Research Article
BibTex RIS Cite

Yerli Yapım Çizgi Filmlerde Toplumsal Cinsiyet Eşit(siz)liği

Year 2021, Volume: 18 Issue: 43, 6942 - 6979, 07.11.2021
https://doi.org/10.26466/opus.910874

Abstract

Bu araştırmada tematik çocuk kanallarında yayınlanan yerli yapım çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda Biz İkimiz, Canım Kardeşim, Kral Şakir ve Neşeli Dünyam çizgi filmlerine ait toplam 83 bölüm nitel araştırma tekniklerinden içerik analizi tekni-ğiyle değerlendirilmiştir. Anne, baba, kız ve oğlan çocuk karakterleri kamusal alanda bulunma, gündelik yaşam etkinlikleri, davranış özellikleri altında toplumsal cinsiyet eşitliği açısından incelenmiş; anne ve baba karakterleri için çocuklarıyla kurdukları iletişim ayrı bir kategori olarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak anne karakterlerin baba karakterlere göre daha az kamusal alanda bulundukları, yemek, ev ve çocuk bakım işlerinde yoğunlaştıkları, duygusal ve domestik olma özellikleri ile temsil edildikleri görülmüştür. Baba karakterlerin kamusal alanda daha fazla yer aldıkları, tamir işleri, ulaşım aracı kullanma, işe gidip işten gelme etkinliklerini gerçekleştirdikleri, bilim ve teknoloji ile ilgili olma ve kendine güven-me davranış özellikleri ile ön plana çıktıkları görülmüştür. Babalar günümüzde değişen babalık rollerine uygun olarak çocukları ile iletişimlerinde arkadaş gibi olma özelliğine sahipken; annelerin daha ciddi ve öğretici bir iletişim içinde oldukları saptanmıştır. Kız ve oğlan çocuk karakterlerinin de anne ve baba karakterlerinin eylemleri ve davranış özellikleri ile benzer şekilde temsil edildikleri ortaya çıkmıştır. Kız çocukları gündelik yaşam etkinliklerinde en çok ev işlerine yardım etme, oğlan çocukları ise tamir etme eylemi ile ilişkilendirilmiştir. Kız çocukları dış görünüşe ve güzelliğe önem verirken, oğlan çocukları bilim ve teknoloji ile ilgili karakterler olarak temsil edilmektedir. Yerli yapım çizgi filmlerde toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının yeniden üretildiği ortaya koyulmuştur. Bu durum çizgi film izleyicisi çocuk-ların cinsiyete dair kalıp yargıları çizgi filmler aracılığıyla pekiştirmeleri ve üzerinden yorumlanmıştır.

Thanks

İlgisini ve desteğini benden hiçbir zaman esirgemeyen ve bu çalışmanın ortaya çıkmasında önemli katkıları olan tez danışmanım Prof. Dr. Aylin Görgün Baran'a teşekkürlerimi sunarım.

