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında iptidai mekteplerde okutulan Musâhabât-ı Ahlakiyye … adlı ders kitaplarıdır. Diğerleri ise 4. ve 5. sınıflarda okutulan güncel Sosyal Bilgiler ders kitaplarından oluşmaktadır. Bu kitapların seçimi esnasında konuyu içermelerine ve resmî birimlerin onayından geçmiş olmalarına dikkat edilmiştir. Bu ders kitaplarından toplanan veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Bunun sonucunda, ders kitaplarında tasarruf değerine ilişkin dikkat çekici benzerlik ve farklılıklar tespit edilmiştir.

Keywords

Ders Kitapları, Musâhabât-ı Ahlakiyye…, Sosyal Bilgiler, Değer, Tasarruf

References

• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Chism, N. V. N. & Banta, T. W. (2007). Enhancing institutional assessment efforts through qualitative methods. New Directions for Institutional Research, 136, 15-28.
• Çam, İ. D. (2019). Eğitim ve ideoloji: II. Meşrutiyet Dönemi'nde çocuk eğitimine yönelik yaklaşımlar (1908-1922), (Doktora Tezi). (Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr).
• Çelikkaya, T. & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni sosyal bilgiler programında 4. ve 5. sınıfta kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin kazanımların içeriğe yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16 (36), 7-38.
• Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (23. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Doğan, N. (1994). İlk ve orta dereceli okul ders kitapları ve sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (3. Baskı). Ankara: Anı Yayınları.
• Glesne, C. (1999). Becoming qualitative researchers: An introduction. New York: Longman.
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (1999). Designing qualitative research (3rd ed.). London: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2006). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6.sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
• Prior, L. (2014). Content Analysis. P. Leavy (Ed.). The Oxford handbook of qualitative research (p. 359-379) içinde. Newyork: Oxford University Press.
• Taş, H. U. (2012). Tasarruf bilinci oluşturmada coğrafya eğitiminin yeri ve önemi, (Yüksek Lisans Tezi). (Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr).
• Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi sosyolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu [TDK], (2020). Tasarruf. (Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/).
• Ulusoy, K. & Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Uzunöz, A., Aktepe, V. & Özağaçhanlı, Z. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tasarruf değerine ilişkin metaforik algıları. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(1), 36-51.
• Yılar, M. B. (2019). Sosyal bilgilerin temelleri. C. Kara (Ed.) Sosyal bilgilerin temelleri (s.167-193) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.