Tarz-I Nevîn-İ Kıraat Ders Kitabının Değerler Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 40 Sayı: 1, 164 - 190, 30.06.2021

Nazike Karagözoğlu

Öz

Değerler sosyal yaşamda bireylerin birlikte uyum içinde hareket etmelerini sağlayan, karar süreçlerinde bireye yol gösteren düşünce ve inançlardır. Değerlerin nesilden nesile aktarılarak devamlılığının sağlaması, tarih boyunca eğitimin temel hedefi olmuştur. Toplumların her birinin tarihi, kültürü, inançları doğrultusunda oluşturmuş olduğu kendine özgü değerler sistemi vardır. Çocuklara kazandırılmak istenen değerler zamana veya toplumlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Tarihsel süreçte öğrencilere kazandırılması hedeflenen davranışların, bilgi, beceri ve değerlerin neler olduğu dönemin ders kitaplarının içeriği incelenerek ortaya konulabilir. Kitaplar, yazıldığı döneme ait olgu ve olaylara ait bilgileri yeni kuşaklara aktaran yazılı kaynaklardır. Ders kitabının basıldığı tarihlerde öğrencilere kazandırılması hedeflenen davranışların, bilgi, beceri ve değerlerin neler olduğu ders kitabı içeriği incelenerek ortaya konulabilir. Bu araştırmada, Faik Reşad tarafından R.1330 / M.1914 yılında hazırlanmış ve II. Meşrutiyet döneminde iptidai, rüştiye ve idadi okullarında ders kitabı olarak kullanılmış olan “Tarz-ı Nevîn-i Kıraat” adlı kitabın kök değerler ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alan değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş olup verilerin toplanmasında belgesel tarama tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın veri toplama aşamasında dokuman inceleme yöntemi kullanılmış, elde edilen veriler üzerinde içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde “Tarz-ı Nevîn-i Kıraat” ders kitabında en fazla çalışkanlık, bilimsellik, vatanseverlik, doğruluk, sevgi ve hoşgörü değeri ile ilgili ifadelerin yer aldığı belirlenmiştir. Eserde en az rastlanan değerler ise sabır, sorumluluk, eşitlik, barış ve özgürlük değerleridir.