References

  • Acar Savran, G. (2019). Beden emek tarih diyalektik bir feminizm için. Ankara: Dipnot Yayınları.
  • Adaçay, F. R. (2018). Toplumsal cinsiyetin yaratılması ve sürdürülmesinde temel kurumların rolü. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 1(2), 246-265.
  • Ahmed, S. and Wahab, J. A. (2014). Animation and socialization process: Gender role portrayal on cartoon network. Asian Social Science, 10(3), 44-53.
  • Akkuş, S. Y., Yılmazer, Y., Şahinöz, A. ve Sucaklı, İ. A. (2015). 3-60 ay arası çocukların televizyon izleme alışkanlıklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 351-360.
  • Aley, M. and Hahn, L. (2020). The powerful male hero: A content analysis of gender representation in posters for children’s animated movies. Sex Roles, 83(7–8), 499–509.
  • Alkan, A. (2000). Özel alan-kamusal alan ayrımının feminist eleştirisi çerçevesinde kentsel mekan. Kültür ve İletişim, 3(1), 71-95.
  • Aral, N. ve Doğan Keskin, A. (2018). Ebeveyn bakış açısıyla 0-6 yaş döneminde teknolojik alet kullanımının incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 5(2), 317–348.
  • Atay, M. ve Çelebi Öncü, E. (2020). Elektronik bakıcı; televizyon. S. İçin Akçalı (Ed.). Çocuk ve medya (s.69-82) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Atkinson, R. L., Atkinson, R. C. and Hilgard, E. R. (2012). Psikolojiye giriş. İstanbul: Arkadaş Yayınları.
  • Aubrey, J. S. and Harrison, K. (2004). The gender-role content of children's favorite television programs and its links to their gender-related perceptions. Media Psychology, 6(2), 111-146.
  • Bağçeli Kahraman, P. ve Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85.
  • Bahar, H. İ. (2015). Sosyoloji. İstanbul: Hayat Yayınları.
  • Barner, M. R. (1999). Sex-role stereotyping in FCC-mandated children’s educational television. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 43, 551–564.
  • Barutçu, A. ve Hıdır, N. (2016). Türkiye’de babalığın değişen rolleri: (Pro)feminist babalar. Fe Dergi, 8(2), 27-45.
  • Baştürk Akca, E. ve Ergül, S. (2015). Kitle iletişim çalışmaları alanında toplumsal cinsiyet çalışmalarının gelişimi; temel yaklaşımlar ve çalışmalar üzerinden bir çerçeve çizme çabası. Ş. Yavuz (Der.). Toplumsal cinsiyet ve medya temsilleri (s.17-44) içinde. İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Bem, S. L. (1983). Gender schema theory and its implications for child development: raising gender-aschematic children in a gender-schematic society. Signs, 8(4), 598-616.
  • Berktay, F. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisine başlangıç. Y. Ecevit ve Karkıner, N. (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.2-31) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Bilton, T., Bonnett, K., Jones, P., Lawson, T. and Skinner, D. S. M., ve Webster, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Siyasal Kitabevi.
  • Bora, A. (2011). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık. Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Birimi.
  • Bora, A. ve Üstün, İ. (2008). Sıcak aile ortamı. İstanbul: TESEV Yayınları.
  • Browne, K. (2014). Sosyolojiye giriş. İstanbul: Say Yayınları.
  • Calvert S. L., Kotler, J. A., Zehnder, S. M. and Shockey, E. M. (2003). Gender stereotyping in children’s reports about educational and informational television programs. Media Psychology, 5, 139–162.
  • Calvert, S. (1999). Children’s journeys through the information age. Boston: McGraw-Hill.
  • Cesur, S. ve Paker, O. (2007). Televizyon ve çocuk: Çocukların TV programlarına ilişkin tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19), 106-125.
  • Chodorow, N. (1978). The reproduction of mothering, psychoanalysis and the sociology of gender. London: University of California Press.
  • Chu, D. and McIntyre, B. T. (1995). Sex role stereotypes on children's TV in Asia a content analysis of gender role portrayals in children's cartoons in Hong Kong. Communication Research Reports, 12(2), 206-219.
  • Coyne, S. M., Linder, J. R., Rasmussen, E. E., Nelson, D. A. and Birkbeck, V. (2016). Pretty as a princess: Longitudinal effects of engagement with Disney princesses on gender stereotypes, body esteem, and prosocial behavior in children. Child Development, 87, 1909–1925.
  • Coyne, S., Linder, J., Rasmussen, E., Nelson, D. and Collier, K. (2014). It’s a bird! It’s a plane! It’s a gender stereotype!: Longitudinal associations between superhero viewing and gender stereotyped play. Sex Roles, 70, 416–430.
  • Çabuklu, Y. (2007). Toplumsal kurgular ve cinsiyetçilik. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Donovan, J. (2020). Feminist teori. (Çev. A. Bora, M., Ağduk Gevrek ve F. Sayılan). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Duman, A. E. ve Koçtürk, N. (2021). Yerli yapım bir çizgi filmin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi: Pırıl. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(Toplum & Siyaset), 83-92.
  • Dundes, L. (2001). Disney’s modern heroine Pocahontas: Revealing age-old gender stereotypes and role discontinuity under a façade of liberation. Social Science Journal, 38, 353-365.
  • Edwin M., Afi Roshezry A. B., Ira M. I., Geetha V., Norazleen, M. N., Lim, E. A. Taufik A. L. and Yann, N. K. (2012). A comparative study of gender roles in animated films. Global Journal Of Human Social Science, 12(5), 73-78.
  • Eick, K. (1998). Gender stereotypes in childrenʼs television cartoons. Adolescence, 37(253), 7.
  • England, D. E., Descartes, L. and Collier Meek, M. A. (2011). Gender role portrayal and the Disney princesses. Sex roles, 64(7-8), 555-567.
  • Fischer, S. (2010). Powerful or pretty: A content analysis of gender images in children’s animated films. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://etd.auburn.edu/bitstream/handle/10415/2065/ThesisSabrinaFischer.pdf?sequence=2, Erişim tarihi.10.06.2021.
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Çev. C. Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Giddens, A. (2020). Sosyoloji kısa fakat eleştirel bir giriş. (Çev. Ü. Y. Battal). Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Giroux, H. A. (1983). Ideology and agency in the process of schooling. Journal of Education,165(1), 12-34.
  • González, M. P. L., Paniagua, Á. I., Thornborrow, T. and Jordán, O. C. (2020). Associations between media representations of physical, personality, and social attributes by gender: A content analysis of children’s animated film characters. International Journal of Communication, 14(2020), 6026–6048.
  • Gölgelioğlu, Ö. (2011). Siyaset ve katılım. Y. Ecevit ve N. Karkıner (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.64- 83) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Görgün Baran, A. (2012). Toplumsal cinsiyet. N. Güngör Ergan, B. Şahin Kütük, R. Coştur. (Ed.). Davranış bilimleri (s.410-438) içinde. Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Görgün Baran, A. Sarıtaş, C. ve Şahin Kütük, B. (2017). Medya’da kadına yönelik şiddet haberlerinin içerik ve sunum açısından analizi: Beyazgazete.com örneği. Sosyoloji Konferansları: Prof. Dr. Fügen Berktay’a Armağan Özel Sayısı, 55, 107-132.
  • Karkıner, N. (2015). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal cinsiyete farklı kuramsal yaklaşımlar. S. Yağan Güder. (Ed.). Cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet (s. 51-78) içinde. Ankara: Eğiten Kitap.
  • Götz, M., Hofmann, O., Brosius, H., Carter, C., Chan, K., Donald, S. ve diğ. (2008). Gender in children’s television worldwide. Results from a media analysis in 24 countries. TelevIZIon, 21, 4–9.
  • Güler, N. (2014). İletişim, toplumsal cinsiyet ve ideoloji. Journal of Yaşar University, 9(34), 6023-6043.
  • Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
  • Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan / kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın "doğası" ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
  • Gürsoy, Ö. (2012). Televizyon dizilerinde değişen aile değerleri. (Der.). N. Türkoğlu. Medya ve toplumsal dönüşüm seyirlik cümbüşler (s.191-318) içinde. İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
  • Hentges, B. and Case, K. (2012). Gender representations on Disney Channel, Cartoon Network, and Nickelodeon Broadcasts in the United States. Journal of Children and Media, 7(3), 319-333.
  • https://cartoonnetworkturkiye.fandom.com/tr/wiki/Cartoon_Network_Reytingleri, Erişim Tarihi: 08.08.2019.
  • https://fav10.net/forum/threads/9-eyl%C3%BCl-2019-pazartesi-reyting-sonu%C3%A7lar%C4%B1.289691/, Erişim Tarihi: 10.09.2019.
  • https://www.gazeteduvar.com.tr/hayat/2017/10/26/reyting-listeleri-alt-ust-olacak-trt-cocuk-cekiliyor, Erişim Tarihi: 07.08.2019.
  • https://www.medyafaresi.com/ratingler/2017-07-31, Erişim Tarihi: 08.08.2019.
  • Işık, M. (Ed.), Erdem, A., Güllüoğlu, Ö. ve Akbaba, E. (2007). Televizyon ve çocuk. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. İçin Akçalı, S. (Ed.). (2020). Çocuk ve medya. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • İnal, K. (2020). Türkiye’de çocukluk nereye. S. İçin Akçalı. (Ed.) Çocuk ve medya (s.13-52) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Jaggi, R. (2015). Deconstructing gender in cartoon programming on children’s television channels in India–a textual analysis. IMS Manthan (The Journal of Innovations), 10(1), 123-130.
  • Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi. Eğitim ve Bilim, 40, 243-270.
  • Karkıner, N. (2015). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal cinsiyete farklı kuramsal yaklaşımlar. S. Yağan Güder. (Ed.). Cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet (s.51-78) içinde. Ankara: Eğiten Kitap.
  • Keloğlu İşler, E. (2014). Kültürel ekme kuramı bağlamında Türkiye üretimi çizgi filmler ve çocuk bilincinin inşası. İletişim ve Diplomasi Dergisi, 2, 65-80.
  • Kidenda, M. C. A. (2018). Impact of animated cartoons on children aged seven to eleven years in Nairobi, Kenya. American Journal of Education and Practice, 3(1), 10-32.
  • Knobloch, S., Callison, C., Chen, L., Fritzsche, A. and Zillmann, D. (2005). Children's sex-stereotyped self-socialization through selective exposure to entertainment: Cross-cultural experiments in Germany, China, and the United States. Journal of Communication, 55(1), 122-138.
  • Koeman, J., Peeters, A. L. and D`Haenens, L. (2007). Diversity monitor 2005: Diversity as a quality aspect of television in the Netherlands. Communications, 32(1), 97-121.
  • Kurdoğlu, A. (2011). Kent yaşamı. Y. Ecevit ve Karkıner, N. (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.106-129) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-89.
  • Laughey, D. (2010). Medya çalışmaları. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
  • Lindsey, L. L. (2011). Gender roles- a sociological perspective. Boston: Prentice Hall.
  • Martin, C. L., Ruble, D. N. and Szkrybalo, J. (2002). Cognitive theories of early gender development. Psychological Bulletin, 128, 903–933.
  • Miles, M. B. and Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy. (Çev. Ed.). (2. Baskıdan Çeviri, 3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türk çizgi filmlerinde anne ve baba temsili üzerine bir çalışma. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 15-27.
  • Oakley, A. (2016). Sex, gender and society. New York: Routledge.
  • Ogletree, S. M., Martinez, C. N., Turner T., R. and Mason, B. (2004). Pok´emon: Exploring the role of gender. Sex Roles, 50, 851-859.
  • Oğuz Rollas, B. (2017). 0-6 yaş resimli çocuk hikaye kitaplarında toplumsal cinsiyet inşası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yaşar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı, İzmir.
  • Oruç, C., Tecim, E. ve Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-297.
  • Özen Uyar, B. ve Yılmaz Genç, M. M. (2017). Yerli yapım çizgi filmlerde sunulan toplumsal cinsiyet rolleri. Ö. Demirel ve S. Dinçer. (Ed.). Küreselleşen dünyada eğitim (s.679-712) içinde. Ankara: Pegem Akademi Kitabevi Yayınları.
  • Özgökbel Bilis, P. (2011). Çizgi filmlerde temsil edilen toplumsal değerler sistemi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Televizyon Anabilim Dalı, İzmir.
  • Özsoy, M. ve Taşdelen, E. Ş. (2016). Pepee çizgi dizisinde toplumsal cinsiyet rollerinin üretimi. İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi, 42, 252-265.
  • Öztürk, C. ve Karayağız, G. (2007). Okulöncesi dönemdeki çocukların televizyon izleme durumları ve bunu etkileyen incelenmesi. Milli Eğitim, 175, 116-128.
  • Rozario, A., Masilamani, V. and Arulchelvan, S. (2018). The case of the missing girls: Distribution of gender roles in Indian children’s television programming. Journal of Children and Media, 12, 125 - 142.
  • RTÜK (2016). RTÜK 2016-2020 stratejik plan özeti. https://www.rtuk.gov.tr/assets/Icerik/AltSiteler/rtuk-2016-2020-stratejik-plani-ozeti.pdf adresinden erişilmiştir. Erişim tarihi 19.02.2019.
  • Ruble, D. N., Martin, C. L. and Berenbaum, S. A. (2006). Gender development. ed. W. Damon & R. Lerner (Ed.). Handbook of child psychology, vol. 3: Social, emotional, and personality development (s.858-932) içinde. New York: Wiley.
  • Rudy, R. M., Popova, L. and Linz, D. G. (2010). The context of current content analysis of gender roles: An introduction to a special issue. Sex Roles, 62, 705-729.
  • Sancar, S. (2020). Erkeklik: İmkânsız iktidar-ailede, piyasada ve sokakta erkekler. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Saraç, H. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik çizgi filmlerde toplumsal cinsiyetin inşası: Niloya örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, İstanbul.
  • Sarıtaş, E. ve Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477.
  • Sayıl, M. ve Yağmurlu, B. (2012). Türkiye’de ana babalık çalışmalarına bakış. M. Sayıl ve B. Yağmurlu (Der.). Ana babalık: Kuram ve araştırma (s.15-18) içinde. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
  • Sheikh, A. A. (2017). Stereotypical gender representations in Chhota Bheem: Kids’ cartoon programme on Pogo Channel. Pakistan Journal of Women's Studies: Alam-e-Niswan, 24(2), 15-32.
  • Şen, B. (2020). Okul öncesi dönem çocukları tarafından izlenen çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
  • Şirin, M. R., Oktay, N. ve Altun A. (2013). I. Türkiye çocuk ve medya stratejisi ve uygulama planı 2014-2018. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Tavşancıl, E. ve Aslan, A. E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
  • Taylor, S. E., Peplau, L. A. ve Sears, D. O. (2015). Sosyal psikoloji. (çev.Ali Dönmez). Ankara: İmge Yayınevi.
  • Tezel Şahin, F. (2007). Sosyal değişim sürecinde değişen baba rolü. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 38. ICANAS, Ankara.
  • Thompson, T. L. and Zebrinos, E. (1995). Gender roles in animated cartoons: Has the picture changed in 20 years. Sex Roles, 32, 651–673.
  • Towbin, M. A., Haddock, S. A., Zimmerman, T. S., Lund, L. K. and Tanner, L. R. (2003). Images of gender, race, age, and sexual orientation in Disney feature-length animated films. Journal of Feminist Family Therapy, 15, 19–44.
  • Ünlü, A. S. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bakımından TRT çocuk kanalında yayımlanan çizgi filmler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Bilim Dalı, Erzincan.
  • Wall, G. and Arnold, S. (2007). How involved is involved fathering? An exploration of the contemporary culture of fatherhood. Gender & Society, 21(4), 508-527.
  • Walsh, A. and Leaper, C. (2020). A content analysis of gender representations in preschool children’s television. Mass Communication and Society, 23(3), 331–355.
  • Ward, L. M. and Grower, P. (2020). Media and the development of gender role stereotypes. Annual Review of Developmental Psychology, 2, 177-199.
  • Wiserma, B. A. (2001). The gendered world of Disney: A content analysis of gender themes in full-length animated Disney feature films. Dissertation Abstracts International, 61, 4973.
  • Yağan Güder, S., Ay, A., Saray, F. ve Kılıç, İ. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi: Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 96-111.
  • Yazıcı, E., Yaman Baydar, İ. ve Kandır, A. (2019). Çizgi film ve çocuk: Ebeveyn görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 10-19.
  • Zaheen, B. and Khan, M. A. (2019). Children, gender and television: An analysis of heavy viewers' behaviour regarding gender-specific roles and characteristics. Global Regional Review, 4(2), 364-374.
  • Zaheen, B., Manzoor, S. and Safdar, A. (2020). TV cartoon Programs: An analysis of gender roles and characteristics. Pakistan Social Sciences Review, 4(2), 460-472.
  • Zastrow, C. and Kirst Ashman, K. K. (2014). İnsan davranışı ve sosyal çevre I. Ankara: Nika Yayınevi.

