Öteki Algısının Tefsirdeki Yansımaları: Şîa Örneği

Year 2020, Volume: 7 Issue: 2, 1435 - 1456, 30.12.2020

Güven Ağırkaya

https://doi.org/10.17859/pauifd.819978

Cited By: 1

Abstract

İnsanın yaratılışından itibaren hayatında yer alan temel unsurlardan biri dindir. Temel esasları değişmemekle beraber hiçbir din, insan ve toplum hayatındaki vakıaya kayıtsız kalmamıştır. Bu sebeple her dinde insanın çeşitli zaman ve mekânlarda karşılaşacağı problemlere çözüm üreteceği bir manevra alanı vardır. Bu, mezhep ismiyle maruf olan düşünce teşekküllerinin neşvünema bulduğu zemindir. Mezkûr alanı kullanarak belli bir usûl çerçevesinde, kompleks yapı arz eden nice problemler için alternatif bir çözüm önerisi sunan mezhepler birer zenginlik olmakla beraber kimi zaman tahammül sınırlarını zorlayan mecralara da kayabilmiştir. Bir teşekkül böyle bir mecraya kaydığında artık odaklandığı nokta kendisinin haklılığı ve ne olursa olsun muhaliflerinin yanlışlığı üzerine bir kurgu oluşturmak olmuştur. Öteki algısıyla beraber sahip olunan düşünce yegâne doğru kabul edilerek diğerleri dışarıda bırakılmış olmaktadır. Dolayısıyla temel değerlendirme ölçütü de mezhebin kabulleri olmaktadır. Diğerleri bu ölçütlere vurulmasa dahi potansiyel hasım kategorisine konulmaktadır. Bu durum dinin temel referansı olan Kur’an’ın tefsirine de yansıtılmıştır. Mezhepler mezkûr durumda az çok pay sahibi olsalar da bu konuda ön saflarda olan mezhebin Şîa olduğunu söylemek mümkündür. Şîa kaynaklarındaki rivayetlere bakıldığında bariz bir şekilde Şîa ve diğerleri ayırımını görmek mümkündür. Bu araştırmada mezkûr mezhebin kaynaklarındaki bazı tefsir rivayetleri referans alınarak öteki algısı mütalaa edilmiştir.

Keywords

Tefsir, Mezhep, Mezhebî Tefsir, Şîa, Öteki

References

• Ağırkaya, Güven. “Ehl-i Sünnet Tesmiyesinin Mezhebi Tefsirlerdeki İzdüşümleri”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2020), 873-898.
• Âl-i Usfûr, Hüseyin b. Muhammed. el-Mehâsinu’n-nefsâniyye fi ecvibeti’l-mesâili’l-Horâsâniyye. Dâru’l-Levâmi‘ li’t-Tahkik ve’n-Neşr, 2018.
• Ateş, Süleyman. “İmamiyye Şiasının Tefsir Anlayışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/ (1975), 147-172.
• Ayoub, Mahmoud. “Konuşan Kur’an-Sessiz Kur’an: -İmâmî-Şîî Tefsir’in Esasları ve Gelişimi-”. çev. Mustafa Ünver - Ali Bolat. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1988), 423-443.
• Ayyâşî, Ebü’n-Nasr Muhammed b. Mes‘ud b. Ayyâş b. es-Selemî el. Tefsiru’l-Ayyâşî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lamî li’l-Matbûât, 1991.
• Feyz-i Kâşânî, Molla Muhsin Muhammed b. Murtaza. Kitabu’s-sâfî fi tefsiri’l-Kur’an. thk. Seyyid Muhsin Hüseynî el-Emînî. 7 Cilt. İran: Dârü’l-Kütübi’l-İslamiyye, 1998.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. İmâmiyye Şîası. Ankara: Selçuk Yayınları, 1984.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Yakub b. Muhammed el-. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Furât el-Kûfî, Ebü’l-Kâsım Furat b. İbrâhim İbn. Tefsiru Furât el-Kûfî. thk. Muhammed el-Kazım. Tahran: Şebeketu Mektebeti’ş-Şîa, 1990.
• Gümüşoğlu, Hasan. İslam Mezhepleri Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 10. Basım, 2018.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhim es-Samurâî. 8 Cilt. Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Hüveyzî, Abd Ali b. Cuma el-Arûsî el-. Tefsiru nûri’s-sakaleyn. 5 Cilt, ts.
• Hüveyzî, Abd Ali b. Cuma el-Arûsî el-. Tefsiru nûri’s-sakaleyn. 5 Cilt. Şebeketü’l-İmameyni’l-Haseneyn. Erişim 30 Haziran 2020. http://alhassanain.org/arabic/?com=book&id=1249
• İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem bin Ali Ebü’l-Fadl Cemâleddin. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• Kummî, Ali b. İbrahim el-. Tefsîru’l-Kummî. 3 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî, 2014.
• Küleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Yakub b. İshâk el-. el-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut: Menşûrâtü’l-Fecr, 2007.
• Meşhedî, Muhammed b. Muhammed Rıza el-Kummî el-. Kenzu’d-dekâik ve bahru’l-garâib. 14 Cilt. Tahran: Müessesetu Şemsi’d-Duha, 1967.
• Öz, Mustafa. “Nâsıbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/393-394. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Öz, Mustafa. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/111-114. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özek, Ali. “İmamiye-İsnaaşeriye Şiası ve Tefsir Anlayışı”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1993.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an ve Aşırı Yorum. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Öztürk, Mustafa. “Şiî-İmâmî Tefsir Kültürünün Genel Karakteristikleri”. Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. ed. Bilal Gökkır vd. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi Yayınları, 1. Basım, 2010.
• Tabersî, Ebû Ali Eminüddin Fazl b. Hasan b. Fazl. Mecmaü’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Murtaza, 2006.
• Ticânî, Muhammed es-Semavî et-. eş-Şîatu hum ehlu’s-Sünneh. Londra: Müessesetü’l-Fecr, ts.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen b. Alî et-. et-Tibyân fî tefsiri’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Üzüm, İlyas. “Mezhep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/526-532. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Zebîdî, Muhammed b. Abdirrezzak el-Hüseynî Ebü’l-Feyz Murtaza ez-. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.