Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Gerçekleştirilen Fen Öğretiminin Akademik Başarı ve Bilimsel Epistemolojik İnançlara Etkisinin İncelenmesi: Güneş Sistemi ve Ötesi Ünitesi Örneği

Year 2026, Issue: Erken Görünüm [Online First], 347 - 385

Serkan Sevim , Emin Demirci

https://doi.org/10.9779/pauefd.1457628

Abstract

Bu çalışmanın amacı okul dışı öğrenme ortamları destekli öğretimin ortaokul fen bilimleri dersinde yedinci sınıf düzeyindeki öğrencilerin ‘Güneş Sistemi ve Ötesi’ ünitesindeki akademik başarılarına ve bilimsel epistemolojik inançlarına etkisini incelemek olarak belirlenmiştir. Araştırma, yarı deneysel modeller kapsamında kullanılan ön test-son test kontrol gruplu model kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmanın katılımcıları Denizli İli Pamukkale İlçesi’nde bir devlet ortaokulunda 2023-2024 eğitim-öğretim yılında yedinci sınıflarda öğrenim gören 70 öğrenci olmuştur. Kontrol grubundaki öğrencilere Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı doğrultusunda ders işlenmiştir. Deney grubundaki öğrencilere ise buna ek olarak planetaryum, gözlemevi, açık havada gökyüzü gözlemi gibi okul dışı ortamlarda gerçekleştirilen etkinlikler uygulanmıştır. Araştırma süresince elde edilen veriler ‘Güneş Sistemi ve Ötesi Ünitesi Başarı Testi’ ve ‘Bilimsel Epistemolojik İnançlar Ölçeği’ aracılığı ile toplanmıştır. Araştırmada yer verilen alt problemlerin analizinde bağımsız gruplar için t-testi uygulanmıştır. Araştırmanın sonunda başlangıçta aralarında bir fark bulunmayan gruplardan uygulamanın yapıldığı deney grubunda yer alan öğrenciler ile uygulamanın yapılmadığı kontrol grubundaki öğrencilerin bilimsel epistemolojik inançları ve akademik başarıları arasında istatistiksel olarak deney grubu lehine 0,05 manidarlık düzeyinde bir farkın oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Oluşan bu fark, deney grubunda okul dışı öğrenme ortamlarında gerçekleştirilen etkinliklerin, kontrol grubuna göre daha etkili olduğunu göstermektedir.

Keywords

Okul dışı öğrenme, Fen eğitimi, Astronomi eğitimi

Investigating the Effect of Science Education in Out-of-School Learning Environments on Academic Achievement and Scientific Epistemological Beliefs: The Case of the Unit ‘Solar System and Beyond

Abstract

The aim of this study was determined to examine the effects of out-of-school learning environment supported teaching on the academic success and scientific epistemological beliefs of 7th grade students in the ‘Solar System and Beyond’ unit in a middle school science course. The research was conducted using the pre-test-post-test control group model used within the scope of quasi-experimental models. The participants of the research were 70 7th grade students studying in a state secondary school in Pamukkale District of Denizli Province in the 2023-2024 academic year. The students in the control group were taught in accordance with the Science Course Curriculum. In addition to this, activities carried out in out-of-school environments such as planetarium, observatory, and outdoor sky observation were applied to the students in the experimental group. The data obtained during the research were collected through the ‘Solar System and Beyond Unit Achievement Test’ and the ‘Scientific Epistemological Beliefs Scale’. In the analysis of the sub-problems included in the research, t-test was applied for independent groups. At the end of the study, it was concluded that there was a statistically significant difference of 0.05 in favor of the experimental group between the scientific epistemological beliefs and academic achievements of the students in the experimental group where the application was made and the students in the control group where the application was not made, from the groups that had no differences at the beginning. This difference asserts that the activities carried out in out-of-school learning environments in the experimental group were more effective than in the control group.