Gender (In)Equality in Turkish Cartoon Series

Year 2021, Volume: 18 Issue: 43, 6942 - 6979, 07.11.2021
https://doi.org/10.26466/opus.910874

Abstract

This research aims to examine the Turkish cartoon series broadcasted on thematic children's channels in terms of gender equality. In this context, a total of 83 episodes of Biz İkimiz, Canım Kardeşim, Kral Şakir, and Neşeli Dünyam were evaluated using content analysis technique, one of the qualitative research techniques. Mother, father, girl, and boy characters were examined in terms of gender equality under the categories of being in the public space, daily life activities, and behavioral characteristics. Communication with their children was analyzed as a separate category for the mother and father characters. As a result, it was observed that the mother characters were less in the public sphere than the father characters, concentrated on cooking, house works, and baby care, and represented with the characteristics of being emotional and domestic. It was observed that the father characters were more involved in the public sphere, perform daily activities such as repairing, driving, and going to work, is related to science and technology, and being self-confident. While fathers have the feature of being like friends in their communication with their children in line with their changing fatherhood roles; it was found that mothers had more serious and instructive communication. It has been revealed that the girl and boy characters are represented similarly with the daily activities and behavioral characteristics of the mother and father characters. Girls were most associated with helping house works in daily life activities, while boys were associated with repairing. While girls value looks and beauty, boys are represented as characters related to science and technology. It has been revealed that gender stereotypes are reproduced in Turkish cartoons. These results show that gender stereotypes are reinforced in cartoons. This situation has been interpreted as children's reinforcing stereotypes about gender through cartoons.

References

  • Acar Savran, G. (2019). Beden emek tarih diyalektik bir feminizm için. Ankara: Dipnot Yayınları.
  • Adaçay, F. R. (2018). Toplumsal cinsiyetin yaratılması ve sürdürülmesinde temel kurumların rolü. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 1(2), 246-265.
  • Ahmed, S. and Wahab, J. A. (2014). Animation and socialization process: Gender role portrayal on cartoon network. Asian Social Science, 10(3), 44-53.
  • Akkuş, S. Y., Yılmazer, Y., Şahinöz, A. ve Sucaklı, İ. A. (2015). 3-60 ay arası çocukların televizyon izleme alışkanlıklarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 351-360.
  • Aley, M. and Hahn, L. (2020). The powerful male hero: A content analysis of gender representation in posters for children’s animated movies. Sex Roles, 83(7–8), 499–509.
  • Alkan, A. (2000). Özel alan-kamusal alan ayrımının feminist eleştirisi çerçevesinde kentsel mekan. Kültür ve İletişim, 3(1), 71-95.
  • Aral, N. ve Doğan Keskin, A. (2018). Ebeveyn bakış açısıyla 0-6 yaş döneminde teknolojik alet kullanımının incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 5(2), 317–348.
  • Atay, M. ve Çelebi Öncü, E. (2020). Elektronik bakıcı; televizyon. S. İçin Akçalı (Ed.). Çocuk ve medya (s.69-82) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Atkinson, R. L., Atkinson, R. C. and Hilgard, E. R. (2012). Psikolojiye giriş. İstanbul: Arkadaş Yayınları.
  • Aubrey, J. S. and Harrison, K. (2004). The gender-role content of children's favorite television programs and its links to their gender-related perceptions. Media Psychology, 6(2), 111-146.
  • Bağçeli Kahraman, P. ve Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85.
  • Bahar, H. İ. (2015). Sosyoloji. İstanbul: Hayat Yayınları.
  • Barner, M. R. (1999). Sex-role stereotyping in FCC-mandated children’s educational television. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 43, 551–564.
  • Barutçu, A. ve Hıdır, N. (2016). Türkiye’de babalığın değişen rolleri: (Pro)feminist babalar. Fe Dergi, 8(2), 27-45.
  • Baştürk Akca, E. ve Ergül, S. (2015). Kitle iletişim çalışmaları alanında toplumsal cinsiyet çalışmalarının gelişimi; temel yaklaşımlar ve çalışmalar üzerinden bir çerçeve çizme çabası. Ş. Yavuz (Der.). Toplumsal cinsiyet ve medya temsilleri (s.17-44) içinde. İstanbul: Heyamola Yayınları.
  • Bem, S. L. (1983). Gender schema theory and its implications for child development: raising gender-aschematic children in a gender-schematic society. Signs, 8(4), 598-616.
  • Berktay, F. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisine başlangıç. Y. Ecevit ve Karkıner, N. (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.2-31) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Bilton, T., Bonnett, K., Jones, P., Lawson, T. and Skinner, D. S. M., ve Webster, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Siyasal Kitabevi.
  • Bora, A. (2011). Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık. Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Birimi.
  • Bora, A. ve Üstün, İ. (2008). Sıcak aile ortamı. İstanbul: TESEV Yayınları.
  • Browne, K. (2014). Sosyolojiye giriş. İstanbul: Say Yayınları.
  • Calvert S. L., Kotler, J. A., Zehnder, S. M. and Shockey, E. M. (2003). Gender stereotyping in children’s reports about educational and informational television programs. Media Psychology, 5, 139–162.
  • Calvert, S. (1999). Children’s journeys through the information age. Boston: McGraw-Hill.
  • Cesur, S. ve Paker, O. (2007). Televizyon ve çocuk: Çocukların TV programlarına ilişkin tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19), 106-125.
  • Chodorow, N. (1978). The reproduction of mothering, psychoanalysis and the sociology of gender. London: University of California Press.
  • Chu, D. and McIntyre, B. T. (1995). Sex role stereotypes on children's TV in Asia a content analysis of gender role portrayals in children's cartoons in Hong Kong. Communication Research Reports, 12(2), 206-219.
  • Coyne, S. M., Linder, J. R., Rasmussen, E. E., Nelson, D. A. and Birkbeck, V. (2016). Pretty as a princess: Longitudinal effects of engagement with Disney princesses on gender stereotypes, body esteem, and prosocial behavior in children. Child Development, 87, 1909–1925.
  • Coyne, S., Linder, J., Rasmussen, E., Nelson, D. and Collier, K. (2014). It’s a bird! It’s a plane! It’s a gender stereotype!: Longitudinal associations between superhero viewing and gender stereotyped play. Sex Roles, 70, 416–430.
  • Çabuklu, Y. (2007). Toplumsal kurgular ve cinsiyetçilik. İstanbul: Everest Yayınları.
  • Donovan, J. (2020). Feminist teori. (Çev. A. Bora, M., Ağduk Gevrek ve F. Sayılan). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Duman, A. E. ve Koçtürk, N. (2021). Yerli yapım bir çizgi filmin toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi: Pırıl. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(Toplum & Siyaset), 83-92.
  • Dundes, L. (2001). Disney’s modern heroine Pocahontas: Revealing age-old gender stereotypes and role discontinuity under a façade of liberation. Social Science Journal, 38, 353-365.
  • Edwin M., Afi Roshezry A. B., Ira M. I., Geetha V., Norazleen, M. N., Lim, E. A. Taufik A. L. and Yann, N. K. (2012). A comparative study of gender roles in animated films. Global Journal Of Human Social Science, 12(5), 73-78.
  • Eick, K. (1998). Gender stereotypes in childrenʼs television cartoons. Adolescence, 37(253), 7.
  • England, D. E., Descartes, L. and Collier Meek, M. A. (2011). Gender role portrayal and the Disney princesses. Sex roles, 64(7-8), 555-567.
  • Fischer, S. (2010). Powerful or pretty: A content analysis of gender images in children’s animated films. (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://etd.auburn.edu/bitstream/handle/10415/2065/ThesisSabrinaFischer.pdf?sequence=2, Erişim tarihi.10.06.2021.