Anahtar Kelimeler

Değer, Ders kitabı, Tarz-ı Nevin-i Kıraat, Değerler Eğitimi

Kaynakça

• Aksoy, İ. (2011). Türklerde aile ve çocuk eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16), 11-19.
• Aktaş, Ö. & Safran, M. (2013). Evrensel bir değer olarak barış ve barış eğitiminin tarihçesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 172 (172), 131-150.
• Akün, Ö.F. (1988–2005). Fâik Reşad (1851-1914). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/faik-resad adresinden 28.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Akyol, Y. (2017). II. meşrutiyet dönemi eğitimcilerinin değerler eğitiminde edebî ürünlerin ve müziğin kullanımına ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(3), 376-393.
• Akyüz, Y. (2013). Türk eğitim tarihi (25. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Arıcı, A. (2016). Estetik değer oluşturmada masalların rolü: Türk masalları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2) , 1017-1035. DOI: 10.17556/jef.92998
• Arslanoğlu, İ. (2005). Türk değerleri üzerine bir değerlendirme. Felsefe Dünyası, 1(41), 64-77.
• Aslan, T. (2010). Osmanlı Devleti’nin siyasî ve idarî tarihinde adalet ve müsavat meselesi. Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-20.
• Atatürk'ün Söylev Ve Demeçleri I-III; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 1997.
• Bostan, M. (2017). Osmanlıda vakıfların yeri ve önemi. The Journal of International Scientific Researches/Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2 (7), 119-128.
• Bozkurt, E. (2019). Karakter eğitimi ve değerler eğitimi ile ilgili temel kavramlar. B. Özer (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (ss. 2-23). Ankara: Pegem Akademi.
• Chaıtanya M. (2017). Value Based Educatıon And Methods, Strategıes, Approaches To Impart It In Educatıon. Internatıonal Journal Of Research Culture Socıety, 1(5), 6-10.
• Cömert, G. (2014). İptidailerde kullanılan coğrafya kitaplarının incelenmesine bir örnek: Küçüklere coğrafya hikayeleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Demirkol, M. (2015). Barışın inşasında sevgi ve adaletin gücü. International Journal of Sport Culture and Science, 3 (4), 416-424.
• Demirutku, K. (2019).Beşeri değerler:Kuramlar, görgül çalışmalar ve değer eğitimi önerileri. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed), Karakter ve değerler eğitimi, (ss.51-84). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dilmaç, B. (2012). İnsanca değerler eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ergen, G. (2017). Eleştirel-bilinçli sevgi eğitimi-eğitimi değerler ekseninde yeniden düşünmek. S. Z. Genç (Ed.), Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması, (ss. 171-194), Ankara: Pegem Akademi.
• Erkılıç, T. A. (2019). Değişim ve değerler eğitiminin gerekçeleri. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (ss. 1-30). Ankara: Anı Yayıncılık
• Faik Reşad (1330/1914). Tarz-ı Nevîn-i Kıraat. İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
• Gulati, Sushma & Pant, Daya. (2006). Education for Values in Schools – A Framework, DEPFE (Department Of Educatıonal Psychology And Foundatıons Of Educatıon), NCERT (Natıonal Councıl Of Educatıonal Research And Traınıng) New Delhi – 110016. http://www.ncert.nic.in/departments/nie/depfe/Final.pdf adresinden 21.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Gurbetoğlu, Ali. (2007). II. Meşrutiyet dönemi çocuk dergilerinde ahlak eğitimi ve ahlaki değerler (1908–1918). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 81-101.
• Gültekin, F. (2019). Karakter ve değer eğitiminde kültürlerarası farklılaşma ve birlikte yaşama kültürü. V. Aktepe ve M. Gündüz (Ed.), Karakter ve değer eğitimi, (ss. 111-132). Ankara: Pegem Akademi.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2018). Barış ve çatışma çözme eğitiminde sosyal bilgiler. F. Ersoy ve H. Karaduman (Ed.), Sosyal bilgilerde güncel okumalar, (ss. 81-106). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, U. (2012). 1839-1923 tarihleri arasında Osmanlı’da ahlâk eğitimi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kayadibi, F. (2012). Sevgi faktörünün eğitim verimliliği üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0 (5) , 33-50.
• Konan, B. (2019). İnsan hakları ve temel özgürlükler açısından Osmanlı Devletine bakış. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 253-288.
• Korkmazgöz, R. (2019).Değerler eğitiminin inanç sistemi açısından değerlendirilmesi. B. Özer (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (ss. 120-143). Ankara: Pegem Akademi
• Kurtdede Fidan, N. (2019) Değer Eğitimi Yaklaşımları. F. Ersoy ve P. Ünüvar (Ed.), Karakter ve değerler eğitimi, (ss. 85-114). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/ adresinden 23.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Özen, Y. (2015). Sorumluluk eğitimi. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Öztürk Demirbaş, Ç. (2019). İnsani-kültürel kalkınma sürecinde değer eğitimi. V. Aktepe ve M. Gündüz (Ed.), Karakter ve değer eğitimi, (ss. 212-243). Ankara: Pegem Akademi.
• Schwartz. S. H. (1994). Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values? .Journal of Social Issues, 50(4), 19-45 https://www.researchgate.net/publication/227762767 adresinden 23.07.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Schwartz, S. H. (1996). Values Priorities and Behavior: Applying a Theory of Integrated Values Systems, C.Seligman etc. (Eds) Psychology of Value:Ontorio Symposium, 8, 1-24, Lawrance Erlbaum Associates, New Jersey: Inc.Publishers
• Tekke, M. (2019). Değerlerin tanımı ve sınıflandırılması: Milli-manevi değerler ve evrensel değerler. B. Özer (Ed.). Karakter ve değerler eğitimi, (ss. 80-92). Ankara: Pegem Akademi.
• Tezcan, M. (2018). Değerler eğitimi-sosyolojik yaklaşım. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ulusoy, K. (2019). Karakter değerler ve ahlak eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Yazıbaşı, M. (2018). Son dönem Osmanlı ahlak risalelerinde öne çıkan değerler (1908-1918). Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,10, 347-363.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, D. M. (2017). Son dönem Osmanlı düşüncesinde hürriyet kavramının çözümlemesi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 179-188.