YÖRÜK FIKRALARINDA ESKİ TÜRK İNANIŞ VE GELENEKLERİNİN İZLERİ

Year 2019, Issue: 34, 147 - 158, 21.01.2019

İsmail Abalı

https://doi.org/10.30794/pausbed.416914

Abstract

Yörükler hem konar-göçer yaşam tarzını benimsemiş hem de
çoğunlukla kırsalda yaşamış olmanın sonucunda yabancı kültürlere uzak kalarak
kendi değerlerini koruyabilmiş ve Türk kültürünün genetik kodlarını bünyesinde
en fazla barındıran topluluklardan biri haline gelmiştir. Yabancı din ve
kültürlerden asgari düzeyde etkilenen ve -kanımızca- Türk’ün DNA’sı olan Yörüklerin
bu durumu folklorlarına da yansımış ve yapılan araştırmalar neticesinde eski
Türk kültürüne ait birçok öğenin Yörüklerin halkbilgisi ürünlerinde yaşadığı
tespit edilmiştir.

Bu çalışmada da işte bu halkbilgisi yaratmalarından biri olan
Yörük fıkralarında eski Türk inanış, gelenek ve adetlerinin izleri aranmıştır. Öncelikle
fıkra hakkında kısa bilgiler verilen çalışmada ayrıca Yörük kültürü, folkloru ve
fıkralarına da değinilmiştir. İnceleme kısmında ise daha önce derlenmiş olan
Yörük fıkralarındaki eski Türk inanış ve gelenekleri alt başlıklar halinde ele
alınmış ve sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Keywords

Yörükler, Konargöçerler, Yörük Fıkraları, Eski Türk İnanışları, Türk Gelenekleri

References

• ABALI, İ. (2016). “Mizah Teorileri Bağlamında Yörük Fıkraları”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 9, S. 17, 113-132. BAYRAKTAR, Z. (2010). Mizah Teorileri ve Mizah Teorilerine Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.BİRAY, N. (2013). “Bugün Hava Nasıl Olacak? Halk Bilgisine Dayalı Takvim ve Hava Tahmini: Kazak Türkçesi Örneğinde”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 20, 2, 1-30.BORATAV, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınları.BOYRAZ, Ş. (2010). “Nasrettin Hoca Fıkralarına Göre Türk Kimliğini Oluşturan Temel Nitelikler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 12, 81-88. ÇAY, A. (1990). Türk Milli Kültüründe Hayvan Motifleri-I (Koyun ve Keçi Etrafında Oluşan Gelenekler), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.ÇIBLAK, N. (2004). “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”, TÜBAR, S.15, 103-125.ÇOLAK, F. (2007). “Nasreddin Hoca’yla İlgili Bazı Anlatmalarda Mitolojik Unsurlar”, TÜBAR, S. 22, 65-74.DAĞI, F., (2013). “Türk Fıkralarında Halk Hekimliği Unsurları”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 2, S. 5, 117-129. DENİZ, T., Diker, O., Çetinkaya A. (2017). “Somut Olmayan Kültür Öğesi Olarak Yerel İklim Bilgisi ve Halk Takvimi: Safranbolu’da (Karabük) Bir Saha Araştırması”, Doğu Coğrafya Dergisi, S. 38, 205-226. DOĞAN, C. (2007). “Kazak Türklerinde Konukseverlik ve Konuk Ağırlama”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, S. 36, 27-44. DOĞANER, A. (2014). “Çukurova Bölgesi Fıkra Anlatma Geleneğinde Yörük Tipine Bağlı Fıkralar”, Route Educational & Social Science Journal, 1 (1), 127-143.ELÇİN, Ş. (1981). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.ERGİN, M. (1994). Dede Korkut Kitabı Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: TDK Yayınları.GÖKBEL, A. (1998). Anadolu Varsaklarında İnanç ve Adetler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.İNAN, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler Cilt-I, Ankara: TTK Basımevi. KABAK, T. (2014). “Nasreddin Hoca Fıkralarında Türk Mitolojisinin ve Halk İnanışlarının İzleri”, Karadeniz, S. 14, 140-156.KARACA, N. (2016). “Hayatın Eşik Durumu Bağlamında ve Sivas Evlenme Geleneğinde Gelin Kültü”, TÜBAR, S. 40, 105-136.KILINÇ, N. (2010). Antalya Yöresi Yörük Fıkraları Üzerine Bir Araştırma, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış YL Tezi.OKUŞLUK ŞENESEN, R. (2011). “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”, folklor/edebiyat, C. 17, S. 66, 209-228.ÖGEL, B. (1998). Türk Mitolojisi I. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.ÖRNEK, S. V. (1995). Türk Halkbilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.SAKAOĞLU, S. (1992). Türk Fıkraları ve Nasreddin Hoca, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.SEYİRCİ, M. (1994). “Batı Akdeniz’de Yörükler”, I. Akdeniz Yöresi Türk Topluluklarının Sosyo-Kültürel Yapısı Sempozyumu Bildirileri, Antalya: Kültür Bakanlığı Yayınları, 191-198.TEZCAN, M. (1982). “Toplumsal Değişme ve Yaşlılık”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, C. 15, S. 2, 169-177. TÜRKMEN, F. (2002), “Gülme Teorileri ve Bursa Yöresi Yörük Fıkralarının Analizi”, I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu, C. 2, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, 367-375.Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1978), Ankara: Dergâh Yayınları.YALGIN, A. R. (1993). “Türkmen Oymaklarında Çadır”, İçel Dergisi, 12-18. YAYIN, N. (2008). Kırgız Epik Terimler Sözlüğü-I, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.YAYIN, N. (2014). “İşlev Teorisi Bağlamında Nasrettin Hoca Fıkrası: Bana Görünme De…”, Ali Çelik Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınları, 505-515. YEŞİLDAL, Ü. Y. (2017). “Yörük Zekâsı ve Yörük Fıkraları”, 2. Ulusal Yörük Türkmen Çalıştayı Bildiriler Kitabı, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Basımevi, 21-32. YILDIRIM, Du. (1992). Türk Dünyası El Kitabı/Edebiyat, C.3, Ankara: TKAE Yayınları.YEŞİL, Y. (2015). “Muskanın Tarihsel ve İşlevsel Açıdan Değerlendirilmesi ve Bu Bağlamda Zeyneddin Baba Örneklemi”, Türkbilig, S. 30, 49-58.ZARİPOVA ÇETİN, Ç. (2007). “Tatar Türklerinde Mitolojik Varlıklarla İlgili Mitler ve İnanışlar (İyeler ve Yaratıklar)”, bilig, S. 43, 1-32.URL-1: http://fikralarlatorbali.blogspot.nl/2008/12/demite-yol-yapm-ve-yrk.html, Erişim Tarihi: 20/03/2018.