Dede Korkut'taki Karacuk Çoban

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 134 - 179, 21.12.2021

Dursun Can Eyüboğlu

Öz

Destanlar hem tarihle hem edebiyatla ilişkilidir. Türkler zengin bir destan geleneğine sahiptir. Dede Korkut Destanları Türk destanları içerisinde önemli bir yere sahiptir. Dede Korkut Destanları eski Türk yaşamının bir yansımasıdır. Dede Korkut Destanları, Türk tarihi, coğrafyası, dili, edebiyatı, kültürü, sanatı ve daha birçok konu hakkında önemli bilgiler içermektedir. Dede Korkut’ta birçok kişi adı geçmektedir. Dede Korkut’ta adı geçen kişilerden biri Karacuk Çoban’dır. Karacuk Çoban’ın adı Dede Korkut Kitabı’nda bir boyda geçmektedir. Karacuk Çoban’ın adı Orta Asya’da Sir Derya boyunca uzanan Oğuzların ünlü Karadağları ile ilgilidir. Karacuk Çoban’ın adında da görülen çobanlık mesleği, eski Türklerin hayvancılığa dayalı konar-göçer yaşamında önemli bir yere sahipti. Karacuk Çoban, Salur Kazan’ın çobanıdır. Karacuk Çoban’ın iki kardeşi vardır; biri Kıyan Gücü, diğeri Demür Gücü. İki kardeşiyle birlikte altı yüz kişilik düşman ordusuyla savaşan, koca taşları ve hayvanları kaldırabilen, ağacı kökünden söküp sırtında taşıyabilen Karacuk Çoban olağanüstü güçlü kahramanlardan biridir. Karacuk Çoban’ın mistik yönü de oldukça güçlüdür. Karacuk Çoban, birçok açıdan eski bir tarihe aittir. Halk, Karacuk Çoban’ı ve hatıralarını kuşaktan kuşağa aktararak yaşatmıştır. Bu makalede, Dede Korkut’taki Karacuk Çoban; adı, ailesi, tarihteki, Dede Korkut’taki ve destanlardaki yeri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Salur Kazan, Karacuk Çoban, Kıyan Gücü, Demür Gücü

Karacuk Coban In Dede Korkut

Öz

Epics are related to both history and literature. Turks have a rich epic tradition. Dede Korkut Epics have an important place in Turkic epics. Dede Korkut Epics are a reflection of ancient Turkic life. Dede Korkut Epics contain important information about Turkic history, geography, language, literature, culture, art and many more. Many people are mentioned in Dede Korkut. One of the people mentioned in Dede Korkut is Karacuk Coban. Karacuk Coban’s name is mentioned in one epic in The Book of Dede Korkut. Karacuk Coban’s name is related to the famous Karatav Mountains of the Oghuzs along the Sir Derya in Central Asia. The shepherd profession, which is also seen in Karacuk Coban’s name, had an important place in the nomadic life of the ancient Turks based on animal husbandry. Karacuk Coban is the shepherd of Salur Kazan. Karacuk Coban has two brothers; one is Kıyan Gucu, other is Demur Gucu. Karacuk Coban, who fights against the enemy army of six hundred with his two brothers, can lift large stones and animals, can uproot the tree and carry it on his back, is one of the extraordinarily powerful heroes. Karacuk Coban’s mystical aspect is also quite strong. Karacuk Coban belongs to an ancient history in many respects. People have kept Karacuk Coban and his memories alive by passing them down from generation to generation. In this article, Karacuk Coban in Dede Korkut; his name, family, place in history, Dede Korkut and epics is examined.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Salur Kazan, Karacuk Coban, Kiyan Gucu, Demur Gucu