Keywords

Out of school learning, Science education, Astronomy education

References

• Acat, M. B., Tüken, G. ve Karadağ, E. (2010). Bilimsel Epistemolojik İnançlar Ölçeği: Türk kültürüne uyarlama, dil geçerliği ve faktör yapısının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(4), 67-89.
• Açıkgöz Ün, K. (2003). Etkili öğrenme ve öğretme (4. Baskı). Eğitim Dünyası Yayınları.
• Bailey, J. M. & Lombardi, D. (2015). Blazing The Trail For Astronomy Education Research. Journal of Astronomy & Earth Sciences Education (JAESE), 2(2), 77-88. https://doi.org/10.19030/jaese.v2i2.9512
• Başer-Gürsoy, V. G., Erol, O. ve Akbay, T. (2015). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel epistemolojik inançlarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 1-28. https://doi.org/10.21764/efd.91453
• Bilek, M., Rusek, M. & Milanovic, V. (2022). Modül 1. A. İ. Şen (Ed.), Öğretmen yetiştirme programları için okul dışı öğrenme modülleri (1, 3-25) içinde. Sonçağ Yayıncılık.
• Bozdoğan, A. E., ve Yalçın, N. (2006). Bilim merkezlerinin ilköğretim öğrencilerinin fene karşı ilgi düzeylerinin değişmesine ve akademik başarılarına etkisi: Enerji Parkı. Ege Eğitim Dergisi, 7(2), 95-114.
• Bozdoğan, A. E. ve Kavcı, A. (2016). Sınıf dışı öğretim etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki akademik başarılarına etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 13-30.
• Braund, M. & Reiss, M. (2006). Towards a More Authentic Science Curriculum: The Contribution of Out-of-School Learning. International Journal of Science Education, 28, 1373-1388. https://doi.org/10.1080/09500690500498419
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2019). Sosyal bilimler için İstatistik. Pegem Akademi.
• Cabello, V. M., & Ferk Savec, V. (2018). Out of school opportunities for science and mathematics learning: Environment as the third educator. LUMAT: International Journal on Math, Science and Technology Education, 6(2), 3–8. https://doi.org/10.31129/LUMAT.6.2.353
• Cevizci, A. (2010). Eğitim Sözlüğü. Say Yayıncılık.
• Demir, S. ve Akınoğlu, O. (2010). Epistemolojik inanışlar ve öğrenme süreçleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 75 – 93.
• Demirel, Ö. (2005). Eğitim sözlüğü (3. Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Demirci, E. ve Can, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel bilgi ve bilimsel bilginin varlık alanına yönelik görüşlerinin incelenmesi. E. Akpınar, (Ed)., 1. Uluslararası Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Sempozyumu UBEST 2019 (828-835). Buca Eğitim Fakültesi. https://deubefevents.com/ubest/ubest-arsiv/
• Demirci, E. ve Sevim, S. (2023). Solar System and Beyond' Unit Achievement Test: Validity and Reliability Study. Turkish Journal of Teacher Education, 12(1), 81-100.
• Deryakulu, D. ve Hazır Bıkmaz, F. (2003). Bilimsel epistemolojik inançlar ölçeğinin geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(4), 243-247
• Duman, H. ve Karademir, E. (2020). Okul dışı öğrenme aracı olarak fen bilimleri dersinde bilim adyosu kullanımı: Ortaokul öğrencilerinin görüşleri, Anadolu Öğretmen Dergisi, 4(1), 61-74. https://doi.org/10.35346/aod.725821
• Eshach, H. (2007). Bridging In-school and Out-of-school Learning: Formal, Non-Formal, and Informal Education. Journal of Science Education and Technology,16, 171-190. https://doi.org/10.1007/s10956-006-9027-1
• Falk, J. H. & Dierking, L. D. (2002). Lessons without limit:how free choice learning is transforming education. Altamira Press.
• Fenichel, M., & Schweingruber, H. A. (2010). Surrounded by science: Learning science in informal environments. The National Academies Press.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education (8th Edition). McGraw-Hill Press.
• Fraknoi, A. (2014). A Brief History Of Publishing Papers On Astronomy Education Research. Journal of Astronomy & Earth Sciences Education (JAESE), 1(1), 37-40. https://doi.org/10.19030/jaese.v1i1.9105
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 Update, 10th Edition. Pearson Press.
• Hatta, P., Aristyagama, Y. H., Yuana, R. A. & Yulisetiani, S. (2020). Active Learning Strategies in Synchronous Online Learning for Elementary School Students. Indonesian Journal of Informatics Education. 4(2), 86-93. https://doi.org/10.20961/ijie.v4i2.46019
• Haydari, V. (2021). Ortak bilgi yapılandırma modeline uygun hazırlanmış öğretimin öğrencilerin çevre okur-yazarlık düzeylerine etkisi "İnsan ve Çevre" ünitesi örneği. [Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karaca, N., Erdem, E., Deniz, M. ve Yurtcu, O. (2023). Televizyon kanallarında yayınlanan reklam filmlerinde bilim iletişiminin incelenmesi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 8(1), 82-102
• Kılıç, H. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının 5. sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay ünitesine yönelik akademik başarı ve tutumlarına etkisi. [Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kılıç, H. ve Bilgin, A. (2023). Okul dışı öğrenme ortamlarının 5. sınıf öğrencilerinin güneş, dünya ve ay ünitesine yönelik akademik başarı ve tutumlarına etkisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 8(2), 211-236
