XIX. yüzyılda Anadolu’dan Güney Afrika’ya tiftik keçisinin yasal ve kaçak sevkiyatı

Yıl 2014, Sayı: 35, 137 - 152, 01.09.2014

Seda Tan

https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000639

Öz

XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Ankara ve yöresinin başlıca gelir kaynağını teşkil eden tiftikli kumaşlar, Sanayi Devrimi’ni takip eden süreçte dokuma endüstrisinde gerçekleşen büyük atılımla birlikte Avrupa piyasalarında gördüğü rağbeti kaybetmiştir. XVIII. yüzyıldan itibaren dış piyasalarda talebin önce tiftik ipliğine ve tedricen ham tiftiğe yönelmesi, dokuma tezgahlarının kapanmasına ve sektörün büyük gelir kaybı yaşamasına sebep olmuştur. Buna rağmen Ankara ve yöresi tiftik ipliği ve sonraki süreçte ham tiftiğin satışından bir süre daha kazanç temin edebilmiştir. Ancak XIX. yüzyıl başlarında tiftik keçilerinin farklı iklim ve coğrafyalarda yetiştirilir olması Osmanlı tiftik tekelinin kırılmasına ve Anadolu topraklarının tiftik üretim ve ticaretindeki ayrıcalıklı konumunu tamamen yitirmesine neden olmuştur. Uygulamaya konan ihraç yasakları ile yerli üreticinin rekabet gücü korunmaya çalışılmışsa da XX. asır başlarına dek istikrarlı bir hükümet politikası takip edilememiştir

Anahtar Kelimeler

tiftik, dokuma, Ankara keçisi, ihraç yasağı

XIX. yüzyılda Anadolu’dan Güney Afrika’ya tiftik keçisinin yasal ve kaçak sevkiyatı

Öz

Flocculent fabrics which constituted the main source of income for Ankara and neighborhood between the XVIth-XVIIIth centuries, went out of favour seen in European markets with the big breakthrough occured in the weaving industry in the period after the Industrial Revolution. Since the XVIIIth century in foreign markets , with the shift of demand towards first mohair yarn and gradually to raw mohair led to closure of weaving looms and experience the sector huge revenuee lost. Nevertheless, Ankara and neighborhood made profit from sellings mohair yarn some more time and lint in the next period. However in the early XIXth century the breeding of Angora goat in different climates and geographies caused Ottoman to lose its monopoly on mohair and Anatolia to completely lose its privileged position. Although domestic producers power of competitive was tried to be preserved with the exportation ban applied, a stable government policy could not be followed until the beginning of the XXth century

Anahtar Kelimeler

mohair, weaving, Angora goat, export ban, George Getheral

Kaynakça

• a)Arşiv Kaynakları
• BOA.A.MKT.MHM. 727-6.
• BOA.BEO. 1135-85111.
• BOA.BEO. 1333-99928. BOA.DH.MKT. 380-31.
• BOA.DH.MKT. 1651-15.
• BOA.DH.MKT. 1659-81.
• BOA.DH.MKT. 2035-72. BOA.DH.MKT. 2069-7.
• BOA.DH.MKT. 2074-32.
• BOA.İ.DH. 1143-89155.
• BOA.İ.MMS. 104-4448.
• BOA.İ.MMS. 107-4568. BOA.MV. 47-6. BOA.ŞD. 574-29. BOA.Y.MTV. 126-74.
• BOA.Y.PRK.UM. 31-52.
• b) Eserler ve Makaleler
• ATAV, Rıza- Tülin Öktem, “Tiftik (Ankara Keçisi) Liflerinin Yapısal Özellikleri”, Tekstil ve Konfeksiyon, 2006/2, İhsan Abidin, Tiftik-İstihsalden İstihlâke Kadar, Kader Matbaası, İstanbul 1932, (s.105-109).
• DARKOT, Besim, “Ankara”, İslam Ansiklopedisi, C.1, MEB, 1997.
• FAROQHI, Suraiya, “Onyedinci Yüzyıl Ankara’sında Sof İmalatı ve Sof Atölyeleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 41, 1-4, 1982/1983 (s.237-259).
• GÜLER, Yusuf, Ankara Vilayeti’nde İdari Yapının, Yöredeki Sosyo-Ekonomik Yapıya Olan Etkileri (1880-1919) (Doktora Tezi), Samsun 2007.
• KARABEL, Salih, “Türk Tiftik Yetiştirmesinin Tarihçesi, Bugünkü Durumu ve Dünya Tiftikleri Arasındaki Mevkii”, Tiftik Semineri, Bursa 14-16 Haziran 1965, Sümerbank Merinos Yünlü Sanayii Müessesesi Eğitim Bürosu Yayınları, S.32.
• KARAMAN, Deniz, “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Ankara Sancağındaki Mâlikâne- Mukataalara Dair Bazı Bilgiler”, Bilig, S.29, 2004, (s.139-176).
• _____“Şer’iye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılda Ankara Damga Mukataası”, Bilig, S.32, 2005, (s.179-222).
• KESKİN, Özkan, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Modern Ziraat Eğitiminin Yaygınlaşması: Ankara Numune Tarlası ve Çoban Mektebi”, OTAM 28/Güz, 2010, (s.87-106).
• _____ “Ankara Keçisinin Islahına Yönelik Tedbirler”, Tarihte Ankara Uluslar arası Sempozyumu, Bildiriler(25-26 Ekim 2011), C.2, Ankara 2012, (s.737-746).
• ÖZDEMİR, Rıfat, “Ankara’da Sof ve Şal Üretimi (1770-1850)”, Tarihte Ankara Uluslar arası Sempozyumu, Bildiriler(25-26 Ekim 2011), C.2, Ankara 2012, (s.729-735).
• SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C.28, S.46, 2009, (s.53-69).
• TAMUR, Erman, Ankara Keçisi ve Ankara Tiftik Dokumacılığı Tükenen Bir Zenginliğin ve Çöken Bir Sanayinin Tarihsel Öyküsünden Kesitler, Ankara Ticaret Odası, Ankara 2003.
• TAŞ, Hülya, XVII. Yüzyılda Ankara, (Doktora Tezi), Ankara 2004.
• ÜSTAR, Faik, Tiftik ve Tiftikçiliğimiz, Üniversite Kitabevi, İstanbul 1940.
• WEBB YILDIRMAK, Gülay, XVIII. Yüzyılda Tiftik İpliğinin Osmanlı-İngiliz Ticaretindeki Yeri, (Doktora Tezi), Ankara 2006.