Kaynakça

• Abbasov, Nizamioğlu Nurlan (2009). “Kitab-ı Dede Korkut Destanı ve Oğuz Türklerinin İctimai-Siyasal Kuruluşu Hakkında”, Karadeniz Araştırmaları, S. 22, s. 147-157.
• Abdulla, Kamal (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Acıduman, Ahmet ve Arda, Berna (2011). “Dede Korkut Öyküleri Tıp Tarihi Bakış Açısıyla Ne Söyler?”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, S. 54, s. 189-196.
• Agacanov, Sergey Grigoreviç (2015). Oğuzlar. Çev. Ekber N. Necef ve Ahmet Annaberdiyev. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Ağacanzâde, Pervin (2011). “Dede Korkut Destanları Hakkında”, çev. Nuri Şimşekler, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 25, s. 223-244.
• Akar, Yeliz (2016). “Salur Kazan’ın Evinin Yağmalandığı Boy Anlatısı Üzerine Bir İnceleme”, Dede Korkut Okumaları, ed. Ramazan Korkmaz. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 79-94.
• Akkoyun Koç, Tuğba (2020). Dede Korkut Hikâyelerinde Söylem Çözümlemesi Ve Kültürel Kimliğin Öğretimi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Akün, Ömer Faruk (2006). “Dede Korkut Hikâyeleri’nde Kompozisyon Ve Tasvir (Lisans Tezi)”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 19, s. 121-191.
• Asker, Ramiz ve Asker, Naile (2017). Kitabi-Dәdә Qorqud Biblioqrafik Göstәrici. 2. Cild. Bakı: BXQR.
• Bars, Mehmet Emin (2010). “Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’da Salur Kazan Ve Çoban”, The Journal Of Academic Social Science Studies, Volume:3, Issue:2 (Winter 2010), s. 55-63.
• Boratav, Pertev Naili (2012). Türk Mitolojisi / Oğuzların - Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi. Çev. Recep Özbay. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Can, Adem (2011). “Homeros Destanları ile Dede Korkut Hikayeleri Arasındaki Kurgu, Yapı, Tip Ve Tema Benzerlikleri”, Turkish Studies, Volume 6/2 (Spring 2011), s. 263-286.
• Çelepi, Mehmet Surur (2016). “Anadolu'daki Toplumsal Kimliğin İnşasında Dede Korkut Hikayelerindeki Bireyin Tekamülü”, III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. cilt, edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. s.341-362.
• Çetinkaya, Gülnaz (2015). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Semboller. Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Deveci, Handan ve Belet, Dilek ve Türe, Hatice (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S. 46, s. 294-321.
• Duymaz, Ali (1996). “Kıpçak Sahası Türk Destanlarında Bir Oğuz Alpı: Salur Kazan”, Millî Folklor, S. 31-32, s. 49-59.
• Ebülgazi Bahadır Han (1974). Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime). Haz. Muharrem Ergin. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Serisi.
• Ekici, Metin (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar Ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Eliuz, Ülkü (2001). “Dede Korkut Hikayelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi”, Bilig, S. 18 (Yaz 2001), s. 63-86.
• Ercilasun, Ahmet Bican (1994). “Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler”, I. Sovyet-Türk Kollokyumu, Bakü, 1-8 Temmuz 1988; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1988, TDK Yay., Ankara, 1994, s. 69-89.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2004). “Zikredilen Şahıslara Dayanılarak Dede Korkut Boylarının Kronolojik Sıralanması”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1998/I, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 61-69.
• Erdem, Melek (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergin, Muharrem (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Ergin, Muharrem (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Eyüboğlu, Dursun Can (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Gökyay, Orhan Şaik (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Gönen, Hatice Çiğdem (2017). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Devlet Dışı Siyasallık. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güvenç, Ahmet Özgür (2011). “Dede Korkut Kitabı’nda Mizah”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 46, s. 157-180.
• Hazar, Mehmet (2008). “Artukoğulları Zamanında Dede Korkut Kitabı’ndaki Kişi Adları”, Turkish Studies, Volume 3/1, s. 22-33.
• Haznedaroğlu, Aslıhan (2020). “Salur Kazan Ve Yuvarlanan Taş Anlatısı Hakkında”, Journal Of Old Turkic Studies, C. 4, S. 2, s. 437-468.
• Kara, Aydoğan (2020). “Salur Kazan’ın Mitik Macerasından Modern İnsanın Bilincine Arketipsel Sembolik Bir Çözümleme”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 22, s. 39-51.
• Karadoğan, Ahmet (2004). “Türk Ad Biliminde Renk Kültü”, Millî Folklor, S. 62, s. 89-99.
• Karakaş, Rezan (2013). “Dede Korkut Hikayelerinde “Tutsaklıktan Kurtarma Motifi” ve “Bey Oğulları” Arasındaki İlişki”, Turkish Studies, Volume 8/1, s. 1867-1879.
• Kemaloğlu, Muammer (2019). Dede Korkut (Destan İçre Tarih). Ankara: Raf Kitabevi.
• Kırman, Ümral (2004). Dede Korkut Anlatılarının Karşıtlıklar Kuramına Göre Çözümlemesi Ve Bu Kuramın Anlatı Öğretiminde Kullanımı. Yayımlanmamış doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Kocasavaş, Yıldız (2014). “Korkut Ata’yla İlgili Bazı Kayıtların Düşündürdükleri”. İlmi Araştırmalar, S. 0 (8): s. 139-144.
• Koçak, Aynur (2011). “Bir Kahraman Modeli Olarak “Karaçuk Çoban”, Dede Korkut ve Geçmişten Geleceğe Türk Destanları Uluslararası Sempozyumu (Lefkoşa, KKTC, 25-28 Ekim 2010) Bildiriler Kitabı, haz. Yılmaz Yeşil. Ankara: TÜRKSOY Yayınları. s. 165-171.
• Konıratbayev, Avelbek (2000). “Korkut Ata Hakkında”, akt. Dinara Düysebayeva, Kazakistan’da Dede Korkut, haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. s. 147-182.
• Korkmaz, Zeynep (2006). “Dede Korkut Hikayelerinde İnsan ve Doğa”, Türk Dili, S. 657, s. 250-257.
• Köksel, Behiye (2012). “Dede Korkut Kitabı’nda Dini-Mitolojik Yardımcı Kahraman Motifi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 161, s.73-88.
• Memiş, Muhammet Raşit ve Kara, Mehmet (2018). “Kara” Kelimesinin Dede Korkut Oğuznameleri’ndeki Kullanımı Üzerine”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6(6), s. 799-807.
• Oğuz, Öcal (2004). “Destan Tanımı Ve Eski Türk Destanları”, Millî Folklor, S. 62, s. 5-7.
• Ögel, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özçelik, Sadettin (2015). “Dede Korkut Destanlarında Oğuzların Teşkilatlanması Hakkında Bazı Kültürel Unsurlar”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri, edit. Tufan Gündüz ve Mikail Cengiz. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. s. 523-532.
• Parlak, F. Ferhan (1999). “Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türk Tarihindeki Yeri”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Pehlivan, Gürol (2014). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji Ve Yaratım. Yayımlanmamış doktora tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sever, Mustafa (2011). “Köroğlu Destanı’nda (Azerbaycan Kolu) Kahraman Ve Karşı Kahraman Tipleri”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C. 4, S. 8, s. 195-202.
• Sümer, Faruk (1959). “Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVII/3-4, s. 359-455.
• Sümer, Faruk (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Şahin, Aysuda (2017). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Yapı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Şen, Cemile (2018). Dede Korkut Anlatıları’nda Büyülü Gerçekçilik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Tekşan, Keziban (2017). “Dede Korkut Hikayelerinde Yaratıcı Düşünce ve Yaratıcı Kişilik Özellikleri”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, S. 5(2), s. 225-237.
• Teyek, Süleyman (2013). Kitab-ı Dede Korkut’ta Diplomatik Lisan: Halkbilimi Bakımından Bir Anlam İncelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tezcan, Semih ve Boeschoten, Hendrik (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uyumaz, Gülcan (2012). Dede Korkut Hikayeleri’nde Çocuk Eğitimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Veren, Ergün (2017). “Dede Korkut Kitabı’nda Ahiliğin İzleri”, (Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi) III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (Kırşehir, Türkiye, 5-7 Ekim 2017) Bildiriler, 1. Cilt, ed. Ahmet Gökbel-Ahmet Doğan, Ankara: Sarıyıldız Ofset, s. 205-215.
• Yeşilyurt, Hatice (2019). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Özgecilik Açısından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.