İlk Gençlik Çağı Romanlarında Özel Gereksinimli Karakterlerin İncelenmesi

Year 2024, Volume: 25 Issue: 1, 17 - 32, 01.03.2024

Hüseyin Öztürk , Kemal Afacan , Mustafa Ceylan , Ali Kırcı

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.1169600

Abstract

Giriş: İlk gençlik çağı romanları, gençlerin özel gereksinimli bireylere ilişkin bilgilerini ve duyarlılıklarını artırmak için kullanışlı araçlardır. Özellikle nitelikli bir biçimde yapılandırılmış, gençlerin dünyasına hitap eden eserler, tipik gelişim gösteren bireylerle özel gereksinimli bireyler arasında sağlıklı iletişim köprüleri kurulabilmesi adına faydalı olacaktır. Bu sebeple özel gereksinimli bireyleri konu alan nitelikli eserlerin belirlenmesi önemlidir. Bu maksatla bu araştırmada karakter olarak özel gereksinimli bireylere yer veren eserler, karakterlerin yapısı, tasviri ve gelişim özellikleri bakımından incelenmiştir.
Yöntem: İlk gençlik çağı romanlarındaki özel gereksinimli karakterlerin çeşitli ölçütlere göre incelendiği bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden döküman incelemesi modeli kullanılmıştır. Araştırmada 38 eser değerlendirmeye alınmıştır. Eserler belirlenirken ilk gençlik çağına hitap ediyor olması ve en az bir özel gereksinimli karaktere yer veriyor olması koşulu aranmıştır. Araştırmanın analizleri, içerik analizi tekniğiyle gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: İncelenen 38 romanda 11 farklı özel gereksinim durumuna yer verildiği tespit edilmiştir. Bunlardan 10’u görme yetersizliği, 11’i fiziksel yetersizlik, altısı işitme yetersizliği, altısı zihin yetersizliği, altısı otizm spektrum bozukluğu (OSB), beşi beyin felci, üçü dil ve konuşma bozukluğu, üçü üstün yetenek, bir özel öğrenme güçlüğü, biri dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, biri de fiziksel bozukluktur. Bunlardan 33’ünde olumlu tasvire yer verildiği tespit edilmiş; eserlerdeki karakterlerden 33’ünün devinimsel özellikler taşıdığı, biri hariç hepsinin gerçekçi kurguya sahip olduğu belirlenmiştir.
Tartışma: Çalışmanın sonuçları, karakterlerin özel gereksinim çeşitliliği bakımından alanyazındaki çalışmalardan ayrılmaktadır. Kurguların gerçekliği bakımından alanyazındaki çalışmalarla örtüşmektedir. Bu araştırmaya konu olan eserlerdeki devinimsel karakterlerin oranı önceki araştırmalardan yüksektir. Özel gereksinimli karakterlerin akranlarıyla ilişkisine yönelik sonuçlar da konuyla ilişkin araştırmaların sonuçlarıyla uyumludur.

Keywords

ilk gençlik çağı, roman, karakter, yetersizlik, özel gereksinim

An Examination of Characters with Special Needs in Juvenile Books

Abstract

Introduction: Juvenile books are useful tools to increase young people's knowledge and sensitivity about individuals with special needs. In particular, the books that are structured in a qualified way and that appeal to the world of young people will be useful in establishing healthy communication bridges between individuals with typical development and individuals with special needs. For this reason, it is important to identify qualified books on individuals with special needs. In this research, we examined the books that include individuals with special needs as characters in terms of their structure, depiction, and developmental characteristics.
Method: The study utilized document analysis model, one of the qualitative research methods, in which we examined the characters with special needs according to various criteria. We evaluated thirty-eight books in the study. While identifying the books, we sought that they appealed to juvenile and included at least one character with special needs. We analyzed the books with the content analysis technique.
Results: Results showed eleven different disability types in the 38 books. Of these, 10 were visual impairment, 11 were physical disabilities, six were hearing impairment, six were intellectual disability, six were autism spectrum disorder (ASD), five were cerebral palsy, three were speech and language disorders, three were gifted, one was specific learning disability, one was attention deficiency and hyperactivity disorder, one was a physical disorder. In 33 books, characters had positive depictions; 33 characters had dynamic characteristics, and all of the books had realistic fiction except two.
Discussion: The results of the study differ from the studies in the literature in terms of the variety of special needs of the characters. In terms of the reality of the fictions, the results overlap with the studies in the literature. The rate of dynamic characters in the books that are the subject of this research is higher than past studies. The results regarding the relationship between the characters with special needs and their peers are also consistent with the results of the studies on the topic.

