Balkan Savaşı’nda Yunan Donanması’nın Çanakkale Boğazı’na Saldırı Girişimleri ve Osmanlı Devleti’nin Aldığı Tedbirler

Yıl 2017, Sayı: 41, 257 - 282, 11.08.2017

Ozan Tuna

Öz

Özet

Balkan Savaşları’nda Yunan donanması Ege Adaları’nı rahatça işgal etmek, Osmanlı donanmasının Balkanlar’daki ordusuna ikmal yapmasının engellemek ve hem kendisinin hem de müttefiklerinin Ege Denizi üzerinden icra ettiği sevkiyatı güvence altına almak için savaşın hemen başında Çanakkale Boğazı’nı abluka altına almıştır. Fakat savaşın ilerleyen günlerinde Osmanlı donanmasının karşı bir reaksiyon gösterememesi ve Bulgar ordusunun da Gelibolu’ya ilerlemesi üzerine Çanakkale Boğazı da Yunan donanması tarafından bir saldırı hedefi haline gelmiştir. Osmanlı Devleti ise bu tehlike üzerine Çanakkale Boğazı’nı karadan ve denizden sürekli takviye etmiştir. Çanakkale Boğazı’nın çok stratejik bir önemde olması nedeniyle Osmanlı Devleti bölgeye büyük hassasiyet göstermiş ve donanmasını da bu bölgeye kaydırmıştır. Fakat Osmanlı donanmasının Yunan donanması karşısında zayıf durumda olduğu için bu savunma tedbirleri de tam olarak yerine getirilememiştir. Yine de kara ve denizde alınan tedbirler ve Yunan donanmasının gücünün de sınırlı olması sebebiyle Yunanistan savaş esnasında Çanakkale Boğazı’na tam kapsamlı bir harekât düzenleyememiş sadece Çanakkale Boğazı’nı ablukada tutmakla yetinebilmiştir.

Abstract

The Greek Navy blockaded the Dardanelles at the very onset of the Balkan Wars in order to facilitate the invasion of the Aegean Islands and to prevent the Ottoman Navy to send supplies to its army in the Balkans. Another purpose of this move was to secure the shipment of supplies conducted both by itself and its allies. However, as the War progressed, the Ottoman Navy could not respond effectively and the Bulgarian Army advanced to Gallipoli, which made the Dardanelles a attack target for the Greek Navy. Thereupon, the Ottoman Empire continuously reinforced its position in the Dardanelles, both by sea and land. Since the Dardanelles was of great importance strategically, the Ottoman Empire paid special attention to it and sent its Navy to the region. However, the Greek Navy was superior compared to the Ottoman Empire at the time, which hindered all these defensive measures. Despite this fact, the Greek Navy could not operate at full capacity in the Dardanelles because of its limited power and the measures taken by the Ottoman Empire by sea and land. The Greek Navy was only able to blockade the Dardanelles.

Anahtar Kelimeler

Kale-yi Sultaniye, Nara, Averof Kruvazörü, Delfin Denizaltısı, Amiral Condoriyotis

Kaynakça

• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi (ATASE) Balkan Harbi Kataloğu
• Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Müzesi Arşivi (DMA) Muhasebe Kataloğu
• Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Müzesi Arşivi (DMA) Mülga-yı Bahriye Kataloğu
• Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Müzesi Arşivi (DMA) Umumi Evrak Kataloğu
• Defterler Bölümü: Erkan-ı Harbiye-yi Bahriye Dairesi Dosyası (1911-1912)
• Gemiler Bölümü: Erkan-ı Harbiye-yi Bahriye II. Şube Müsevvidat Dosyası (1912-1913)
• Defterler Bölümü: Erkan-ı Harbiye-yi Bahriyeye Mahsus Müsveddelik Defter (1912-1913)
• Defterler Bölümü: Erkan-ı Harbiye II. Şubesine Ait Müsvedde Dosyası (1912-1913)
• Gemiler Bölümü: Barbaros Hayrettin Zırhlısı Seyir Defteri (1910-1913)
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO Kataloğu (Bab-ı Ali Evrak Odası)
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, HR.SYS. Kataloğu (Hariciye Nezareti Siyasi Kısım)
• Andonyan, Aram; Balkan Savaşı, Çev. Zaven Biberyan, Aras Yayıncılık, İstanbul 1999
• Atabey, Figen; Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014
• Bal, Ali; “Balkan Harbinde Türk Ordusunun Lojistik Durumu”, XIV. Askeri Tarih Kongresi Bildirileri, (03-07 Aralık 2012-İstanbul), Genelkurmay personel Daire Başkanlığı Atase Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2014, ss. 497-503
• Bayur, Hilmi; Balkan Savaşı’nda Türk Filosunun Durumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1978
• Bayur, Yusuf Hilmi; Birinci Balkan Savaşı, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 1999
• Bostan, İdris; Karamahmut, Ali; Trablusgarp ve Balkan Harplerinde İşgal Edilen Ege Adaları ve İşgal Telgrafları, Stratejik Araştırma ve Milli Komite Yayınları, Ankara 2003
• Büyüktuğrul, Afif; “Osmanlı-Yunan Silahlanma Yarışı”, Belleten, Cilt: XXXIX, No: 150, Ekim 1978, ss. 312-329
• Büyüktuğrul, Afif; “Yakın Tarihte Donanmamız”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Yıl: 84, Sayı: 213, ss. 58-63
• Büyüktuğrul, Afif; Osmanlı Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet Donanması, Cilt: 4, Deniz Basımevi, İstanbul 1984
• Çetiner, Selahattin; Çanakkale Savaşı Üzerine Bir İnceleme, Cem Offset Yayınevi, İstanbul 2000
• Dağgülü, İbrahim Başak; “15. ve 18. Yüzyıllarda Çanakkale Boğazı’nı Koruyan Büyük Askeri Yapılar ve Bataryaları”, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi E Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 2007, ss. 22-43
• Demirsoy, İlyas; Muhtelif Harplerde Sahil Çıkartmaları, Askeri Matbaa, İstanbul 1942
• Emir, Ali Haydar; Balkan Harbinde Türk Filosu, Deniz Matbaası, İstanbul 1932
• Ericson, J. Edward, Osmanlı Askeri Tarihi, Çev. Mesut Uyar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014
• Ericson, J. Edward; “From Kırkkilise to the Great Offensive Turkish Operational Encirclement Planning 1912-1922”, Middle Eastern Studies, Vol: 4, No: 1, January 2004, pp. 45-64
• Ericson, J. Edward; Dünya Savaş Tarihi, Çev. Sare Levin Atalay, Timaş Yayınları, İstanbul 2011
• Ericson, J. Edward; Gelibolu: Osmanlı Harekatı, Çev. Orhan Düz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015
• Ericson, J. Edward; I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu: Çanakkale, Küt’ül Amara ve Filistin Cephesi, Çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009
• Fotakis, Zisis; Greek Naval Strategy and Policy 1910-1919, Routledge Publishing, USA 2005
• Genelkurmay Başkanlığı, Balkan Harbi (1912-1913): Harbin Sebepleri, Askeri Hazılıklar ve Osmanlı Devleti’nin Harbe Girişi, II. Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1970
• Genelkurmay Başkanlığı, Balkan Harbi Osmanlı Deniz Harekatı 1912-1913, VII. Cilt, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Basımevi, İstanbul 1965
• Genelkurmay Başkanlığı, Balkanlar Harbinde Osmanlı Donanmasının Deniz Muharebeleri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Basımevi, İstanbul 1981
• Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (Haziran 1914-Nisan 1915), V. Cilt, II. Kitap, Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2012
• Gladerenco, O. Manuel; “The Naval Dimension of Balkan Wars”, Pages of Military History, Issue:2, pp. 180-186
• İşgüven, Hazım; “1908’den Sonra Osmanlı Devleti’nin Ege ve Doğu Akdeniz’deki Adalar Ait Siyasi ve Askeri Tutumu”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı: 215, Yıl: 84, 4 Ağustos 1969, ss. 72-83
• Karadoğan, C. Umut; Türk Donanmasının Faaliyetleri (1914-1922), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi
• Karal, Enver Ziya; Osmanlı Tarihi, C. 9, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1996
• M. Mckee, Fraser; “An Explosive Story: The Rise and Fall of the Common Depth Charge”, The Nortern Mariner/Le Marin Du Nord, III, No: 1, January 1993, pp. 45-58
• Oğuz, Ahmet; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Çanakkale ve İstanbul Boğazları’nın Savunulması İçin Yapılan İstihkâmlar ve Torpil/Mayın Yerleştirilmesi (1815-1915)”, 100. Yılında Çanakkale Zaferi Sempozyumu Bildirileri, (28-29 Nisan 2015), Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, ss. 23-47
• Örenç, Ali Fuat; “Ege Adalarının İdari Yapısı (1830-1923)”, Ege Adalarının İdari ve Mali Yapısı, (Ed.) İdris Bostan, Stratejik Araştırma ve Etütler Milli Komitesi Yayınları, Ankara 2003, ss. 32-53
• Özlü, Hüsnü; “Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşı’nda Ege Adalarının İşgal Süreci”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XII/25, Güz 2012, ss. 9-32
• Özlü, Hüsnü; “Arşiv Belgelerine Göre Harp Raporlarında Balkan Harbinde Osmanlı Donanmasının Çanakkale Boğazı’nı Savunması ve Ege Denizi Harekatı”, On Dördüncü Askeri Tarih Kongresi, (03-07 Aralık 2912), İstanbul 2012, ss. 523-555
• Özlü, Hüsnü; “Balkan Savaşları’nda Osmanlı Donanmasının Marmara Denizi Harekâtı”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 21, Şubat 2013, ss. 91-94
• Sancar, Erdinç; 21. Yüzyıl Stratejilerinde Türk Denizcilik Tarihi, IQ Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006
• Şehsuvaroğlu, Haluk; Deniz Tarihimiz Ait Makaleler, Deniz Basımevi, İstanbul 1965
• Şimşir, Bilal; Ege Sorunu: Belgeler (1912-1913), Cilt: 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989
• Teofanidis, Y.- Rami O. ; Türk-Yunan Harbi Hatıratı ve 1909-1913 Yunan Bahri Tarihi, Çev. Binbaşı Lütfi, Deniz Matbaası, İstanbul 1930
• Thomasi, A. ; Çanakkale Deniz Savaşı, Çev. Hüseyin Işık, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1997
• Toprak, Zafer; “Osmanlı Donanması, Averof Zırhlısı ve Ulusal Kimlik”, Toplumsal Tarih, Cilt: 113, Sayı: 05, Mayıs 2003, ss. 10-19
• Tunaboylu, İskender; “Çanakkale Cephesinde Donanma Desteği”, Studies of the Ottoman Domain, Cilt: 5, Sayı: 8, Şubat 2015, ss. 21-47
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, Balkan Harbi Şark Ordusu: Birinci Çatalca Muharebesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993
• Wilson, H.W. ; Zırhlı Devrinde Deniz Muharebeleri 1850-1914, C. 1, Çev. Lütfi Çelik, Kitap Yayınları, İstanbul 2007