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Çev. C. Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Giddens, A. (2020). Sosyoloji kısa fakat eleştirel bir giriş. (Çev. Ü. Y. Battal). Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Giroux, H. A. (1983). Ideology and agency in the process of schooling. Journal of Education,165(1), 12-34.
  • González, M. P. L., Paniagua, Á. I., Thornborrow, T. and Jordán, O. C. (2020). Associations between media representations of physical, personality, and social attributes by gender: A content analysis of children’s animated film characters. International Journal of Communication, 14(2020), 6026–6048.
  • Gölgelioğlu, Ö. (2011). Siyaset ve katılım. Y. Ecevit ve N. Karkıner (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.64- 83) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Görgün Baran, A. (2012). Toplumsal cinsiyet. N. Güngör Ergan, B. Şahin Kütük, R. Coştur. (Ed.). Davranış bilimleri (s.410-438) içinde. Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Görgün Baran, A. Sarıtaş, C. ve Şahin Kütük, B. (2017). Medya’da kadına yönelik şiddet haberlerinin içerik ve sunum açısından analizi: Beyazgazete.com örneği. Sosyoloji Konferansları: Prof. Dr. Fügen Berktay’a Armağan Özel Sayısı, 55, 107-132.
  • Karkıner, N. (2015). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal cinsiyete farklı kuramsal yaklaşımlar. S. Yağan Güder. (Ed.). Cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet (s. 51-78) içinde. Ankara: Eğiten Kitap.
  • Götz, M., Hofmann, O., Brosius, H., Carter, C., Chan, K., Donald, S. ve diğ. (2008). Gender in children’s television worldwide. Results from a media analysis in 24 countries. TelevIZIon, 21, 4–9.
  • Güler, N. (2014). İletişim, toplumsal cinsiyet ve ideoloji. Journal of Yaşar University, 9(34), 6023-6043.
  • Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2(4), 39-50.
  • Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan / kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın "doğası" ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
  • Gürsoy, Ö. (2012). Televizyon dizilerinde değişen aile değerleri. (Der.). N. Türkoğlu. Medya ve toplumsal dönüşüm seyirlik cümbüşler (s.191-318) içinde. İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
  • Hentges, B. and Case, K. (2012). Gender representations on Disney Channel, Cartoon Network, and Nickelodeon Broadcasts in the United States. Journal of Children and Media, 7(3), 319-333.
  • https://cartoonnetworkturkiye.fandom.com/tr/wiki/Cartoon_Network_Reytingleri, Erişim Tarihi: 08.08.2019.
  • https://fav10.net/forum/threads/9-eyl%C3%BCl-2019-pazartesi-reyting-sonu%C3%A7lar%C4%B1.289691/, Erişim Tarihi: 10.09.2019.
  • https://www.gazeteduvar.com.tr/hayat/2017/10/26/reyting-listeleri-alt-ust-olacak-trt-cocuk-cekiliyor, Erişim Tarihi: 07.08.2019.
  • https://www.medyafaresi.com/ratingler/2017-07-31, Erişim Tarihi: 08.08.2019.
  • Işık, M. (Ed.), Erdem, A., Güllüoğlu, Ö. ve Akbaba, E. (2007). Televizyon ve çocuk. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları. İçin Akçalı, S. (Ed.). (2020). Çocuk ve medya. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • İnal, K. (2020). Türkiye’de çocukluk nereye. S. İçin Akçalı. (Ed.) Çocuk ve medya (s.13-52) içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Jaggi, R. (2015). Deconstructing gender in cartoon programming on children’s television channels in India–a textual analysis. IMS Manthan (The Journal of Innovations), 10(1), 123-130.
  • Kalaycı, N. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir çizgi film çözümlemesi. Eğitim ve Bilim, 40, 243-270.
  • Karkıner, N. (2015). Toplumsal cinsiyet ve toplumsal cinsiyete farklı kuramsal yaklaşımlar. S. Yağan Güder. (Ed.). Cinsel eğitim ve toplumsal cinsiyet (s.51-78) içinde. Ankara: Eğiten Kitap.
  • Keloğlu İşler, E. (2014). Kültürel ekme kuramı bağlamında Türkiye üretimi çizgi filmler ve çocuk bilincinin inşası. İletişim ve Diplomasi Dergisi, 2, 65-80.
  • Kidenda, M. C. A. (2018). Impact of animated cartoons on children aged seven to eleven years in Nairobi, Kenya. American Journal of Education and Practice, 3(1), 10-32.
  • Knobloch, S., Callison, C., Chen, L., Fritzsche, A. and Zillmann, D. (2005). Children's sex-stereotyped self-socialization through selective exposure to entertainment: Cross-cultural experiments in Germany, China, and the United States. Journal of Communication, 55(1), 122-138.
  • Koeman, J., Peeters, A. L. and D`Haenens, L. (2007). Diversity monitor 2005: Diversity as a quality aspect of television in the Netherlands. Communications, 32(1), 97-121.
  • Kurdoğlu, A. (2011). Kent yaşamı. Y. Ecevit ve Karkıner, N. (Ed.). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (s.106-129) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
  • Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-89.
  • Laughey, D. (2010). Medya çalışmaları. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
  • Lindsey, L. L. (2011). Gender roles- a sociological perspective. Boston: Prentice Hall.
  • Martin, C. L., Ruble, D. N. and Szkrybalo, J. (2002). Cognitive theories of early gender development. Psychological Bulletin, 128, 903–933.
  • Miles, M. B. and Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy. (Çev. Ed.). (2. Baskıdan Çeviri, 3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
  • Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türk çizgi filmlerinde anne ve baba temsili üzerine bir çalışma. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 15-27.
  • Oakley, A. (2016). Sex, gender and society. New York: Routledge.
  • Ogletree, S. M., Martinez, C. N., Turner T., R. and Mason, B. (2004). Pok´emon: Exploring the role of gender. Sex Roles, 50, 851-859.
  • Oğuz Rollas, B. (2017). 0-6 yaş resimli çocuk hikaye kitaplarında toplumsal cinsiyet inşası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yaşar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı, İzmir.
  • Oruç, C., Tecim, E. ve Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-297.
  • Özen Uyar, B. ve Yılmaz Genç, M. M. (2017). Yerli yapım çizgi filmlerde sunulan toplumsal cinsiyet rolleri. Ö. Demirel ve S. Dinçer. (Ed.). Küreselleşen dünyada eğitim (s.679-712) içinde. Ankara: Pegem Akademi Kitabevi Yayınları.
  • Özgökbel Bilis, P. (2011). Çizgi filmlerde temsil edilen toplumsal değerler sistemi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Televizyon Anabilim Dalı, İzmir.
  • Özsoy, M. ve Taşdelen, E. Ş. (2016). Pepee çizgi dizisinde toplumsal cinsiyet rollerinin üretimi. İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi, 42, 252-265.
  • Öztürk, C. ve Karayağız, G. (2007). Okulöncesi dönemdeki çocukların televizyon izleme durumları ve bunu etkileyen incelenmesi. Milli Eğitim, 175, 116-128.
  • Rozario, A., Masilamani, V. and Arulchelvan, S. (2018). The case of the missing girls: Distribution of gender roles in Indian children’s television programming. Journal of Children and Media, 12, 125 - 142.
  • RTÜK (2016). RTÜK 2016-2020 stratejik plan özeti. https://www.rtuk.gov.tr/assets/Icerik/AltSiteler/rtuk-2016-2020-stratejik-plani-ozeti.pdf adresinden erişilmiştir. Erişim tarihi 19.02.2019.
  • Ruble, D. N., Martin, C. L. and Berenbaum, S. A. (2006). Gender development. ed. W. Damon & R. Lerner (Ed.). Handbook of child psychology, vol. 3: Social, emotional, and personality development (s.858-932) içinde. New York: Wiley.
  • Rudy, R. M., Popova, L. and Linz, D. G. (2010). The context of current content analysis of gender roles: An introduction to a special issue. Sex Roles, 62, 705-729.
  • Sancar, S. (2020). Erkeklik: İmkânsız iktidar-ailede, piyasada ve sokakta erkekler. İstanbul: Metis Yayınları.
  • Saraç, H. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik çizgi filmlerde toplumsal cinsiyetin inşası: Niloya örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, İstanbul.
  • Sarıtaş, E. ve Şahin, Ü. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 463-477.
  • Sayıl, M. ve Yağmurlu, B. (2012). Türkiye’de ana babalık çalışmalarına bakış. M. Sayıl ve B. Yağmurlu (Der.). Ana babalık: Kuram ve araştırma (s.15-18) içinde. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
  • Sheikh, A. A. (2017). Stereotypical gender representations in Chhota Bheem: Kids’ cartoon programme on Pogo Channel. Pakistan Journal of Women's Studies: Alam-e-Niswan, 24(2), 15-32.
  • Şen, B. (2020). Okul öncesi dönem çocukları tarafından izlenen çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Okul Öncesi Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.
  • Şirin, M. R., Oktay, N. ve Altun A. (2013). I. Türkiye çocuk ve medya stratejisi ve uygulama planı 2014-2018. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
  • Tavşancıl, E. ve Aslan, A. E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
  • Taylor, S. E., Peplau, L. A. ve Sears, D. O. (2015). Sosyal psikoloji. (çev.Ali Dönmez). Ankara: İmge Yayınevi.
  • Tezel Şahin, F. (2007). Sosyal değişim sürecinde değişen baba rolü. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 38. ICANAS, Ankara.
  • Thompson, T. L. and Zebrinos, E. (1995). Gender roles in animated cartoons: Has the picture changed in 20 years. Sex Roles, 32, 651–673.
  • Towbin, M. A., Haddock, S. A., Zimmerman, T. S., Lund, L. K. and Tanner, L. R. (2003). Images of gender, race, age, and sexual orientation in Disney feature-length animated films. Journal of Feminist Family Therapy, 15, 19–44.
  • Ünlü, A. S. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bakımından TRT çocuk kanalında yayımlanan çizgi filmler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Bilim Dalı, Erzincan.
  • Wall, G. and Arnold, S. (2007). How involved is involved fathering? An exploration of the contemporary culture of fatherhood. Gender & Society, 21(4), 508-527.
  • Walsh, A. and Leaper, C. (2020). A content analysis of gender representations in preschool children’s television. Mass Communication and Society, 23(3), 331–355.
  • Ward, L. M. and Grower, P. (2020). Media and the development of gender role stereotypes. Annual Review of Developmental Psychology, 2, 177-199.
  • Wiserma, B. A. (2001). The gendered world of Disney: A content analysis of gender themes in full-length animated Disney feature films. Dissertation Abstracts International, 61, 4973.
  • Yağan Güder, S., Ay, A., Saray, F. ve Kılıç, İ. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının izledikleri çizgi filmlerin toplumsal cinsiyet kalıp yargıları açısından incelenmesi: Niloya örneği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 96-111.
  • Yazıcı, E., Yaman Baydar, İ. ve Kandır, A. (2019). Çizgi film ve çocuk: Ebeveyn görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 10-19.
  • Zaheen, B. and Khan, M. A. (2019). Children, gender and television: An analysis of heavy viewers' behaviour regarding gender-specific roles and characteristics. Global Regional Review, 4(2), 364-374.
  • Zaheen, B., Manzoor, S. and Safdar, A. (2020). TV cartoon Programs: An analysis of gender roles and characteristics. Pakistan Social Sciences Review, 4(2), 460-472.
  • Zastrow, C. and Kirst Ashman, K. K. (2014). İnsan davranışı ve sosyal çevre I. Ankara: Nika Yayınevi.
There are 104 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Other Fields of Education, Sociology
Journal Section Articles
Authors

Ayşegül Deniz 0000-0003-0644-2902

Publication Date November 7, 2021
Acceptance Date June 19, 2021
Published in Issue Year 2021 Volume: 18 Issue: 43

Cite

APA Deniz, A. (2021). Yerli Yapım Çizgi Filmlerde Toplumsal Cinsiyet Eşit(siz)liği. OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), 6942-6979. https://doi.org/10.26466/opus.910874