• Kutluca, A. Y., Soysal, Y., & Radmard, S. (2018). Öğrenmeye yönelik epistemolojik inançlar ölçeğinin uygulamalı olarak uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2), 129-152. https://doi.org/10.17244/eku.335287.
• Laçin Şimşek, C. (2020). Giriş. C. Laçin Şimşek, (Ed.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları (2, 1-17) içinde. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786053641766
• MEB. (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4-5. Sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu içinde. Devlet Kitapları Müdürlüğü. https://ridvansoydemir.wordpress.com/2005-fen-ve-teknoloji-ogretim-programi/
• MEB. (2010). Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı, https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=784
• MEB, (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. https://tegm.meb.gov.tr/www/2023-vizyonu/icerik/23
• MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi Programı (İlkokul ve Ortaokul 3., 4., 5., 6., 7. Ve 8. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325
• MEB. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli, Fen Bilimleri Dersi Programı (İlkokul ve Ortaokul 3., 4., 5., 6., 7. Ve 8. Sınıflar). https://tymm.meb.gov.tr/ogretim-programlari/fen-bilimleri-dersi
• Metin, M. ve Bozdoğan, A. E. (2020). Fen bilimleri dersi kapsamında planetaryuma düzenlenen bir gezinin 7. sınıf öğrencilerinin akademik başarı, ilgi ve motivasyonuna etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 240-260. https://doi.org/10.30855/gjes.2020.06.02.004
• Murat, A., & Erten, H. (2018). Fen bilgisi öğretmenlerinin epistemolojik inançlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Turkish Journal of Educational Studies, 5(2), 38-63. https://doi.org/10.33907/turkjes.399224
• Özmusul, M. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin bilimsel bilgiye yönelik görüşleri: bilgi okuryazarlığı açısından bir çözümleme. İlköğretim Online, 11(3), 629-645.
• Özel, M.E. ve Saygaç, A. T. (2020). Gökyüzünü tanıyalım. (17. Baskı). Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
• Pasachoff, J. & Percy, J. (2009). Teaching and Learning Astronomy: Effective Strategies for Educators Worldwide. Cambridge University Press.
• Sandoval, W. A. (2005). Understanding students. practical epistemologies and their influence on learning through inquiry. Science Education. 89, 634-656. https://doi.org/10.1002/sce.20065
• Saraç, H. (2017). Türkiye’de okul dışı öğrenme ortamlarına ilişkin yapılan araştırmalar: İçerik analizi çalışması. Eğitim, Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(2), 60-81.
• Soylu, Ü. İ ve Karamustafaoğlu, M. (2020). Okul dışı ortamlarda öğretim deneyimi olan fen bilimleri öğretmenlerinin bu ortamlara yönelik görüşleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi International Journal of Education Science and Technology, 6(3), 174-196.
• Şen, A. İ. (2021). Okul dışı öğrenme nedir?. A. İ. Şen (Ed.), Okul dışı öğrenme ortamları. (2, 2-20) içinde. Pegem Akademi.
• Taşcan, M. ve Ünal, İ. (2015). Astronomi eğitiminin önemi ve Türkiye’de öğretim programları açısından değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 25 – 37.
• Tayşi-Tafracı S. ve Aydın, A. (2024). 6. sınıf fen bilimleri dersinde okul dışı öğrenme ortamlarında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin akademik başarılarına ve derse yönelik tutumlarına etkisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 9(1), 1-32.
• Turgut, Y. (2009). Verilerin kaydedilmesi, analizi, yorumlanması: nicel ve nitel. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri (1, 193-247) içinde. Anı Yayıncılık.
• Türkmen, H. (2010). İnformal (sınıf-dışı) fen bilgisi eğitimine tarihsel bakış ve eğitimize entegrasyonu. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(39), 46-59.
• Umur Erkuş, Z. ve Taşdemir, A. (2024). Okul yöneticilerinin görüşlerine göre okul dışı öğrenme ve okul dışı öğrenme pratikleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 9(1), 81-99.
• Weiss, H.B., Little, P.M.D., Bouffard, S.M., Deschenes, S.N., & Malone, H.J. (2009). The federal role in out-of-school learning: After-school, summer learning, and family involvement as critical learning supports. Harvard Family Research Project. https://eric.ed.gov/?id=ED504581
• Wernholm, M. (2021). Children’s out-of-school learning in digital gaming communities. Designs for Learning, 13(1), 8–19. https://doi.org/10.16993/dfl.164
• Yıldırım, C. (2008). Bilim tarihi. (11. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, C. (2016). Bilim felsefesi. (20. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım Polat, S. N. ve Gürsoy, G. (2023). Fen eğitiminde okul dışı öğrenme ortamına ilişkin yapılan tezlerin sistematik derlemesi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1-20.