Keywords

Juvenile, book, character, disability, special needs

References

• Arıkan, A., Tomris, G., Yılmaz Bursa, G., & Tuna, D. M. (2021). Özel gereksinimli bireylere yönelik farkındalık geliştirmede okul öncesi çocuk kitaplarımız nitelikli mi?. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 19-44. https://doi.org/10.16916/aded.797738
• Bondurant, B.J. (2004). Tecahers attitudes towards inclusion. Unpublished master thesis, California State University.
• Compton-Lily, C. (2012). Reading time: The literate lives of urban secondary students and their families. Teachers College Press.
• Çelikel, B., & Durmuşoğlu, M. C. (2020). Özel gereksinimleri konu alan resimli hikâye kitaplarında duygu durumları ve empati ifadelerinin incelenmesi. Turkish Studies, 15(7), 3215-3235. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.45424
• Dünya Sağlık Örgütü (t. y.). Adolescent health. Adolescent health (who.int)
• Dyches, T. T., & Prater, M. A. (2000). Developmental disability in children's literature: Issues and annotated bibliography. The Division on Mental Retardation and Developmental Disabilities of the Council for Exceptional Children.
• Dyches, T. T., & Prater, M. A. (2005). Characterization of developmental disability in children's fiction. Education and Training in Developmental Disabilities, 40(3), 202-216.
• Dyches, T. T., Prater, M. A., & Cramer, S. F. (2001). Characterization of mental retardation and autism in children's books. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 36(3), 230-243.
• Dyches, T. T., Prater, M. A., & Leininger, M. (2009). Juvenile literature and the portrayal of developmental disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 44(3), 304-317.
• Hassett, D. D. (2008). Teacher flexibility and judgment: A multidynamic literacy theory. Journal of Early Childhood Literacy, 8(3), 295-327. https://doi.org/10.1177/1468798408096479
• Kaymaz, Ç. (2017). Özel gereksinimliliği içeren Türkçe ve çeviri resimli çocuk kitaplarının incelenmesi [Review of Turkish and translation children picture books including special needs] (Tez numarası: 468855) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kırkgöz, S., & Diken, İ. H. (2019). Özel gereksinimli kahramanı bulunan resimli çocuk kitaplarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3(2), 493-513. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967201932175
• Leininger, M., Dyches, T. T., Prater, M. A., & Heath, M. A. (2010). Newbery award winning books 1975-2009: How do they portray disabilities? Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 45(4), 583-596.
• Lukens, R., J., Smith, J., J., & Coffel, C., M. (2021). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış (2. Baskı). Erdem Yayınları.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Sage
• Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education]. (2021). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/13145613_Ozel_EYitim_Hizmetleri_YonetmeliYi_son.pdf
• Moffitt, M. S., & Wartella, E. (1992). Youth and reading: A survey of leisure reading pursuits of female and maleadolescents. Reading Research and Instruction, 31(2),1–17.
• Olson, J. M. (2003). Special education and general education teacher attitudes toward inclusion. Unpublished master thesis, University of Wisconsin-Stout.
• Öztürk, H. , Afacan, K., & Demirtaş-İlhan, S. (2022). Özel gereksinimli bireyleri konu alan okul öncesi dönem resimli öykü kitaplarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23 (1), 1-21. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.761001
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Prater, M. A. (1999). Characterization of mental retardation in children's and adolescent literature. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 34 (4), 418-431.
• Prater, M. A., Dyches, T. T., & Johnstun, M. (2006). Teaching students about learning disabilities through children's literature. Intervention in School and Clinic, 42(1), 14-24. https://doi.org/10.1177/10534512060420010301
• Rubin, E., & Watson, E. S. (1987). Disability bias in children's literature. The Lion and the Unicorn, 11(1), 60-67.
• Sağlam, M., & Altındağ, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinin engelli bireyler hakkındaki farkındalıkları. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 17(1), 22-37.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyat [Child and literature]. Tudem Yayıncılık.
• Sucuoglu, N. B., Bakkaloglu, H., & Demir, E. (2020). The effects of inclusive preschools on the development of children with disabilities: A longitudinal study. International Journal of Early Childhood Special Education, 12(1), 215-231. doi: 10.9756/INT-JECSE/V12I1.20106
• Şahin, H. & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20 (3) , 767-779
• Sarı, H., & Pürsün, T. (2019). Kaynaştırma sınıflarında akran zorbalığının öğretmen ve öğrenci görüşleri açısından incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi , 19(44), 731-768. https://doi.org/10.21560/spcd.v19i49119.500742
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief.